Η αγωγή αναζήτησης μεσιτικής αμοιβής και η προηγούμενη κοινοποίησή της στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. ως προϋπόθεση του παραδεκτού της συζητήσεώς της
Η συχνά στη συναλλακτική ζωή εμφανιζόμενη σύμβαση μεσιτείας και τα επιμέρους στοιχεία αυτής ρυθμίζονται στα άρθρα 703 επόμενα Α.Κ., καθώς και στις σημαντικές διατάξεις του Ν. 4072/2012. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 703 Α.Κ., εκείνος που υποσχέθηκε αμοιβή σε κάποιο (μεσίτη) για τη μεσολάβηση ή υπόδειξη ευκαιρίας προς σύναψη μιας συμβάσεως, έχει υποχρέωση να πληρώσει την αμοιβή του τελευταίου, στην περίπτωση κατά την οποία η σύμβαση καταρτισθεί ως συνέπεια αυτής της μεσολαβήσεως ή της υποδείξεως. Από τη διάταξη αυτή σαφώς προκύπτει ότι κύριες προϋποθέσεις για την εφαρμογή της είναι: α) η υπόσχεση αμοιβής για τη μεσολάβηση ή την υπόδειξη ευκαιρίας προς σύναψη συμβάσεως και β) η κατάρτιση της συμβάσεως ως συνέπεια της μεσολαβήσεως ή της υποδείξεως του μεσίτη. Ως επιπλέον απαραίτητο στοιχείο για τη θεμελίωση της σχετικής αξιώσεως του μεσίτη απαιτείται η ύπαρξη αιτιώδους συνάφειας μεταξύ της μεσιτικής δραστηριότητας (μεσολάβησης ή υπόδειξης ευκαιρίας) και της καταρτίσεως της πράξεως, για την οποία δόθηκε η εντολή. Σημειώνεται σε αυτό το σημείο ότι με την απόδειξη της μεσιτικής δραστηριότητας και της σύναψης της κυρίας συμβάσεως τεκμαίρεται και η αιτιώδης συνάφεια μεταξύ αυτών. Οπότε, το βάρος ανατροπής του δημιουργούμενου τεκμηρίου μετατίθεται στον αμφισβητούντα την αιτιώδη συνάφεια μεσιτικό εντολέα (ΑΠ 776/2013, ΑΠ 335/2011, ΤΝΠ NOMOS). Σε καμία περίπτωση, ωστόσο, δεν θα πρέπει να θεωρηθεί ότι το τεκμήριο που προαναφέρθηκε εκτείνεται πέραν της συνδρομής της αιτιώδους συνάφειας και στη διαπίστωση αφενός της μεσιτικής δραστηριότητας και αφετέρου της καταρτίσεως της κύριας συμβάσεως, καθώς αμφότερες οι τελευταίες και οι περιστάσεις που τις συνοδεύουν συνιστούν αντικείμενο απόδειξης, το βάρος της οποίας φέρει ο ενάγων μεσίτης (ΑΠ 1023/2015 ΤΝΠ NOMOS).
Περαιτέρω, ενόψει της τέταρτης παραγράφου του άρθρου 200 Ν.4072/2012 ορίζονται τα βασικά στοιχεία της συμβάσεως αποκλειστικής μεσιτείας, στο πλαίσιο της οποίας ο εντολέας δεν έχει το δικαίωμα να αναθέσει εντολή με το ίδιο περιεχόμενο σε άλλο μεσίτη, ούτε και να δραστηριοποιηθεί ο ίδιος ή τρίτος για λογαριασμό του για την αναζήτηση ευκαιρίας για όσο χρόνο ισχύει η σύμβαση. Επίσης, ορίζεται ότι ο μεσίτης έχει την υποχρέωση να δραστηριοποιηθεί για την εκτέλεση της εντολής, ότι η σύμβαση αποκλειστικής μεσιτείας δεν μπορεί να έχει διάρκεια πάνω από οκτώ (8) μήνες, με δικαίωμα παράτασης για τέσσερις (4) ακόμα μήνες, ύστερα από μονομερή έγγραφη δήλωση του εντολέα και ότι αν η κύρια σύμβαση καταρτίστηκε κατά τη διάρκεια της αποκλειστικής μεσιτείας τεκμαίρεται ότι καταρτίστηκε με την υπόδειξη ή μεσολάβηση του αποκλειστικού μεσίτη. Απ’ όλα τα ανωτέρω, και ειδικότερα από το γεγονός ότι ο μεσίτης έχει την υποχρέωση να δραστηριοποιηθεί για την εκτέλεση της εντολής σε συνδυασμό με το τεκμήριο ότι κατά τη διάρκεια της αποκλειστικής μεσιτείας η σύμβαση καταρτίζεται με την υπόδειξη του αποκλειστικού μεσίτη και σε συνδυασμό με τη γενική διάταξη του άρθρου 361 Α.Κ. και τη διάταξη του άρθρου 2 του νόμου 2251/1994, προκύπτει ότι οι αντισυμβαλλόμενοι δύνανται να ρυθμίσουν τους επί μέρους όρους της συμβάσεως, χωρίς όμως ο ένας εκ των συμβαλλόμενων να αποκτά υπέρμετρα δικαιώματα, σε σχέση με τις υποχρεώσεις του και τα δικαιώματα και υποχρεώσεις του άλλου αντισυμβαλλομένου. Συνεπώς, το κατά τα ανωτέρω τεκμήριο που αναφέρεται στο άρθρο 200 παρ. 4 Ν.4072/2012, σχετικά με την ύπαρξη αιτιώδους συναφείας μεταξύ της μεσιτικής δραστηριότητας (μεσολάβησης ή υπόδειξης ευκαιρίας) και της καταρτίσεως της πράξεως, για την οποία δόθηκε η εντολή, είναι μαχητό και στην ουσία λειτουργεί ως ανατροπή του βάρους αποδείξεως, που μετατίθεται στον αμφισβητούντα την αιτιώδη συνάφεια μεσιτικό εντολέα (MΠΑ 9639/2019 ΤΝΠ NOMOS).
