Αντισυνταγματική η φορολόγηση του «επιδόματος βιβλιοθήκης» των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ

Με την υπ’ αριθμ.  1944/2012 απόφαση του B` Τμήματος του ΣτΕ παραπέμφθηκε, σύμφωνα με το άρθρο 100 παρ. 5 του Συντάγματος, στην Ολομέλεια του ΣτΕ το ζήτημα της αντισυνταγματικότητας της διατάξεως του άρθρου 12 παρ. 13 του ν.3052/2002 «Απλουστεύσεις στον Κώδικα Βιβλίων και Στοιχείων, στον τρόπο απόδοσης του φόρου Προστιθέμενης Αξίας και άλλες ρυθμίσεις» (ΦΕΚ Α΄ 221/24.9.2002),

 

με την οποία προβλέπεται ότι υπόκειται σε φορολογία εισοδήματος η πάγια μηνιαία αποζημίωση που καταβάλλεται στα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ για  δημιουργία και ενημέρωση βιβλιοθήκης και για συμμετοχή σε συνέδρια και η οποία κρίθηκε από το Τμήμα αντισυνταγματική. Ομοίως κρίθηκε και με την υπ’ αρ. 3916/2012 απόφαση του ΣτΕ αντισυνταγματική η φορολόγηση του επιδόματος της πάγιας αποζημίωσης που χορηγείται στους ιατρούς του ΕΣΥ για τη δημιουργία και ενημέρωση βιβλιοθήκης και προς αντιμετώπιση δαπανών συμμετοχής σε σεμινάρια.

Ομοίως και η Ολομέλεια με πρόσφατη απόφαση της, την υπ’ αριθμ. 29/2014(Ολ)  ΣτΕ επικύρωσε την ως άνω απόφαση του Τμήματος και ήχθη σε κρίση περί αντισυνταγματικότητας της φορολόγησης της αποζημίωσης με το εξής σκεπτικό: «[…] Επειδή, κατά την έννοια των διατάξεων του Συντάγματος και του Κώδικα Φορολογίας εισοδήματος, ως εισόδημα που υπόκειται σε φόρο θεωρείται το καθαρό εισόδημα, δηλαδή, αυτό που απομένει μετά την αφαίρεση από το ακαθάριστο εισόδημα των δαπανών απόκτησής του, οι δε δαπάνες που μνημονεύονται στην παρ. 1 του άρθρου 78 του Συντάγματος λαμβάνονται υπόψη, όσον αφορά τη φορολογία εισοδήματος, για τον προσδιορισμό του φορολογητέου εισοδήματος ορισμένων κατηγοριών φορολογουμένων βάσει ενδείξεων, όπως είναι οι δαπάνες (ΣτΕ 3916,1944/2012, 3150/1999 επταμ., 2972/2011, πρβλ 4289/1980 Ολομ.). Παρέπεται ότι, όταν πρόκειται για εισόδημα από μισθωτές υπηρεσίες, κάθε παροχή που καταβάλλεται στο μισθωτό, με οποιαδήποτε ονομασία (επιχορήγηση, αποζημίωση, επίδομα κλπ.), αν κατά το νόμο από τη φύση της προορίζεται να καλύψει δαπάνες στις οποίες ο ίδιος υποβάλλεται για την εκτέλεση της υπηρεσίας που του έχει ανατεθεί ή την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη διεξαγωγή της δεν αποτελεί προσαύξηση μισθού και δεν υποβάλλεται σε φόρο εισοδήματος, έστω και αν από την παροχή αυτή ωφελείται έμμεσα ο μισθωτός ( ΣτΕ 1840/2013 Ολ, 670/2012, 3150/1999 επταμ., 2972/2011 κ.ά.).

Ενόψει των ανωτέρω, προκειμένου να κριθεί αν η διάταξη του άρθρου 12 παρ.13 του ν. 3052/2002, κατά το μέρος που υπάγει σε φορολογία εισοδήματος την πάγια μηνιαία αποζημίωση για δημιουργία και ενημέρωση βιβλιοθήκης καθώς και για συμμετοχή σε συνέδρια, είναι συνταγματική, τίθεται το ζήτημα αν η παροχή αυτή προορίζεται κατά το νόμο και από τη φύση της να καλύψει δαπάνες στις οποίες οι λειτουργοί και οι υπάλληλοι του Δημοσίου και των Ν.Π.Δ.Δ. υποβάλλονται για την εκτέλεση της υπηρεσίας που τους έχει ανατεθεί.            

