Η αναστολή της παραγραφής κατ’ άρθρο 255 ΑΚ – Δόλος του υποχρέου – Προϋποθέσεις εφαρμογής της διάταξης
Από τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 255, 257 του ΑΚ, συνάγεται ότι η παραγραφή των αξιώσεων, αναστέλλεται για όσο χρόνο ο δικαιούχος, α) εμποδίστηκε, μεταξύ άλλων και από λόγο ανώτερης βίας, να ασκήσει το δικαίωμά του κατά το τελευταίο εξάμηνο του χρόνου της παραγραφής και β) μέσα στο τελευταίο εξάμηνο του χρόνου της, απετράπη με δόλια συμπεριφορά του υπόχρεου από την άσκησή της. Η διάταξη αυτή αποτελεί ειδικότερη έκφραση της γενικής αρχής του δικαίου, σύμφωνα με την οποία ο δόλος δεν είναι ανεκτός, ενώ η έννοια της ανώτερης βίας είναι και για την προκειμένη περίπτωση η γενικώς παραδεκτή, δηλαδή ανώτερη βία αποτελεί κάθε γεγονός απρόβλεπτο, το οποίο στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν μπορούσε να αποτραπεί ούτε με άκρα επιμέλεια και σύνεση και εξ αιτίας του οποίου καθίσταται ανέφικτο στον δικαιούχο να προβεί ο ίδιος ή με τη συνδρομή άλλου προσώπου στην επιβαλλόμενη σε αυτόν ενέργεια (ΑΠ 429/2016, ΑΠ 1387/2015). Συνέπεια της αναστολής είναι ότι το χρονικό διάστημα αυτής δεν υπολογίζεται στον χρόνο της παραγραφής και όταν πάψει η αναστολή η παραγραφή συνεχίζεται, σε καμία όμως περίπτωση δεν συμπληρώνεται πριν περάσουν έξι μήνες. Ο ισχυρισμός του δικαιούχου περί αναστολής της παραγραφής συνιστά καταχρηστική ένσταση, προβαλλόμενη ως αντένσταση στην προτεινόμενη ένσταση περί συμπλήρωσης του χρόνου της παραγραφής (ΑΠ 1280/2018, ΑΠ 299/2010, ΑΠ 715/2006, ΑΠ 1569/2002).
Με τη ρύθμιση της διάταξης του εδ. β’, η οποία αποτελεί ειδική εφαρμογή της γενικής ένστασης του δόλου, κατά την οποία δεν είναι ανεκτός ο δόλος στις συναλλακτικές σχέσεις, κατά της ένστασης παραγραφής μπορεί να αντιταχθεί η ένσταση του δόλου, όταν ο υπόχρεος με τη συμπεριφορά του παρεμπόδισε τον δικαιούχο αν διακόψει την παραγραφή, πότε, εφόσον η παρεμπόδιση αυτή προήλθε από δόλιο ενέργεια του υποχρέου μέσα στο τελευταίο εξάμηνο του χρόνου της παραγραφής, αναστέλλεται η συμπλήρωσή της.
Οι προϋποθέσεις εφαρμογής της διάταξης του εδ’ β είναι οι ακόλουθες: α) Δόλια ενέργεια του υποχρέου, η οποία κατευθύνεται στην απραξία του δικαιούχου και τη συμπλήρωση της παραγραφής. Δεν αρκεί άλλο είδος πταίσματος (αμέλεια έστω και βαριά) αλλ’ απαιτείται δόλος.
Αν η παρεμπόδιση της μη εκπρόθεσμης άσκησης της αξίωσης δεν προήλθε από δόλο του υποχρέου η προβολή της ένστασης παραγραφής μπορεί να αποκρουστεί ως καταχρηστική (281ΑΚ), αν ο οφειλέτης με τη συμπεριφορά του, έστω κι αν δεν ενέχει το στοιχείο του δόλου, οποτεδήποτε κι αν εκδηλώθηκε, παρεμπόδισε αποτελεσματικά τον δικαιούχο να διακόψει την παραγραφή, με την πρόκληση σ’ αυτόν της πεποίθησης ότι δε θα ασκήσει στο εξής το δικαίωμά του.
β) Η δόλια συμπεριφορά να έλαβε χώρα εντός του τελευταίου εξαμήνου της παραγραφής. Οποιαδήποτε συμπεριφορά του υποχρέου πριν από το εξάμηνο δεν επηρεάζει τη διαδρομή, συμπλήρωση και ενέργεια της παραγραφής, γιατί τότε θα προστατευόταν η απραξία, ολιγωρία και επιπολαιότητα του δικαιούχου, σε αντίθεση με τον επιδιωκόμενο σκοπό της παραγραφής
γ) Αποτροπή δικαιούχου στην άσκηση της αξίωσής του, ως αποτέλεσμα της δόλιας συμπεριφοράς του δικαιούχου.
Ελένη Μακροδημήτρη, ασκ. δικηγόρος
info@efotopoulou.gr