Αγωγή λογοδοσίας – στάδια της δίκης – σώρευση αιτήματος για καταβολή καταλοίπου λογαριασμού – καθ’ ύλην και κατά τόπον αρμοδιότητα
Από τη διάταξη του άρθρου 303 ΑΚ, με την οποία ορίζεται ότι όποιος έχει τη διαχείριση μιας ολικά ή μερικά ξένης υπόθεσης, εφόσον η διαχείριση συνεπάγεται εισπράξεις και δαπάνες, έχει υποχρέωση να λογοδοτήσει και ότι για το σκοπό αυτόν ο δοσίλογος οφείλει να ανακοινώσει στο δεξίλογο λογαριασμό που να περιέχει αντιπαράθεση των εσόδων και εξόδων, καθώς και ό,τι προκύπτει από την αντιπαράθεση αυτή και να επισυνάψει τα δικαιολογητικά, εφόσον συνηθίζονται, προκύπτει ότι καθιερώνεται γενική υποχρέωση για εξώδικη ή δικαστική λογοδοσία εκείνου ο οποίος διαχειρίστηκε ξένη ολικά ή μερικά υπόθεση που συνεπάγεται πράξεις και δαπάνες και ότι ο δοσίλογος οφείλει να ανακοινώσει στο δεξίλογο λογαριασμό για τις διαχειριστικές πράξεις και για το χρόνο για τον οποίο ζητείται η λογοδοσία, όπου πρέπει να αναγράφονται λεπτομερώς τα έσοδα και τα έξοδα που έχουν πραγματοποιηθεί κατά τη διάρκεια της διαχείρισης και το κατάλοιπο που προκύπτει από τη διαφορά των δύο αυτών σκελών του λογαριασμού, ακόμη δε να επισυνάψει και τα σχετικά δικαιολογητικά. Για τη θεμελίωση της υποχρέωσης λογοδοσίας αρκεί ο δοσίλογος να διαχειρίστηκε ξένη εν όλω ή εν μέρει υπόθεση του δεξίλογου, με βάση οποιαδήποτε έννομη σχέση μεταξύ αυτών από τη σύμβαση ή το νόμο, αλλά ακόμη και de facto, δηλαδή χωρίς εξουσία από το νόμο ή τη σύμβαση (βλ. Μ. Σταθόπουλου, Γεν. Ενοχ. Δίκαιο, 2004, παρ. 12 αρ.50, σελ.680, ΑΠ 526/1992 ΕλΔ 1993, 1477, ΑΠ 983/1997 ΝοΒ 1998, 347, ΕφΑθ 8350/2005).
Η δίκη περί λογοδοσίας περιλαμβάνει δύο στάδια. Κατά το πρώτο στάδιο, το δικαστήριο ερευνά αν ο εναγόμενος έχει υποχρέωση προς λογοδοσία γι` αυτό και, αν τυχόν αρνηθεί ο εναγόμενος ότι διαχειρίσθηκε ξένη ολικά ή εν μέρει υπόθεση, με την έννοια ότι ουδεμία έννομη σχέση συνδέει αυτόν με τον ενάγοντα, είτε ότι η υπάρχουσα πράγματι δεν λειτούργησε ή ότι έχει αποδώσει λογοδοσία για όσο χρόνο υπήρξε κατά τους ισχυρισμούς του διαχειριστής και αρνείται για το υπόλοιπο χρονικό διάστημα, θα πρέπει προηγουμένως ο ενάγων να αποδείξει το γεγονός της διαχειρίσεως του εναγομένου που θεμελιώνει την αξίωσή του προς παροχή λογοδοσίας, αναβαλλομένης κατά τα λοιπά της υποθέσεως και της εκδόσεως κατά τις διατάξεις του άρθρου 474 ΚΠολΔ αποφάσεως, δια της οποίας αρχίζει η επί της λογιστικής δίκης διαδικασία (βλ. Β. Βαθρακοκοίλη, “ΚΠΟΛΔ” υπ` άρθρο 473 αρ.15). Αν όμως πιστοποιείται ότι ο εναγόμενος έχει υποχρέωση προς λογοδοσία, εκδίδει μη οριστική απόφαση, που τον υποχρεώνει μέσα σε ορισμένη προθεσμία να καταθέσει γραπτό λογαριασμό με αντιπαράθεση των εσόδων και εξόδων που έγιναν στο πλαίσιο της διαχειριστικής του εξουσίας, καθώς και όλες τις δικαιολογημένες αποδείξεις, ενώ συγχρόνως με την ίδια απόφαση απειλείται εναντίον του χρηματική ποινή και προσωπική κράτηση σύμφωνα με το άρθρο 946 ΚΠολΔ. Στο σημείο αυτό, αν ο εναγόμενος-δοσίλογος δεν καταθέσει το λογαριασμό, η απόφαση που έχει εκδοθεί γίνεται οριστική, ως προς την υποχρέωση της λογοδοσίας και, όταν τελεσιδικήσει, μπορεί να εκτελεστεί ως προς τις διατάξεις της για τη χρηματική ποινή και την προσωπική κράτηση (βλ. ΑΠ 565/99 EλλΔνη 40. 1078, ΑΠ. 978/97 EλλΔνη 39.110, Εφ.