Διεκδικητική αγωγή: Προϋποθέσεις άσκησης και στοιχεία ορισμένου του δικογράφου
Σύμφωνα με το άρθρο 1094 ΑΚ «Ο κύριος πράγματος δικαιούται να απαιτήσει από το νομέα ή τον κάτοχο την αναγνώριση της κυριότητας του και την απόδοση του πράγματος». Η διάταξη αυτή εισάγει στο οικείο κεφάλαιο του ΑΚ τη βασικότερη μορφή προστασίας της κυριότητος, αυτή της διεκδικητικής αγωγής Η rei vindication είναι η βασική εμπράγματη αγωγή του κυρίου σε περίπτωση προσβολής της κυριότητας του πράγματος και στρέφεται κατά του τρίτου προσβάλλοντος, δηλαδή κατά του νομέα και μη κυρίου ή κατά του κατόχου και μη κυρίου (Γεωργιάδης, Εμπράγματο, § 58 αρ. 1). Θεμελιώδεις προϋποθέσεις για την άσκηση της διεκδικητικής αγωγής είναι συνοπτικά α) η κυριότητα του ενάγοντος, β) η προσβολή της κυριότητας και γ) το αγωγικό αίτημα. Η κυριότητα του ενάγοντος επί του επιδίκου πράγματος μπορεί να έχει επέλθει, είτε δια της πρωτοτύπου κτήσεως, είτε δια της παραγώγου κτήσεως ενώ δεν ενδιαφέρει αν ο κύριος υπήρξε ποτέ νομέας ή αν στερήθηκε τη νομή ή την κατοχή του πράγματος (Παπαστερίου, Εμπράγματο, § 59 αρ. 13). Επί συγκυριότητος δε, ο εξ αδιαρέτου συγκύριος έχει το δικαίωμα έγερσης της διεκδικητικής αγωγής (ΑΠ 443/2011 ΝΟΒ 2011,2154. ΑΠ 1633/2009 χρΙΔ 2010,531. ΕφΠατρ 282/2008 ΕΠΙσκΕΔ 2008,282).
Περαιτέρω, η προσβολή της κυριότητας πρέπει να οδηγεί σε πλήρη στέρηση της κυριότητας του κυρίου και σε καθολική αδυναμία άσκησης εκ μέρους του των εξουσιών που απορρέουν από το δικαίωμα της κυριότητας. Η πραγματική κατάσταση που οδηγεί στην αποστέρηση της εξουσίας πάνω στο πράγμα λαμβάνει χώρα με την αφαίρεση ή την κατακράτηση από τον τρίτο προσβολέα και αντιδιαστέλλεται από τη μερική ή την περιορισμένη προσβολή της κυριότητας, η οποία αντιμετωπίζεται με την αρνητική αγωγή (1108 ΑΚ) (Παπαστερίου, Εμπράγματο § 59 αρ. 10). Συνεπώς, θα πρέπει να υφίσταται καθολική προσβολή του δικαιώματος της κυριότητας είτε με την κατακράτηση και αφαίρεση του πράγματος, εφόσον πρόκειται για κινητό πράγμα, είτε με την κατάληψη του ακινήτου του ακινήτου, είτε με την άρνηση απόδοσης του πράγματος στον κύριο, είτε με οιονδήποτε άλλο αυθαίρετο και παράνομο τρόπο να εμποδίζεται πλήρως η ενάσκηση της εξουσία που απορρέει από το δικαίωμα της κυριότητας (ΕφΠειρ 766/2005 ΠειρΝ 2005,427).
Όσον αφορά το αγωγικό αίτημα, αυτό έχει διπλό περιεχόμενο, ήτοι συνίσταται στην αναγνώριση της κυριότητος του κυρίου και την απόδοση του πράγματος.
