Μη καταβολή δικαστικού ενσήμου στις οικογενειακές διαφορές
Κατά την έννοια των διατάξεων των άρθρων 2 και 8 του ν. ΓπΟΗ/1912 “Περί δικαστικών ενσήμων”, όπως ερμηνεύθηκε αυθεντικά με το άρθρο 7 παρ. 1 του ν.δ/τος 1544/1942 και τροποποιήθηκε με το άρθρο 11 του ν.δ. 4189/1961, η παράλειψη προκαταβολής από τον ενάγοντα του οφειλόμενου κατά τα άρθρα 2 και 3 του ν. ΓπΟΗ/1912 τέλους δικαστικού ενσήμου, η οποία εξετάζεται αυτεπαγγέλτως από το δικαστήριο, δεν επάγεται απαράδεκτο της αγωγής ή της συζητήσεώς της, αλλά ο παραλείπων την καταβολή ενάγων, λογίζεται, κατά νόμιμο πλάσμα, ως μη εμφανιζόμενος και δικάζεται ερήμην (ΑΠ 5/2020), με επακόλουθο να απορρίπτεται η αγωγή του, λόγω πλασματικής ερημοδικίας, ως κατ’ ουσίαν αβάσιμη, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 272 § 1 του ΚΠολΔ (ΑΠ 84/2015, ΑΠ 204/2014, ΑΠ 1572/2013, ΑΠ 567/2012). Η απόρριψη αυτή θεωρείται ότι γίνεται για ουσιαστικό και όχι για τυπικό λόγο, γεγονός που συνεπάγεται τη δημιουργία δεδικασμένου περί της ουσιαστικής αβασιμότητας της αγωγής, αν η σχετική απόφαση καταστεί τελεσίδικη (ΑΠ 1572/2013, ΑΠ 1337/2011).
Επίσης, το άρθρο 227 § 1 του ΚΠολΔ ορίζει ότι “Αν υπάρχουν τυπικές παραλείψεις που μπορούν να αναπληρωθούν, ο πρόεδρος οποιουδήποτε πολυμελούς δικαστηρίου ή ο εισηγητής ή ο δικαστής μονομελούς δικαστηρίου καλεί να τις συμπληρώσει και μετά τη συζήτηση, τον πληρεξούσιο δικηγόρο ή το διάδικο, εφόσον παρίσταται αυτοπροσώπως, τάσσοντας εύλογη κατά την κρίση του προθεσμία”. Με την ως άνω διάταξη υλοποιείται η πρόθεση του νομοθέτη να περιορίσει κατά το δυνατό την απώλεια της δίκης από τυπικούς λόγους, δίνοντας τη δυνατότητα στον πρόεδρο του Πολυμελούς Δικαστηρίου ή στον εισηγητή ή στο δικαστή του Μονομελούς Δικαστηρίου να καλέσει και μετά τη συζήτηση τον πληρεξούσιο δικηγόρο, να συμπληρώσει τις τυπικές παραλείψεις, που μπορούν να αναπληρωθούν. Τέτοιες παραλείψεις, για τις οποίες το Δικαστήριο υποχρεούται να πρόκαλέσει την συμπλήρωσή τους, είναι τόσο οι αναφερόμενες στις διαδικαστικές προϋποθέσεις, όσο και κάθε άλλη τυπική έλλειψη. Όμως, η παράλειψη προσκόμισης του δικαστικού ενσήμου δεν συνιστά παράλειψη δυναμένη να συμπληρωθεί υπό τις προϋποθέσεις του άρθρου 227 ΚΠολΔ, αφού γι’ αυτό υπάρχει ρητή πρόβλεψη στο άρθρο 237 § 1, όπως αυτό ίσχυε κατά το χρόνο συζητήσεως της υποθέσεως, που προέβλεπε (και εξακολουθεί να προβλέπει), ως απώτατο χρονικό σημείο κατάθεσης του δικαστικού ενσήμου τη συζήτηση της υπόθεσης [ΑΠ 181/2023, ΑΠ 1091/2015, ΑΠ 1892/2006 ΝΟΜΟΣ].
Περαιτέρω, το σύστημα των επαχθών συνεπειών της ερημοδικίας εφαρμόζεται και στις ειδικές διαδικασίες δυνάμει της παραπομπής της πρώτης παραγράφου του άρθρου 591 ΚΠολΔ στις γενικές διατάξεις, εάν δεν υπάρχει διαφορετική ρύθμιση. Εξάλλου, οι, ως άνω, διατάξεις των άρθρων 272 § 1 και 237 § 1 ΚΠολΔ εφαρμόζονται και στις περιπτώσεις εκδικάσεως απαιτήσεων διατροφής, όταν ο ενάγων δεν καταβάλει το απαιτούμενο για το καταψηφιστικό αντικείμενο της αγωγής τέλος δικαστικού ενσήμου. Η λύση αυτή δεν είναι ασυμβίβαστη προς τη διάταξη του άρθρου 595 ΚΠολΔ, κατά την οποία, αν κατά τη συζήτηση στο ακροατήριο δεν εμφανιστεί ή εμφανισθεί και δεν λάβει νόμιμα μέρος κάποιος από τους διαδίκους η διαδικασία προχωράει σαν να ήταν παρόντες όλοι οι διάδικοι, καθόσον η τελευταία αυτή διάταξη (595 ΚΠολΔ) αφορά στην ερημοδικία η οποία επέρχεται, όχι λόγω μη προκαταβολής των εξόδων και τελών της δίκης, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και το δικαστικό ένσημο (πλασματική ερημοδικία), αλλά εξαιτίας της από άλλους λόγους μη εμφανίσεως ή μη προσήκουσας εμφανίσεως κάποιου από τους διαδίκους. Ως εκ τούτου, σε περίπτωση που ο ενάγων δεν προκαταβάλει, ως είναι υποχρεωμένος, το ανάλογο τέλος δικαστικού ενσήμου, η αγωγή του απορρίπτεται ως ουσιαστικά αβάσιμη (βλ. ΑΠ 1095/2006 ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 1107/2005 ΝΟΜΟΣ, ΕφΑΘ 4687/2000 ΕλλΔνη 41,1582, ΕφΑθ 5906/1999 ΕλλΔνη 42,783, ΜονΠρΠειρ 1010/2009 ΝΟΜΟΣ, 34/2024 ΜΠΑ αδημ.).
Ευγενία Α. Φωτοπούλου, δικηγόρος
info@efotopoulou.gr