Παραγραφή απαιτήσεων του ΙΚΑ από ληξιπρόθεσμες οφειλές
Σύμφωνα με το άρθρο 15 παρ. 2 του Ν. 2972/2001, oι απαιτήσεις του Ι.Κ.Α. από ληξιπρόθεσμες εισφορές, πρόσθετα τέλη, προσαυξήσεις, πρόστιμα, τόκους, δικαστικά έξοδα, έξοδα διοικητικής εκτέλεσης και αχρεωστήτως ληφθείσες παροχές εισπράττονται με βάση τη χρονική σειρά βεβαίωσής τους, η οποία προκύπτει από τον αύξοντα αριθμό και την ημερομηνία του τριπλοτύπου βεβαίωσης.
Σύμφωνα με την παρ. 2 του ιδίου άρθρου, το δικαίωμα του Ι.Κ.Α., για τη βεβαίωση σε ευρεία έννοια όλων των χρηματικών απαιτήσεών του, καθώς και των απαιτήσεων των φορέων, κλάδων ή λογαριασμών των οργανισμών κοινωνικής πολιτικής των οποίων τις εισφορές συνεισπράττει το ΙΚ.Α., υπόκειται σε δεκαετή παραγραφή η οποία αρχίζει από την πρώτη ημέρα του επόμενου έτους από εκείνο μέσα στο οποίο παρασχέθηκε η ασφαλιστέα εργασία ή υπηρεσία. Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, μετά από γνώμη του Διοικητικού Συμβουλίου του Ι.Κ.Α., μπορεί ο χρόνος παραγραφής να ορίζεται σε πέντε έτη. Συνεπώς, η δυνατότητα των Υπηρεσιών ελέγχου να βεβαιώνουν υπό την ευρεία έννοια δηλ. να συντάσσουν νόμιμους τίτλους (ΠΕΕ, ΠΕΠΤ, κλπ.) ισχύει για δέκα έτη από την πρώτη ημέρα του επόμενου έτους από εκείνο εντός του οποίου παρασχέθηκε η ασφαλιστέα εργασία ή υπηρεσία. Το δικαίωμα του Ι.Κ.Α. προς είσπραξη όλων των χρηματικών απαιτήσεών του, καθώς και των απαιτήσεων των φορέων, κλάδων ή λογαριασμών των οργανισμών κοινωνικής πολιτικής, των οποίων τις εισφορές συνεισπράττει το Ι.Κ.Α., παραγράφεται μετά δεκαετία από τη λήξη του οικονομικού έτους μέσα στο οποίο βεβαιώθηκε υπό στενή έννοια (ταμειακό). Με απόφαση του Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, μετά από γνώμη του Διοικητικού Συμβουλίου του ΙΚ.Α. η παραγραφή μπορεί να ορίζεται πενταετής. Για παράδειγμα στις 4/12/2012 συντάσσεται ΠΕΕ χρονικής περιόδου απασχόλησης 1/1/2002 έως 31/12/2002. Η εν λόγω ΠΕΕ βεβαιώνεται ταμειακά στις 10/1/2013. Το ΙΚΑ με αφετηρία την ταμειακή βεβαίωση (10/1/2013) μπορεί να εισπράξει την εν λόγω οφειλή μέχρι 31/12/2023.
