Αν με διάταξη τελευταίας βούλησης αποκλεισθούν οι γονείς από την εξουσία διοίκησης της περιουσίας που καταλείπεται στο τέκνο, διορίζεται προς τούτο ειδικός επίτροπος

Κατά το άρθρο 1521 του ΑΚ, ορίζεται ότι: «Η διοίκηση των γονέων δεν εκτείνεται και στα περιουσιακά στοιχεία που περιέρχονται στο τέκνο από διάταξη τελευταίας βούλησης, ή από δωρεά, με τον όρο να μην έχουν τη διοίκησή τους οι γονείς. Αν ο διαθέτης ή ο δωρητής δεν ορίσει το πρόσωπο που θα έχει τη διοίκηση αυτών των περιουσιακών στοιχειών, το δικαστήριο διορίζει ειδικό επίτροπο. Aν στη διάταξη της τελευταίας βούλησης ή στη δωρεά ορίζεται να μην έχει τη διοίκηση ο ένας από τους γονείς, η διοίκηση ανήκει, σε περίπτωση αμφιβολίας, στον άλλο γονέα, ο οποίος και αντιπροσωπεύει το τέκνο, μόνος του στις σχετικές δίκες ή δικαιοπραξίες».

Από τις διατάξεις του άρθρου αυτού, το οποίο, όπως προκύπτει ερμηνευτικά, αναφέρεται όχι απλώς στη διοίκηση αλλά στη διαχείριση της περιουσίας του τέκνου, που περιλαμβάνει τόσο τη διοίκηση με τη στενή έννοια όσο και την εκπροσώπηση που σχετίζεται με τη διοίκηση, προκύπτει ότι η διοίκηση της περιουσίας που καταλείφθηκε στο ανήλικο τέκνο με διαθήκη περιέρχεται στους γονείς του τέκνου, εκτός εάν ο διαθέτης απέκλεισε αυτούς από τη διοίκηση, οπότε σε περίπτωση παρόμοιου όρου της διαθήκης, ο οποίος μπορεί να συνάγεται και σιωπηρώς από το όλο περιεχόμενο της διαθήκης, η διοίκηση της κληρονομιάς που περιέρχεται στον ανήλικο με διαθήκη ανήκει στο πρόσωπο που ο διαθέτης όρισε στη διαθήκη ως διοικητή αυτής, διαφορετικά, όταν δεν ορίζεται στη διαθήκη ο διοικητής της κληρονομιάς, το δικαστήριο ορίζει ειδικό επίτροπο (ΑΠ 1545/2004).

Το άνω άρθρο για τον αποκλεισμό των γονέων από τη διαχείριση των άνω περιουσιακών στοιχείων του ανηλίκου τέκνου τους, εφαρμόζεται όχι μόνο όταν ο διαθέτης είναι τρίτο πρόσωπο, αλλά και όταν αυτός είναι ο ένας από τους γονείς. Σε αυτήν την περίπτωση, αν ο γονέας είναι διαθέτης, τότε ο άλλος γονέας θα αποκλεισθεί από τη διαχείριση των περιουσιακών στοιχείων που κληρονόμησε το τέκνο, με συνέπεια να τα διαχειρίζεται το πρόσωπο που ορίστηκε από τον ίδιο τον διαθέτη ή από τo δικαστήριο (αν δεν ορίστηκε από τον διαθέτη αυτό), και να αποκλείεται εντελώς από τη διαχείρισή τους ο γονέας που επιζεί.

Περαιτέρω, κατά τη διάταξη του άρθ. 1635 ΑΚ, προβλέπεται ότι όταν ως επίτροπος, προσωρινός ή οριστικός, ενεργεί η κοινωνική υπηρεσία, καθώς και όταν δεν προβλέπεται ή δεν έχει συγκροτηθεί ακόμη εποπτικό συμβούλιο, τα έργα του εποπτικού συμβουλίου ασκεί ο Ειρηνοδίκης. Το ίδιο ισχύει και όταν διορίζεται από το δικαστήριο ειδικός επίτροπος, σύμφωνα με τα άρθρα 1517 και 1521. Αρμόδιος Ειρηνοδίκης θα πρέπει να θεωρηθεί αυτός που υπηρετεί στο Ειρηνοδικείο, στην περιφέρεια του οποίου ο ανήλικος έχει τη συνήθη διαμονή του (αναλογ. 796 ΚΠολΔ).

Ειδικότερα, στις τελευταίες περιπτώσεις της ΑΚ 1635, ο ειδικός επίτροπος συνυπάρχει με τους γονείς που ασκούν τη γονική μέριμνα, ωστόσο, στην περίπτωση της σύγκρουσης συμφερόντων του άρθ. 1517 ΑΚ, ορθότερο είναι να μην εκπροσωπούν οι γονείς τον ανήλικο, αλλά και να μην εποπτεύονται εμμέσως από άλλους συγγενείς. Στην περίπτωση της διάταξης του άρθ. 1521 ΑΚ δεν υφίσταται σύγκρουση συμφερόντων, πλην όμως οι γονείς έχουν αποκλεισθεί από τη διοίκηση ενός περιουσιακού στοιχείου του τέκνου τους, γεγονός που δηλώνει κάποια έλλειψη εμπιστοσύνης στο πρόσωπό τους. Υποστηρίζεται, ωστόσο, ότι εκτός από τον ειδικό επίτροπο, η παρουσία ενός συλλογικού εποπτικού οργάνου από συγγενείς ή φίλους θα ήταν πρόσθετο βάρος και ίσως έμμεσος έλεγχος του τρόπου με τον οποίον ασκούν οι γονείς τη γονική μέριμνα (ΜΠρΑθ 240/2022 – ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).

Αγγελική Πολυδώρου, Δικηγόρος

e-mail: info@efotopoulou.gr