Δυσφημηστικές διαδόσεις – Θεμελίωση αδικοπρακτικής ευθύνης βάσει του άρθρου 920 Α.Κ.

Κατά τα οριζόμενα στο άρθρο 920 Α.Κ., «Όποιος, γνωρίζοντας ή υπαίτια αγνοώντας, υποστηρίζει ή διαδίδει αναληθείς ειδήσεις που εκθέτουν σε κίνδυνο την πίστη, το επάγγελμα ή το μέλλον άλλου, έχει την υποχρέωση να τον αποζημιώσει».

Με την υπόψη διάταξη θεσπίζεται μια ειδική περίπτωση αδικοπραξίας, η οποία στοχεύει στην προστασία των αγαθών (πίστη, επαγγελματικό μέλλον) που συνιστούν εκφάνσεις του γενικού και απόλυτου δικαιώματος στην προσωπικότητα[1]. Η ίδιου περιεχομένου προστασία μπορεί να παρασχεθεί και βάσει της διάταξης του άρθρου 57 Α.Κ., σε συνδυασμό με την 914 Α.Κ., σε κάθε μία δε από τις μορφές της ανωτέρω αδικοπραξίας παρέχεται και η από την 932 Α.Κ. αξίωση προς χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. Η πράξη υποστήριξης ή διάδοσης αναληθών γεγονότων μπορεί, βεβαίως, να εντάσσεται και σε μία από τις περιπτώσεις των άρθρων 361 επ. Π.Κ.. Στην περίπτωση αυτή, ο θιγόμενος έχει τη δυνατότητα να επιλέξει ως βάση της αξίωσής του είτε την 920 Α.Κ. είτε την 914 Α.Κ. σε συνδυασμό με την προσήκουσα ποινική διάταξη. Πάντως, η 920 Α.Κ. δεν είναι περιττή, καθώς δι’ αυτής αίρεται κάθε τυχόν αμφιβολία ως προς την υπαγωγή των αγαθών της πίστης, του επαγγέλματος και του μέλλοντος στο πλέγμα του δικαιώματος της προσωπικότητας.

Από το γράμμα της ανωτέρω διάταξης προκύπτει ότι οι προϋποθέσεις εφαρμογής της έχουν ως εξής: α) Υποστήριξη ή διάδοση αναληθών ειδήσεων. Υποστήριξη είναι ο ισχυρισμός των ειδήσεων μπροστά σε τρίτους με επιχειρήματα υπέρ της αλήθειας τους. Διάδοση είναι η απλή ανακοίνωση (κοινολόγηση) των ειδήσεων που άλλος έχει υποστηρίξει. Πιο συγκεκριμένα, υποστήριξη σημαίνει ανακοίνωση που φέρεται ως προερχόμενη από ίδια εμπειρία αυτού που ανακοινώνει, ενώ η διάδοση έχει την έννοια της ανακοίνωσης ως προερχόμενης από διηγήσεις άλλων. Η υποστήριξη ή η διάδοση των ειδήσεων μπορεί να γίνει με οποιονδήποτε τρόπο και μέσο, ήτοι προφορικώς ή γραπτώς, με μαζικά μέσα ενημέρωσης ή μεμονωμένα σε ένα ή περισσότερα άτομα κ.λπ.. Ως ειδήσεις νοούνται οι πληροφορίες που αναφέρονται σε οιαδήποτε περιστατικά, σχέσεις ή καταστάσεις, οι οποίες εκθέτουν σε κίνδυνο κατά το χρόνο της υποστήριξης ή διάδοσης ένα από τα περιοριστικώς αναφερόμενα στην εν λόγω διάταξη αγαθά, δηλαδή την πίστη, το επάγγελμα ή το μέλλον του θιγόμενου. Οι υποστηριζόμενες ή διαδιδόμενες ειδήσεις πρέπει να είναι σαφείς και συγκεκριμένες, αναφερόμενες σε ορισμένα γεγονότα, και όχι αόριστες υπόνοιες χωρίς αναφορά σε συγκεκριμένα γεγονότα. Προσέτι, τα υποστηριζόμενα ή διαδιδόμενα πρέπει να αποδεικνύονται τελικώς και αναληθή, ήτοι ή να μην αληθεύει εξ ολοκλήρου το σχετικό γεγονός είτε να παρουσιάζεται αυτό παραποιημένο. Αν το γεγονός αυτό αληθεύει, δε γεννάται ευθύνη από την προαναφερόμενη διάταξη, αλλά ενδεχομένως από εκείνη του άρθρου 919 Α.Κ.. Δε συνιστούν ειδήσεις και κατ’ ακολουθίαν δεν εντάσσονται στην υπόψη διάταξη οι αξιολογικές κρίσεις, εκτός αν αυτές συνάπτονται με ορισμένα γεγονότα.