Δυνάμει του άρθρου 200, παρ. 11 Ν.4072/2012 η κοινοποίηση της ασκηθησομένης αγωγής εκ μέρους του μεσίτη και στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. φορολογίας εισοδήματος του ίδιου ανάγεται σε προϋπόθεση, χωρίς τη συνδρομή της οποίας κηρύσσεται απαράδεκτη η συζήτησή της. Επί τη βάσει όμως των συνδυασμένων διατάξεων των άρθρων 106, 159 παρ. 3 και 160 παρ. 1 ΚΠολΔ προκύπτει, ότι η παράβαση διατάξεως που ρυθμίζει τη διαδικασία, και ιδίως τον τύπο κάποιας διαδικαστικής πράξης, συνεπάγεται την ακυρότητα της, την οποία απαγγέλει το δικαστήριο, μόνο στην περίπτωση κατά την οποία αυτό, χωρίς να διατάξει αποδείξεις, αλλά ακολουθώντας τους κανόνες της ελεύθερης απόδειξης, κρίνει ότι η παράβαση προκάλεσε βλάβη στον προτείνοντα διάδικο, η οποία δεν μπορεί να αποκατασταθεί διαφορετικά παρά μόνο με την κήρυξη της ακυρότητας (ΑΠ 1219/2007, ΤΝΠ NOMOS). Θεωρείται πάντως, ότι δεν υπάρχει δικονομική βλάβη στην περίπτωση, κατά την οποία παραβιάσθηκαν διατάξεις που ρυθμίζουν τη διαδικασία όταν από την σημειωθείσα παράβαση δεν επηρεάζεται, ούτε ήταν δυνατό να επηρεαστεί η δυνατότητα και η προϋπόθεση της άμυνας του διαδίκου (ΑΠ 1219/2007 ο.π.,). Υπογραμμίζεται, εξάλλου, ότι η κρίση του δικαστηρίου της ουσίας, για το εάν προκλήθηκε ή όχι από την παράβαση των ως άνω διατάξεων στο διάδικο, που την προτείνει, δικονομική βλάβη, δεν ελέγχεται αναιρετικώς, ως αναγόμενη σε εκτίμηση πραγμάτων κατ’ α. 561 παρ. 1 ΚΠολΔ (ΑΠ 1286/2002 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
Ενόψει των ανωτέρω εκτεθέντων καθίσταται ευκρινές ότι η παράλειψη κοινοποιήσεως της εν λόγω αγωγής στην αρμόδια Δ.Ο.Υ. δεν καθιστά άνευ ετέρου τη συζήτησή της απαράδεκτη, καθώς ακόμα και αν προβληθεί η σχετική παράβαση εκ μέρους του εναγομένου χωρίς να γίνεται μνεία στη δικονομική βλάβη που υφίσταται ο τελευταίος εξαιτίας αυτής, ο σχετικός αμυντικός ισχυρισμός του θα απορριφθεί ως αόριστος. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι η εδώ εξεταζόμενη παράβαση δεν υπόκειται στην αυτεπάγγελτη έρευνα του δικαστηρίου, στα πλαίσια της οποίας εξετάζεται το νόμω βάσιμο, το ορισμένο κα το παραδεκτό της αγωγής και όχι το παραδεκτό της συζητήσεως, όπως στην προκειμένη περίπτωση.
Ιωάννης Μπάλλιας, δικηγόρος Αθηνών
e-mail: info@efotopoulou.gr