Θεσ. 186/98 EλλΔνη επ. 1404). Αν όμως ο εναγόμενος-δοσίλογος συμμορφωθεί προς την απόφαση και καταθέσει λογαριασμό ή κατάλογο με όλα τα σχετικά έγγραφα, η δίκη προχωρεί στο δεύτερο στάδιο, όπου ερευνώνται τα κονδύλια του λογαριασμού και προβάλλονται οι διάφορες αμφισβητήσεις. Στη συνέχεια, όταν αμφισβητούνται τα κονδύλια του λογαριασμού (άρθρ. 475 παρ. 2 ΚΠολΔ), εκδίδεται μη οριστική απόφαση που υποχρεώνει τον ενάγοντα-δεξίλογο να αποδείξει τις εισπράξεις και τον εναγόμενο-δοσίλογο τις δαπάνες και την αναγκαιότητά τους, μετά δε τη διεξαγωγή των αποδείξεων εκδίδεται οριστική απόφαση και η διαφορά επιλύεται. Συνεπώς απαραίτητη προϋπόθεση για την επακολούθηση του δευτέρου σταδίου, είναι η τήρηση της προδικασίας του από τον εναγόμενο-δοσίλογο, δηλαδή η εκπλήρωση της υποχρέωσης προς λογοδοσία, που υλοποιείται με την κατάθεση του λογαριασμού και των σχετικών εγγράφων (βλ. ΑΠ. 1651/87 EλλΔlνη 29. 1377, Εφ.Θεσ. 468/89 EλλΔνη 32. 1263, Πολ.Πρ.Θεσ. 33418/97 Ο.Π., Πολ.Πρωτ.Θεσ. 20770/96 Αρμ. 97. 756). Για την πληρότητα της ιστορικής βάσης της αγωγής αυτής αρκεί το γεγονός ότι ο δοσίλογος διαχειρίστηκε υπόθεση ολικά ή μερικά του δεξιλόγου με βάση οποιαδήποτε μεταξύ τους έννομη σχέση που συνεπάγεται εισπράξεις και δαπάνες, χωρίς να είναι απαραίτητο στοιχείο η ιστορική της διαχειρίσεως αιτία, ούτε η παράθεση των στοιχείων του λογαριασμού, δηλαδή των κατ` ιδίαν εισπράξεων και δαπανών, εφόσον αυτά, όντας άγνωστα στον ενάγοντα, θα προκύψουν από τους λογαριασμούς που θα υποβληθούν μετά τις σχετικές παρατηρήσεις και αντιπαρατηρήσεις (βλ. ΕφΑθ 6608/2006 ΕλλΔνη 2007.906, ΕφΘες 109/2004 ΕπισκΕμπΔ 2004.475, ΠολΠρΘεσ 20770/1996 Αρμ. 1997.756). Επομένως, δεν είναι απαραίτητο στοιχείο της αγωγής λογοδοσίας ούτε η ιστορική αιτία της διαχειρίσεως, ούτε η παράθεση των στοιχείων του λογαριασμού (αφού είναι άγνωστα).
Στην αγωγή λογοδοσίας αρκεί η αναφορά των πραγματικών προϋποθέσεων του κανόνα δικαίου που στηρίζει το αγωγικό δικαίωμα, δηλαδή ότι ο εναγόμενος διαχειρίστηκε υπόθεση του ενάγοντος, που συνεπάγεται εισπράξεις και δαπάνες. Η υπόψη διάταξη μάλιστα εισάγει απόκλιση από τον κανόνα του άρθρου 216 παρ. 1 εδ. β’ και γ’ ΚΠολΔ και επιτρέπει την σώρευση στην αγωγή λογοδοσίας αιτήματος καταδίκης στην καταβολή του καταλοίπου λογαριασμού ή στην απόδοση πραγμάτων που αναφέρονται στην διαχείριση, χωρίς να απαιτείται ο προσδιορισμός του αξιούμενου χρηματικού ποσού του καταλοίπου ή του αξιούμενου πράγματος (Β. Βαθρακοκοίλης, ΕΡΜΚΠΟΛΔ, σελ. 1006 [άρθρο 473 ΚΠολΔ]).
Τέλος, η αγωγή λογοδοσίας υπάγεται κατ’ αρχήν στην καθ’ ύλην αρμοδιότητα του Πολυμελούς Πρωτοδικείου, καθόσον αυτό έχει γενική αρμοδιότητα, αλλά, αν ζητείται η καταβολή ορισμένου ελλείμματος, αυτή υπάγεται στο καθ` ύλην αρμόδιο δικαστήριο ανάλογα με το ποσό του ελλείμματος (ΠολΠρΘες 20770/1996 Αρμ. 1997.756, Βαθρακοκοίλη, ΚΠολΔ, Τόμος Β`, υπό αρ. 473, παρ. 19, σ. 1006, όπου περαιτέρω παραπομπές σε θεωρία και παλαιότερη νομολογία). Ως προς την κατά τόπον αρμοδιότητα για την εκδίκαση της αγωγής λογοδοσίας, όταν η διαχείριση δεν είχε διεξαχθεί κατόπιν δικαστικής εντολής, ανεξάρτητα από την αιτία της, η αγωγή λογοδοσίας, εφόσον ασκείται ως κύρια αγωγή, υπάγεται στην συντρέχουσα δωσιδικία του τόπου διεξαγωγής της διαχείρισης κατά το άρθρο 36 ΚπολΔ, ή στη γενική νόμιμη δωσιδικία του τόπου κατοικίας του εναγομένου (άρθρο 22 ΚπολΔ) [Χ. Απαλλαγάκη, Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας, άρθρο 474 ΚπολΔ, 4η έκδοση – Ε. Μπαλογιάννη-Μ. Γεωργιάδου].
Μαρία Τζαβέλα
Δικηγόρος, LL.M.
E-mail: info@efotopoulou.gr