Δικηγορικό Γραφείο Ευγενίας Α. Φωτοπούλου
Βασιλίσσης Σοφίας 6 Αθήνα 106 74
Τηλέφωνο: 210 36 24 769, 211 7 80 80 80
210 30 09 019
Email: info@efotopoulou.gr

Συρροή κανόνων δικαίου και αξιώσεων

Συρροή κανόνων δικαίου υπάρχει, όταν το ίδιο πραγματικό περιστατικό (π.χ. τραυματισμός του Α από τον Β, η πώληση από τον Π ενός πλαστού ζωγραφικού πίνακα στον Α) υπάγεται σε δύο ή περισσότερους κανόνες δικαίου. Σε αυτή τη περίπτωση ανακύπτει το ερώτημα, ποιος από τους περισσότερους κανόνες θα εφαρμοστεί. Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα προϋποθέτει ερμηνεία των κανόνων δικαίου που συρρέουν σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση.

Είδη συρροής: Η συρροή των κανόνων δικαίου διακρίνεται σε σωρευτική, διαζευκτική και αποκλειστική:

Α) Σωρευτική συρροή: όταν περισσότεροι κανόνες συντρέχουν σωρευτικώς, εφαρμόζονται όλοι και επέρχονται οι έννομες συνέπειες καθενός από αυτούς. Έτσι, για παράδειγμα, εάν ο μισθωτής καταστρέψει το μίσθιο από δόλο, υποχρεούται να αποζημιώσει τον εκμισθωτή τόσο λόγω συμβατικής ευθύνης (ΑΚ 330, 382), όσο και λόγω αδικοπρακτικής ευθύνης (914 ΑΚ). Στο παράδειγμα αυτό εφαρμόζονται σωρευτικώς οι διατάξεις για την ενδοσυμβατική και την αδικοπρακτική ευθύνη. Στην περίπτωση αυτή από την σωρευτική εφαρμογή περισσοτέρων κανόνων δικαίου προκύπτουν περισσότερες αξιώσεις (συρροή αξιώσεων) ή περισσότερες νομικές θεμελιώσεις μιας αξίωσης (συρροή νομίμων βάσεων της αξίωσης) (βλ. παρακάτω)

Β) Διαζευκτική (ή εκλεκτική) συρροή: όταν περισσότεροι κανόνες συρρέουν διαζευκτικώς, παρέχεται σε ορισμένο πρόσωπο το δικαίωμα να επιλέξει ποιος από τους συρρέοντες κανόνες θα εφαρμοστεί. Η επιλογή τους ενός αποκλείει την εφαρμογή των υπολοίπων. Σε αντίθεση δηλαδή με τη σωρευτική συρροή, στην οποία περισσότεροι κανόνες εφαρμόζονται σωρευτικώς, εν προκειμένω η εφαρμογή ενός κανόνα αποκλείει την εφαρμογή των υπολοίπων. Στην πώληση, για παράδειγμα, εάν το πράγμα έχει πραγματικά ελαττώματα, ο αγοραστής μπορεί διαζευκτικώς να ζητήσει είτε μείωση του τιμήματος είτε να υπαναχωρήσει από τη σύμβαση της πώλησης (ΑΚ 540), η άσκηση της υπαναχώρησης αποκλείει την άσκηση του δικαιώματος της μείωσης του τιμήματος.

Γ) Αποκλειστική συρροή: όταν υφίσταται τέτοιου είδους συρροή, ένας μόνο κανόνας από τους περισσότερους που συρρέουν εφαρμόζεται και η εφαρμογή των υπολοίπων αποκλείεται. Σε αυτή τη περίπτωση μεταξύ των κανόνων που συρρέουν υφίσταται σχέση ειδικού προς γενικό και ο ειδικός υπερισχύει του γενικού (π.χ. ο κανόνας της ΑΚ 330 είναι γενικός ως προς αυτόν της ΑΚ 823 εδ. α΄, επομένως η εφαρμογή του δεύτερου αποκλείει την εφαρμογή του πρώτου.

