Εγγυοδοσία έχουσα το χαρακτήρα ποινικής ρήτρας: Σε περίπτωση υπερημερίας του μισθωτή να καταβάλει το συμφωνηθέν μίσθωμα, καταπίπτει υπέρ του εκμισθωτή ή τυγχάνει επιστρεπτέα;

Κατά το όρθρο 293 του ΑΚ, το ανώτατο όριο του τόκου που οφείλεται από δικαιοπραξία προσδιορίζεται όπως ορίζει ο νόμος. Οι προμήθειες ή άλλα ανταλλάγματα που συνομολογούνται η καταβάλλονται επί πλέον του τόκου λογίζονται ως τόκος, ενώ το ποσοστό του νομίμου τόκου ή του τόκου υπερημερίας προσδιορίζεται όπως ορίζει ο νόμος. Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 294 ΑΚ, κάθε δικαιοπραξία για τόκο που υπερβαίνει το ανώτατο θεμιτό όριο είναι άκυρη ως προς το επιπλέον, κατά, δε, το άρθρο 345 του ιδίου Κώδικα, όταν πρόκειται για χρηματική οφειλή, ο δανειστής σε περίπτωση υπερημερίας του οφειλέτη έχει δικαίωμα να απαιτήσει τον τόκο υπερημερίας που ορίζεται από το νόμο ή με δικαιοπραξία χωρίς να είναι υποχρεωμένος να αποδείξει ζημία, αν όμως αποδείξει και άλλη θετική ζημία εφόσον στο νόμο δεν ορίζεται διαφορετικό, έχει δικαίωμα να απαιτήσει και αυτήν. Τέλος, κατά το άρθρο 404 του ΑΚ, ο οφειλέτης μπορεί να υποσχεθεί στο δανειστή, ως ποινή, χρηματικό ποσό η κάτι άλλο («ποινική ρήτρα») για την περίπτωση που δεν θα εκπλήρωνε ή που δεν θα εκπλήρωνε προσηκόντως την παροχή.

Από το συνδυασμό των παραπάνω διατάξεων και ιδίως των άρθ. 293 παρ. 1 εδ. β`, 294 και 345 ΑΚ, σκοπός των οποίων είναι να αποτρέψουν την καταστρατήγηση του θεμιτού ορίου τόκου διά του συνυπολογισμού στο ποσοστό όλων των πρόσθετων παροχών, οι οποίες υπό διάφορη του τόκου νομική μορφή επιβαρύνουν ουσιαστικώς τον οφειλέτη, συνάγεται ότι επί χρηματικής κυρίως οφειλής, ως κυρίας παροχής, η συνομολόγηση σε περίπτωση υπερημερίας του οφειλέτη περί την εκπλήρωσή της, επιπλέον του θεμιτού τόκου και προσθέτου χρηματικού ποσού ως ποινικής ρήτρας αντιβαίνει στις παραπάνω διατάξεις του νόμου και είναι άκυρος κατά το υπερβάλλον ως αποτελούσα κατά νόμον συγκάλυψη παράνομης τοκογλυφίας, η ακυρότητα, δε, της εν λόγω ποινικής ρήτρας είναι άσχετη με το υπέρμετρο αυτής, που ρυθμίζεται στο άρθ. 409 ΑΚ.

Ως εκ τούτου, επί συβάσεως μισθώσεως, η συνομολόγηση ότι η ασφάλεια που παρέχεται συμβατικώς σε μετρητά χρήματα από το μισθωτή προς τον εκμισθωτή για την εκπλήρωση των κυρίων ή παρεπομένων υποχρεώσεών του (εγγυοδοσία) θα καταπίπτει υπέρ του εκμισθωτή ως ποινική ρήτρα, εκτός άλλων περιπτώσεων και για την περίπτωση που ο μισθωτής καθυστερήσει το συμφωνημένο η νομίμως καθορισμένο σε χρήμα μίσθωμα, είναι άκυρη κατά το υπερβάλλον του θεμιτού τόκου υπερημερίας[1]. Υπό άλλη διατύπωση, δηλαδή, στην περίπτωση μισθώσεως, προκειμένου για υποχρέωση καταβολής εκ μέρους του μισθωτή του συμφωνημένου μισθώματος, σε περίπτωση υπερημερίας του τελευταίου ως προς την εκπλήρωση της υποχρεώσεώς του αυτής, ο εκμισθωτής δικαιούται να αιτηθεί την καταβολή των καθυστερούμενων μισθωμάτων εκ μέρους του μισθωτή καθώς και το από το νόμο ή από τη σύμβαση προβλεπόμενο τόκο υπερημερίας, όχι όμως και τυχόν πρόσθετο χρηματικό αντάλλαγμα, που έχει συμφωνηθεί για το λόγο αυτό με τον οφειλέτη ως ποινική ρήτρα[2].

Αγγελική Πολυδώρου, δικηγόρος

info@efotopoulou.gr

[1] ίδετε ΑΠ 1438/1997 Δνη 39. 379, ΕΑ 6743/1999 Δνη 42. 494

[2] ΑΠ 1444/2018, ΕφΑθ 3558/2004 – ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