Με το Ν. 3655/2008 επιχειρήθηκε, μεταξύ άλλων, να θεσμοθετηθούν γενικοί κανόνες παραγραφής των απαιτήσεων των Φ.Κ.Α. εξ ασφαλιστικών εισφορών σε βάρος των ασφαλισμένων τους, χωρίς όμως να θιγούν τυχόν διαφορετικά ρυθμιζόμενες περιπτώσεις από ειδικές καταστατικές διατάξεις φορέων, κλάδων, λογαριασμών κλπ., τις οποίες ο νομοθέτης του Ν. 3655/2008 δεν έθιξε. Συγκεκριμένα προβλέπεται στο άρθρο 137 παρ. Α υποπαρ. 1Α του Ν. 3655/2008 ότι κάθε απαίτηση των Φ.Κ.Α. παραγράφεται, εφόσον δεν ορίζεται διαφορετικά από τις διατάξεις του παρόντος άρθρου, μετά πέντε (5) έτη από τη λήξη του οικονομικού έτους μέσα στο οποίο βεβαιώθηκε και κατέστη ληξιπρόθεσμη. Εάν η βεβαίωση του χρέους έγινε πριν αυτό καταστεί ληξιπρόθεσμο, ολικά ή μερικά, η παραγραφή αρχίζει από τη λήξη του οικονομικού έτους κατά το οποίο αυτό κατέστη ληξιπρόθεσμο. Μάλιστα, ο νόμος αυτός ορίζει ότι για τα παρακάτω χρέη (βλ. σχετική διάταξη) προς τους Φ.Κ.Α. ισχύει η εικοσαετής παραγραφή, που αρχίζει από τη λήξη του οικονομικού έτους μέσα στο οποίο βεβαιώθηκαν, εκτός αν ορίζεται διαφορετικά από ειδικές διατάξεις που αφορούν τους Φ.Κ.Α. και τους εντασσόμενους σε αυτούς φορείς, κλάδους, λογαριασμούς. Επομένως, η επιφύλαξη που διατυπώνεται στον νόμο αυτό «εκτός αν ορίζεται διαφορετικά στις ειδικές διατάξεις που αφορούν τους Φ.Κ.Α.» θα πρέπει να ερμηνευθεί ότι αφορά ειδικότερες καταστατικές διατάξεις που ρυθμίζουν στο ίδιο ακριβώς θέμα, ήτοι την παραγραφή βεβαιωμένης οφειλής, σε συντομότερο της εικοσαετίας χρονικό διάστημα (όπως συμβαίνει π.χ. για το ΙΚΑ, βλ. άρθρο 15 του Ν. 2972/2001 που αντικατέστησε την παρ. 2 του άρθρου 27 Α.Ν. 1846/1951).
Εξάλλου, ο νομοθέτης υπολαμβάνει ως δεδομένη την υποχρέωση (δέσμια αρμοδιότητα) που έχουν οι φορείς να βεβαιώσουν τις ασφαλιστικές εισφορές των ασφαλισμένων τους προκειμένου στην συνέχεια να τις εισπράξουν. Τούτο ενισχύεται και από τη ρύθμιση του άρθρου 101 του Ν. 4172/2013 περί δημιουργίας Κέντρου Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών (Κ.Ε.Α.Ο.), όπου ο νομοθέτης προβαίνει σε προσδιορισμό των εισπρακτέων ασφαλιστικών οφειλών ορίζοντας ότι, ναι μεν ληξιπρόθεσμες οφειλές είναι εκείνες που δεν εισπράχθηκαν εγκαίρως (ήτοι πριν την τελευταία ημέρα της εκπρόθεσμης καταβολής τους όπως αυτή προβλέπεται στις ισχύουσες για κάθε Φ.Κ.Α. διατάξεις), πλην όμως αναγκαστικά εισπρακτέες είναι οι ληξιπρόθεσμες οφειλές για τις οποίες έχει συνταχθεί πράξη βεβαίωσης οφειλής. Υπό την έννοια αυτή, προκειμένου να επιτευχθεί η αναγκαστική είσπραξη ασφαλιστικών οφειλών, θα πρέπει να έχει προηγηθεί οπωσδήποτε η βεβαίωση αυτής που αποτελεί και τον τίτλο είσπραξης (εκτελεστός τίτλος). Σε περίπτωση, κατά την οποία δεν έχει προηγηθεί βεβαίωση οφειλής δεν μπορεί να κινηθεί η διαδικασία αναγκαστικής είσπραξης (βλ. αναλυτικά και στην υπ’ αριθμ. 8/2014 γνωμοδότηση του Στ’ Τμήματος του ΝΣΚ). Σύμφωνα με περ. 2 της υποπαραγράφου ΙΑ.6 του πρώτου άρθρου του Ν. 4093/2012, οι αξιώσεις του Ιδρύματος, ως φορέα κοινωνικής ασφάλισης αρμοδιότητας του Υπουργείου Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Πρόνοιας, όσον αφορά την επιστροφή αχρεωστήτως καταβληθεισών παροχών παραγράφονται μετά εικοσαετία από την τελευταία καταβολή. Δηλαδή, υπάρχει διαφοροποίηση της νομοθεσίας ως προς την έκταση της παραγραφής ανάμεσα στις χρηματικές απαιτήσεις του Ιδρύματος που αφορούν αχρεωστήτως καταβληθείσες παροχές (εικοσαετής) και εκείνες που αφορούν εισφορές (δεκαετής).
Μαρία Τζαβέλα
Δικηγόρος, LL.M.
E-mail: info@efotopoulou.gr