Συνδρομή περισσότερων αξιώσεων

Μερικές φορές σε περίπτωση προσβολής ενός δικαιώματος ο φορέας του έχει κατά του προσβολέα συγχρόνως περισσότερες αξιώσεις, είτε ενοχικές, είτε εμπράγματες, είτε τόσο εμπράγματες όσο και ενοχικές. Αυτό συμβαίνει διότι η νομική αξιολόγηση του ίδιου πραγματικού περιστατικού λαμβάνει χώρα υπό το πρίσμα περισσοτέρων διατάξεων, οι οποίες θεμελιώνουν δικαιώματα.

  1. Συρροή νομίμων βάσεων της αξίωσης: Στην περίπτωση αυτή οι περισσότερες αξιώσεις του δικαιούχου κατά του προσβολέα αποβλέπουν όλες στην ίδια ακριβώς παροχή. Αυτό συμβαίνει π.χ. όταν ο τραυματισθείς επιβάτης του ταξί μπορεί να ζητήσει αποζημίωση αφενός κατά τις ΑΚ 681, 335 και αφετέρου κατά την ΑΚ 914, όταν ο κύριος μπορεί να ζητήσει την απόδοση του πράγματος σ’ αυτόν αφενός κατά την ΑΚ 904 και αφετέρου κατά τις ΑΚ 914 σε συνδυασμό με 297 εδ. β΄, ή απόδοση των εξαχθέντων ωφελημάτων αφενός κατά τις ΑΚ 1096, 1098 και αφετέρου κατά την ΑΚ 904, ή αποζημίωση για βλάβη του πράγματος αφενός κατά την ΑΚ 1097 και αφετέρου κατά την ΑΚ 914, εάν ο μισθωτής καταστρέψει το μίσθιο ή προκαλέσει βλάβες σε αυτό, ο εκμισθωτής δικαιούται να ζητήσει από αυτόν αποζημίωση αφενός βάσει των διατάξεων περί συμβατικής ευθύνης και συγκεκριμένα περί αδυναμίας ή πλημμελούς εκπλήρωσης της παροχής (ΑΚ 599 παρ. 1 σε συνδυασμό με 380-382) και αφετέρου βάσει των διατάξεων περί αδικοπραξίας (ΑΚ 914 επ.). Στις περιπτώσεις αυτές κατά την κρατούσα γνώμη υπάρχουν περισσότερες αυτοτελείς αξιώσεις που βρίσκονται σε συρροή (συρροή αξιώσεων) η συρροή θεωρείται διαζευκτική, η επιλογή της μίας αξίωσης αποκλείει την άλλη. Ορθότερο είναι όμως να γίνει δεκτό ότι αφού ο δικαιούχος μπορεί χρησιμοποιώντας τη μια ή την άλλη νομική βάση να ζητήσει μία μόνο και πάντοτε την ίδια παροχή, έχει και μία μόνο αξίωση. Οι περισσότερες διατάξεις του νόμου δεν σημαίνουν αναγκαστικά και περισσότερες αξιώσεις. Μπορούν να θεωρηθούν ως διαφορετικές βάσεις μιας και της αυτής αξίωσης. Κατά τη γνώμη αυτή δεν πρέπει να γίνει λόγος εδώ για περισσότερες αξιώσεις αλλά για μια αξίωση με δυνατότητα πολλαπλής θεμελίωσης. Δηλαδή δεν συντρέχουν σε αυτή τη περίπτωση περισσότερες αξιώσεις αλλά διατάξεις που θεμελιώνουν μία αξίωση. Πρόκειται όχι για συρροή αξιώσεων αλλά για συρροή νομίμων βάσεων της αξίωσης.
