Υποχρεωτικά ή προαιρετικά τα εμβόλια;
Τα τελευταία χρόνια, ολοένα και περισσότεροι γονείς, οι οποίοι έχουν μάλιστα ιδρύσει και σχετικούς Συλλόγους, δεν επιθυμούν να εμβολιάσουν τα παιδιά τους από το φόβο αντενδείξεων, αποκαλούν τους εμβολιασμούς “ανήθικους” και “επιστημονικά παράλογους” και εν γένει προκαλούντες περισσότερα προβλήματα από όσα επιλύουν.
Θεωρούν ότι ο αριθμός των θυμάτων των εμβολιασμών δεν είναι μικρός αλλά ότι η κοινωνία προσπαθεί να το καλύψει από την κοινωνική και ιατρική ενημέρωση. Για τους λόγους αυτούς και πολλούς ακόμα αποφασίζουν να μην εμβολιάσουν καθόλου τα παιδιά τους.
Ωστόσο, στην Ελλάδα είναι υποχρεωτικός ο εμβολιασμός, τουλάχιστων αυτών των εμβολίων που είναι ενταγμένα στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών, πλην όμως ο μόνος τρόπος επιβολής είναι ότι αν οι γονείς δε συμμορφωθούν δε γίνεται εγγραφή των μαθητών στα σχολεία, αφού κατά την εγγραφή του παιδιού στο σχολείο απαιτείται η προσκόμιση ιατρικού βιβλιαρίου. Η υποχρεωτικότητα αυτή δυστυχώς έχει γεννήσει φαινόμενα προσκόμισης “πλαστών” πιστοποιητικών και σφραγίδων μέσα στα βιβλιάρια, μέσο που προτιμούν οι γονείς να χρησιμοποιήσουν παρά να βλάψουν την υγεία των παιδιών τους εμβολιάζοντάς τα. Η άλλη πλευρά της πλάστιγγας εδράζεται στην αποδοχή της ιατρικής θέσης ότι οι εμβολιασμοί ενεργοποιούν το μηχανισμό συλλογικής ανοσίας του πληθυσμού κατά μεταδοτικών ασθενειών.
Σύλλογοι και γονείς μεμονωμένοι ετοιμάζονται να προσφύγουν στο Συμβούλιο της Επικρατείας για την κατάργηση της υποχρεωτικότητας των εμβολίων, ενώ ζήτησαν νωρίτερα τη γνώμη του Συνηγόρου του Πολίτη, ο οποίος γνωμοδότησε:
“Ανάμεσα στη σύγκρουση μεταξύ του ατομικού δικαιώματος της αυτοδιάθεσης και της άρνησης πρόσβασης στην εκπαίδευση για λόγους που ανάγονται στο δημόσιο συμφέρον, για να είναι επιτρεπτός ο περιορισμός του ανωτέρω ατομικού δικαιώματος θα πρέπει ο περιορισμός αυτός να εναρμονίζεται με την αρχή της αναλογικότητας (άρθρο 25 Σ). Σύμφωνα με την αρχή αυτή, ο έλεγχος του περιορισμού του μέτρου ακολουθεί τρία στάδια: της καταλληλότητας, όπου ο περιορισμός για να είναι κατάλληλος, πρέπει να επιφέρει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, της αναγκαιότητας, όπου ο περιορισμός είναι κατάλληλος όταν δεν είναι επαχθέστερος από το αναγκαίο για την επίτευξη του επιδιωκόμενου αποτελέσματος μέτρου αλλά ο λιγότερο επαχθής για το θιγόμενο αποδέκτη του μέτρου και τέλος της συνάφειας μέσου προς το σκοπό, όπου μεταξύ του μέτρου και του επιδιωκόμενου σκοπού πρέπει να υφίσταται μια εύλογη σχέση. Ένας περιορισμός, και όταν ακόμα είναι κατάλληλος ή αναγκαίος, δεν πρέπει να συνεπάγεται περισσότερα μειονεκτήματα για τα δικαιώματα του πολίτη παρά πλεονεκτήματα για τα δημόσια ή ιδιωτικά συνταγματικά συμφέροντα, στην προστασία των οποίων αποβλέπει. Εάν δε θα θέλαμε να επιμείνουμε στην αναγκαιότητα, το μέτρο είναι αναγκαίο, όταν δεν είναι δυνατή η επιλογή ενός άλλου, εξίσου δραστικού μέτρου, το οποίο να περιόριεζε σε λιγότερο βαθμό ή και καθόλου την ατομική ελευθερία.