Η διεκδικητική αγωγή, όπως και κάθε άλλη αγωγή προκειμένου να είναι ορισμένη θα πρέπει να περιέχει τα απαραίτητα στοιχεία του δικογράφου, όπως αυτά προσδιορίζονται στο άρθρο 118 ΚΠολΔ, αλλά και τα ειδικότερα δεδομένα μιας αγωγής με βάση τα οριζόμενα στο άρθρο 216 ΚΠολΔ (Κεραμευς/Κονδύλη/Νίκας (-Μακρίδου) ΚΠολΔ Ι, άρθρο 216 αρ. 1 / επ Παπαδόπουλος Κ, σελ 143, Ράμμος ΕρμΑΚ 1094 αρ. 41, Οικονομίδης ΝΠανδ Α’, 334), τα οποία εν προκειμένω είναι:
α) Η κυριότητα του ενάγοντος. Ειδικότερα, ο ενάγων θα πρέπει να επικαλείται ότι στο πρόσωπό του συντρέχει η ιδιότητα του κυρίου του πράγματος και ταυτόχρονα να δηλώνει την ιστορική βάση της αγωγής του με νόμιμο τρόπο κτήσης πάνω στο πράγμα, ενώ στην περίπτωση που το επίδικο είναι ακίνητο, o ενάγων πρέπει να επικαλεστεί επιμέρους γεγονότα ανάλογα με τον τρόπο κτήσης (πρωτότυπος ή παράγωγος) (ΑΠ 1864/2011, ΧρΙΔ 2012, 447).
β) Ακριβής περιγραφή του επίδικου πράγματος. Ειδικότερα επί ακινήτου, πρέπει να αναφέρεται στην αγωγή η επιφάνεια, η θέση, το είδος του ακινήτου (αγρός, κληροτεμάχιο, οικόπεδο, κτίσμα, εκτός ή εντός σχεδίου κ.ο.κ), καθώς και κάθε άλλο προσδιοριστικό της ταυτότητας στοιχείο, έτσι ώστε να μην καταλείπεται καμία αμφιβολία για αυτό.
γ) Προσβολή της κυριότητας στο πράγμα. Απαραιτήτως πρέπει στην διεκδικητική αγωγή να εκτίθενται γεγονότα που καταδεικνύουν την προσβολή του δικαιώματος του ενάγοντος στην κυριότητα του πράγματος (Παπαδόπουλος Κ. σελ. 2411 Παπαστερίου, Εμπράγματο 59 αρ. 36). Ο ενάγων θα πρέπει με σαφήνεια και πληρότητα να αποτυπώσει στο εισαγωγικό δικόγραφο τα περιστατικά εκείνα τα οποία συνθέτουν την έννοια της προσβολής του εμπράγματου δικαιώματος, ήτοι οφείλει να αναφερθεί εκτενώς στην προσβολή του ακινήτου ή του κινητού, στην κατακράτηση του πράγματος από τον τρίτο-προσβολέα, στην αφαίρεση της νομής ή της κατοχής του επιδίκου αντικειμένου κ.ο.κ (ΑΠ 1634/2009, ΕΠολΔ 2010,411).
δ) Νομή ή κατοχή του εναγομένου. Ο ενάγων είναι υποχρεωμένος να αναφέρει τα δεδομένα εκείνα από τα οποία συνάγεται η ιδιότητα του νομέα ή του κατόχου του επιδίκου πράγματος στο πρόσωπο του εναγομένου κατά τον χρόνο άσκησης της αγωγής (ΑΠ 966/2004 ΑρχΝ 2004,496). Συνεπώς, είναι υποχρεωμένος να αναφέρει αναλυτικά και με σαφήνεια τα γεγονότα εκείνα που καταδεικνύουν τον τρόπο με τον οποίο ο εναγόμενος απέκτησε τη νομή ή την κατοχή του πράγματος.
ε) Αξία του επιδίκου πράγματος. Στην διεκδικητική αγωγή πρέπει να γίνεται μνεία της οικονομικής αξίας του επιδίκου πράγματος, η οποία θα καθορίσει και το ύψος του δικαστικού ενσήμου.
Σε περίπτωση ελλείψεως των στοιχείων αυτών το δικόγραφο της αγωγής είναι απορριπτέο ως απαράδεκτο, λόγω αοριστίας, το απαράδεκτο δε, αυτό ερευνάται και αυτεπαγγέλτως ως αναγόμενο στην προδικασία που αφορά τη δημόσια τάξη και γι’ αυτό το λόγο η αοριστία του δικογράφου δεν μπορεί να συμπληρωθεί με τις προτάσεις ούτε με παραπομπή σε άλλα έγγραφα της δίκης ή από την εκτίμηση των αποδείξεων (ΕφΑνατολΚρ 12/2017 δημοσιευμένη στην ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
Αγγελική Λιγοψυχάκη, δικηγόρος
Email: info@efotopoulou.gr