  2. Συρροή αξιώσεων: Στην περίπτωση αυτή οι περισσότερες αξιώσεις αποβλέπουν στον ίδιο οικονομικό σκοπό, νομικά έχει όμως η καθεμία ως αντικείμενο διαφορετική παροχή. Έτσι π.χ. όταν συντρέχουν η διεκδικητική αγωγή (ΑΚ 1094) και η αξίωση από τη σύμβαση μίσθωσης για απόδοση μισθίου (ΑΚ 599 παρ. 1), ή όταν συντρέχουν η διεκδικητική αγωγή και η αγωγή για απόδοση του πράγματος κατά τις διατάξεις για τον αδικαιολόγητο πλουτισμό (ΑΚ 904: condictio possessionis) ή την αδικοπραξία (ΑΚ 914 σε συνδυασμό με 297 εδ. β’). οι αξιώσεις αυτές τείνουν βέβαια οικονομικά στο ίδιο αποτέλεσμα, νομικά όμως έχει η καθεμία ως αντικείμενο διαφορετική παροχή. Περιεχόμενο της αξιώσεως στην ΑΚ 599 είναι απλώς η απόδοση του πράγματος, στην ΑΚ 904 είναι η απόδοση του πλουτισμού και της ΑΚ 914, 297 εδ. β’ είναι η αποκατάσταση της ζημίας με τη μορφή της in natura αποζημίωσης, ενώ με την αξίωση της ΑΚ 1094 επιδιώκεται η αναγνώριση της κυριότητας και η απόδοση του πράγματος. Το ίδιο συμβαίνει, όταν συντρέχουν η αξίωση από συναλλαγματική ή γραμμάτιο εις διαταγήν και η αξίωση από την υποκείμενη σχέση ( π.χ. δάνειο ή πώληση). Εδώ πρόκειται πράγματι για αυτοτελείς αξιώσεις, η καθεμία από τις οποίες υπόκειται στους δικούς της κανόνες. Επειδή όμως όλες αποβλέπουν στον ίδιο οικονομικό σκοπό, η ικανοποίηση της μιας επιφέρει απόσβεση και των άλλων. Δηλαδή σ’ αυτές τις περιπτώσεις υπάρχει κατά κυριολεξία συρροή αξιώσεων.
  3. Σώρευση αξιώσεων: Στη περίπτωση αυτή οι διάφορες αξιώσεις του δικαιούχου και του προσβολέα ούτε έχουν ως αντικείμενο την ίδια παροχή ούτε τείνουν στην επίτευξη του ίδιου οικονομικού σκοπού. Έτσι λ.χ. συμβαίνει, όταν ο τραυματισθείς επιβάτης του ταξί ζητεί την αποκατάσταση τόσο της περιουσιακής ζημίας (ΑΚ 914) όσο και της ηθικής βλάβης (ΑΚ 932), όταν ο κύριος ζητά από τον νομέα ή κάτοχο απόδοση τόσο του πράγματος (ΑΚ 1094) όσο και των ωφελημάτων που αποκομίστηκαν από αυτό (ΑΚ 1096), ή απόδοση του πράγματος (ΑΚ 1094) και αποζημίωση λόγω χειροτέρευσης του (ΑΚ 1097) ή όταν ζητά από εκείνον που προσέβαλε την κυριότητά του με απλή διατάραξη, άρση της προσβολής (ΑΚ 1108) και αποκατάσταση της ζημίας που προκλήθηκε από αυτήν (ΑΚ 914). Το ίδιο συμβαίνει και στη σύμβαση εντολής (ΑΚ 713), όπου ο εντολέας μπορεί να ζητήσει από τον εντολοδόχο αφενός παροχή πληροφοριών σχετικά με την υπόθεση που του ανέθεσε και λογοδοσία (ΑΚ 718) και αφετέρου καθετί που έλαβε από την εκτέλεση της εντολής ή απέκτησε από την εκτέλεσή της (ΑΚ 719). Στις περιπτώσεις αυτές οι αξιώσεις συνυπάρχουν παράλληλα και ο δικαιούχος μπορεί να επιδιώξει την ικανοποίηση όλων, χωρίς η εκπλήρωση της μιας να έχει καμία επίδραση στην τύχη των άλλων. Εδώ πρόκειται για σώρευση αξιώσεων (Γεωργιάδης, Γενικές Αρχές Αστικού Δικαίου παρ. 5 και 21).

 

Λένα Πολύζου

Δικηγόρος

Email: info@efotopoulou.gr

ΑΦΗΣΤΕ ΕΝΑ ΣΧΟΛΙΟ

Το email σας δεν θα δημοσιευτεί