Εν προκειμένω η ‘εύλογη’ σχέση μεταξύ αφενός του επιδιωκόμενου σκοπού της προστασίας της δημόσιας υγείας, που κατά τους ειδικούς επιτυγχάνεται μέσω της υποχρεωτικότητας των εμβολιασμών και αφετέρου του περιοριζόμενου ατομικού δικαιώματος πρόσβασης στην εκπαίδευση φαίνεται να προσκρούει στην αρχή της αναγκαιότητας καθώς η μη διενέργεια κάποιων εμβολίων από μόνη της επισύρει και πρόστιμα κατά των αμελούντων γονέων, με προβλέψεις που διατηρούν με την νομοθετική τους ισχύ παρόλο ότι έχει περιπέσει σε αχρησία η εφαρμογή τους. Ως εκ τούτου φαίνεται ότι υπάρχει και νομοθετικά θεσπισμένο ένα εξίσου δραστικό ίσως και δραστικότερο μέτρο, το οποίο είναι καταλληλότερο καθώς ‘τιμωρεί’ κυρίως τους αμελούντες γονείς και κηδεμόνες και όχι τα παιδιά.
Από την άλλη πλευρά η υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών σε περιόδους που δεν υφίσταται επιδημία, χρησιμοποιείται υπό την έννοια της υπενθύμισης προς την ευρύτερη κοινότητα της αναγκαιότητας να παραμένει ενεργός ο μηχανισμός συλλογικής ανοσίας που επιτυγχάνεται με την υψηλή εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού, παρά υπό την έννοια της επιβολής εξατομικευμένων κυρώσεων σε μεμονωμένους γονείς και παιδιά, ως τιμωρία για την εκούσια ή ακούσια παράλειψη εμβολιασμού των τελευταίων. Με βάση την παραπάνω συλλογιστική είναι προφανές ότι η υποχρεωτικότητα της διενέργειας των εμβολιασμών δεν μπορεί να οδηγήσει στη μη εγγραφή στις βαθμίδες της υποχρεωτικής εκπαίδευσης των περιπτώσεων νηπίων και παιδιών που δεν έχουν εμβολιαστεί. Εξάλλου κατά πάγια θέση των ειδικών στο χώρο της υγείας ο μη εμβολιασμός των παιδιών αυτών δε συνιστά παράγοντα κινδύνου για τα υπόλοιπα εμβολιασμένα παιδιά.
Η Αρχή γνωρίζει ότι η πρόληψη και ο έλεγχος των μεταδοτικών νοσημάτων συνιστά προτεραιότητα για την πολιτική της δημόσιας υγείας σε εθνικό αλλά και υπερεθνικό επίπεδο ενώ υφίσταται και συνταγματική υποχρέωση της χώρας να μεριμνά για την υγεία των πολιτών. Ο εμβολιασμός αποτελεί μία από τις τρεις κατευθύνσεις πρόληψης των μεταδοτικών νοσημάτων στη λογική ότι κάθε μεταδοτικό νόσημα μπορεί να προληφθεί και ο εμβολιασμός των μαθητών προφανώς διενεργείται υπό την οπτική αυτή. Ως εκ τούτου ο Συνήγορος του Πολίτη θεωρεί ότι πρέπει να διατηρηθεί στις προϋποθέσεις εγγραφής στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση η επίδειξη του βιβλιαρίου υγείας με τη διενέργεια των σχετικών εμβολιασμών, ωστόσο σε περίπτωση μη διενέργειάς του θα μπορούσε να κρατείται σχετική σημείωση στο ατομικό δελτίο υγείας του μαθητή, όπως καθορίζεται με τη με αριθμό ΚΥΑ 58410/Γ ‘καθορισμού τύπου, περιεχομένου και τρόπου ενημέρωσης ΑΔΥ’ ΦΕΚ 859 Β/23-06-05, ενώ σε καμία περίπτωση η μη διενέργεια δεν μπορεί να συνιστά λόγο άρνησης εγγραφής στις βαθμίδες της υποχρεωτικής εκπαίδευσης. Άλλως η μη εγγραφή των μαθητών που δεν έχουν εμβολιαστεί στις βαθμίδες της υποχρεωτικής εκπαίδευσης συνιστά υπέρμετρα δυσανάλογο μέτρο καθώς στερεί την απόλαυση ενός άλλου συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος, αυτό της πρόσβασης στην εκπαίδευση”.
Σε κάθε περίπτωση, ο Συνήγορος τονίζει ότι το ζήτημα της υποχρεωτικής αναγκαιότητας ή μη της διενέργειας των εμβολιασμών εκφεύγει της αρμοδιότητάς του και θα πρέπει να απαντηθεί από τους ειδικούς στο χώρο της υγείας και ως εκ τούτου έχει υποβάλει ερώτημα προς την αρμόδια Διεύθυνση Δημόσιας Υγιεινής και προς τον Ενιαίο Διοικητικό Τομέα Α΄βάθμιας και Β΄βάθμιας εκπαίδευσης. Πολλοί γονείς παραμένουν σε αναμονή για την εξέλιξη του ζητήματος, καθότι η υγεία των παιδιών τους έχει πρωταρχική σημασία και δεν μπορούν να κάθονται με σταυρωμένα τα χέρια να τη βλέπουν να θυσιάζεται, όπως οι ίδιοι συχνά λένε, στο “βωμό τους κέρδους των πολυεθνικών”.
Ευγενία Φωτοπούλου
info@efotopoulou.gr