β) Γνώση ή υπαίτια άγνοια της αναλήθειας. Οι υποστηριζόμενες ή διαδιδόμενες ειδήσεις πρέπει να είναι αναληθείς, ήτοι να αφίστανται από την πραγματικότητα ή να παρουσιάζονται παραποιημένες και αυτός που υποστηρίζει ή διαδίδει αυτές, πρέπει να είναι γνώστης ή να αγνοεί υπαίτια (ήτοι από αμέλεια) την αναλήθεια αυτών. Σκοπός της διάταξης είναι η πρόληψη διάδοσης αναληθών ειδήσεων, γι’ αυτό και δεν απαιτείται για την εφαρμογή της πρόθεση του διαδίδοντος να προξενήσει βλάβη στο θιγόμενο πρόσωπο. Η ζημία του βλαπτόμενου πρέπει να προήλθε αιτιωδώς από τη διάδοση ή υποστήριξη αναληθών ειδήσεων.

γ) Κίνδυνος για την πίστη, το επάγγελμα ή το μέλλον προσώπου. Οι διαδιδόμενες ή υποστηριζόμενες αναληθείς ειδήσεις πρέπει, επιπλέον, να εκθέτουν αιτιωδώς και πραγματικά σε κίνδυνο ένα από τα περιοριστικώς αναφερόμενα στο ανωτέρω άρθρο αγαθά φυσικού ή νομικού προσώπου. Δεν αρκεί, επομένως, η διαπίστωση ότι είναι αφηρημένα ικανές να εκθέσουν τα εν λόγω αγαθά σε κίνδυνο. Ως πίστη του προσώπου νοείται η καλή γνώμη και υπόληψη που έχουν οι τρίτοι γι’ αυτό σχετικά με την οικονομική και επαγγελματική του κατάσταση. Ως μέλλον αυτού νοείται η οικονομική και επαγγελματική του βελτίωση. Η πίστη, το μέλλον ή το επάγγελμα ενός προσώπου θεωρείται ότι βρίσκονται σε κίνδυνο, όταν δημιουργούνται δυσμενείς περιστάσεις σε τρίτους, και ειδικότερα σ’ εκείνους με τους οποίους σχετίζεται κοινωνικά, οικονομικά ή επαγγελματικά.

δ) Ζημία. Τελευταία προϋπόθεση για την ύπαρξη αξίωσης εκ του άρθρου 920 Α.Κ. είναι η απόδειξη περιουσιακής ζημίας, αιτιωδώς προκαλούμενης από την έκθεση σε κίνδυνο ενός από τα ανωτέρω αγαθά. Επίσης, ο θιγόμενος μπορεί, βάσει του άρθρου 920 Α.Κ., να ζητήσει χρηματική ικανοποίηση για αποκατάσταση της ηθικής βλάβης του, ήτοι της μη περιουσιακής ζημίας που υπέστη από την ανωτέρω αδικοπραξία.

Εμμανουέλα Μανωλιδάκη, δικηγόρος

info@efotopoulou.gr

[1] Βλ. Β. Α. Βαθρακοκοίλη, ΕρΝομΑΚ, Ερμηνεία – Νομολογία Αστικού Κώδικα (κατ’ άρθρο), Τόμος Γ΄, Ημίτομος Γ΄, Ειδικό Ενοχικό, Άρθρα 741-946, Αθήνα 2006,  σελ. 962-969 (υπό άρθρο 920 Α.Κ.), και ενδεικτικά ΑΠ 1322/2014, ΜΠρΛαρ 351/2014, ΑΠ 488/2010, ΕφΘεσσ 526/2010, ΠΠΑ 1439/2010, ΠΠΑ 1448/2010, ΠΠΑ 2233/2010, ΑΠ 1729/2008, ΑΠ 1904/2008, ΑΠ 408/2007, άπασες Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών ΝΟΜΟΣ.