Επειδή, κατά την ως άνω διάταξη του άρθρου 13 παρ. 2 περ. δ΄ του ν. 2530/1997 σε συνδυασμό με τα αναφερόμενα στην σχετική εισηγητική έκθεση, ότι παρέχεται «πάγια αποζημίωση για δημιουργία και ενημέρωση βιβλιοθήκης και για αντιμετώπιση δαπανών σε συνέδρια, ύψους… ανάλογα με τη βαθμίδα του μέλους ΔΕΠ ανταποκρινόμενο και στις ανάγκες του σκοπού χορήγησής του για κάθε βαθμίδα», η εν λόγω πάγια αποζημίωση χορηγείται στα μέλη ΔΕΠ των ΑΕΙ για την δημιουργία και ενημέρωση βιβλιοθήκης και προς αντιμετώπιση δαπανών συμμετοχής σε συνέδρια. Η αποζημίωση, δηλαδή, αυτή παρέχεται προς κάλυψη των προσθέτων δαπανών στις οποίες τα μέλη ΔΕΠ υποβάλλονται και οι οποίες είναι από τη φύση τους, κρίνονται δε και από τον νομοθέτη αναγκαίες προς εκπλήρωση των καθηκόντων τους. Εξάλλου, τον χαρακτήρα αυτό της πάγιας αποζημίωσης δεν αναιρεί το γεγονός ότι παρέχεται ανεξάρτητα από την ύπαρξη συγκεκριμένης μηνιαίας συμμετοχής σε συνέδρια και χωρίς την προσκόμιση αποδεικτικών στοιχείων για τη διενέργεια των εν λόγω δαπανών, διότι αποτελεί προφανή επιμερισμό τους σε ετήσια βάση, θεωρούμενης από το νομοθέτη ως ελάχιστης αναγκαίας δαπάνης που καταβάλλεται για τον ως άνω σκοπό.

Επομένως, σύμφωνα με όσα έγιναν δεκτά στην 8η σκέψη, κατά παράβαση των ανωτέρω συνταγματικών διατάξεων η εν λόγω «πάγια μηνιαία αποζημίωση για δημιουργία και ενημέρωση βιβλιοθήκης και για συμμετοχή σε συνέδρια» των μελών ΔΕΠ των ΑΕΙ υπήχθη από 8.7.2002 σε φορολόγηση με την προαναφερθείσα διάταξη του άρθρου 12 παρ. 13 του ν. 3052/2002, πρέπει δε να απορριφθούν ως αβάσιμοι οι περί του αντιθέτου λόγοι αναιρέσεως, με τους οποίους υποστηρίζεται ειδικότερα ότι εάν μια πρόσοδος υπαχθεί με ρητή διάταξη νόμου σε φόρο δεν εξετάζεται περαιτέρω εάν αυτή συγκεντρώνει ή όχι τα εννοιολογικά χαρακτηριστικά του εισοδήματος».

Συνεπώς, κάθε μέλος ΔΕΠ του οποίου φορολογήθηκε η αποζημίωση αυτή μπορεί εντός τριών ετών από την καταβολή του φόρου της κάθε διαχειριστικής περιόδου να ζητήσει την επιστροφή του ως αχρεωστήτως καταβληθέντος (βλ. άρθρο 90 του ν. 2362/1995 Κώδικας Δημόσιου Λογιστικού). Αρχικά, υποβάλλεται στη ΔΟΥ φορολογία τους προσώπου αίτηση μερικής ανάκλησης της δήλωσης φορολογίας εισοδήματος του εκάστοτε οικονομικού έτους με αίτημα την εκ νέου εκκαθάριση της δήλωσης. Εάν αυτή απορριφθεί, τότε ασκείται προσφυγή ενώπιον του Μονομελούς Διοικητικού Πρωτοδικείου για επιστροφή του αχρεωστήτως καταβληθέντος φόρου για κάθε οικονομικό έτος λόγω της αντισυνταγματικότητας της φορολόγησης της αποζημίωσης αυτής για το «επίδομα βιβλιοθήκης».

Θεώνη Κάδρα, Δικηγόρος

e-mail: info@efotopoulou.gr