Απάτη με υπολογιστή
Με το άρθρο 5 του Ν. 1805/1988 προστέθηκε μετά το άρθρο 386 του ΠΚ το άρθρο 386Α με τον τίτλο “απάτη με υπολογιστή” στο οποίο προβλέπεται ειδική μορφή του εγκλήματος της απάτης που μπορεί να διαπραχθεί με κατάλληλη διαμόρφωση του υπολογιστή ή με αθέμιτη παρέμβαση κατά την εφαρμογή του ή με την χρησιμοποίηση εσφαλμένων ή ελλιπών στοιχείων. Πρόκειται περί της καλουμένης ηλεκτρονικής απάτης που διαφέρει από την κλασική απάτη μόνο στο ότι η ξένη περιουσία βλάπτεται όχι από την εξαπάτηση ενός ανθρώπου, αλλά από την αθέμιτη επέμβαση στην πορεία της διαδικασίας επεξεργασίας των δεδομένων του ηλεκτρονικού υπολογιστή (πρβλ. Γιαννόπουλο Γερμ. Ποιν. Δικ. σελ. 203).
Ειδικότερα με το άρθρο 386Α ΠΚ «Όποιος με σκοπό να προσπορίσει στον εαυτό του ή άλλον παράνομο περιουσιακό όφελος βλάπτει ξένη περιουσία επηρεάζοντας τα στοιχεία υπολογιστή είτε με μη ορθή διαμόρφωση του προγράμματος είτε με επέμβαση κατά την εφαρμογή του είτε με χρησιμοποίηση μη ορθών ή ελλιπών στοιχείων είτε με οποιονδήποτε άλλον τρόπο, τιμωρείται με τις ποινές του προηγούμενου άρθρου (380). Περιουσιακή βλάβη υφίσταται και αν τα πρόσωπα που την υπέστησαν είναι άδηλα. Για την εκτίμηση του ύψους της ζημίας είναι αδιάφορο αν οι παθόντες είναι ένα ή περισσότερα πρόσωπα».
Σύμφωνα με τη διάταξη αυτή η ειδική μορφή απάτης με ηλεκτρονικό υπολογιστή συντρέχει όταν ο χειριζόμενος τον η/υ με σκοπό να αποκομίσει ο ίδιος ή άλλος παράνομο περιουσιακό όφελος βλάπτοντας ξένη περιουσία διαμορφώνει ένα ψευδές αποτέλεσμα, το ανακοινώνει σε κάποιον ως αληθινό και τον πείθει να προβεί σε πράξη, παράλειψη ή ανοχή που επιφέρει μετάθεση περιουσιακών στοιχείων. Στην περίπτωση αυτή ο αυτουργός χρησιμοποιεί τον η/υ ως αναγκαίο μέσο για να διαμορφώσει με ανεπίτρεπτες επεμβάσεις, το σκοπούμενο ψευδές αποτέλεσμα που ανακοινώνει ως αληθές. Η ανακοίνωση αυτή αποτελεί την ουσιώδη αφετηρία της παραπλάνησης, γιατί οδηγεί τον απατώμενο στην απόφαση διαθέσεως περιουσιακών στοιχείων. Η απατηλή αυτή παραπλάνηση των γεγονότων, δηλαδή η ανακοίνωση του η/υ όπου το ψευδές γεγονός εμφανίζεται ως αληθές, επιδρά στη συνείδηση του άλλου και εκδηλώνεται στον εξωτερικό κόσμο με τη βούλησή του να ενεργήσει ή να παραλείψει ορισμένη πράξη, που αιτιωδώς συνοδεύει την παραπλάνηση με τη μεταβίβαση (ή μη) περιουσιακών στοιχείων. Επομένως οι αθέμιτες επεμβάσεις στον η/υ έχουν αποκλειστικό σκοπό να διαμορφώσουν τη βούληση του άλλου κατά τρόπο που να υπηρετεί το σκοπούμενο από τον αυτουργό περιουσιακό όφελος, η δε χρήση του η/υ είναι το αναγκαίο μέσο για την πραγματοποίηση του σκοπού αυτού.
Η εγκληματική συμπεριφορά συνίσταται στον επηρεασμό των στοιχείων του Η/Υ με την ενδεικτική απαρίθμηση των τρόπων τέλεσης, που αναφέρονται στο άρθρο 386Α. Ως πρόγραμμα νοείται ένα σύνολο δεδομένων με τα οποία παρέχονται εντολές στον υπολογιστή. Η μη ορθή διαμόρφωση του προγράμματος μπορεί να πραγματωθεί με εκπόνηση ενός νέου ολικά ή μερικά προγράμματος, με την αλλοίωση του ήδη υπάρχοντος προγράμματος ή με την απόκρυψη δεδομένων (holding back). Η αλλοίωση μπορεί να επιτευχθεί με την προσθήκη ή εξάλειψη εντολών, η δε απόκρυψη δεδομένων συνίσταται σε κάθε συμπεριφορά εξ αιτίας της οποίας δεν εισάγονται στη διαδικασία προγράμματος στοιχεία απαραίτητα για την ορθή εφαρμογή του. Ιδίως κατά τους υποστηρικτές του κανονιστικού κριτηρίου ως “μη ορθή” είναι η διαμόρφωση του προγράμματος όταν αυτό είναι ικανό να προκαλέσει βλάβη στην περιουσία άλλου ή να επαυξήσει αυτήν σύμφωνα με την αρχή της επίτασης του κινδύνου και έτσι η λειτουργία του προγράμματος αποκλίνει από την κοινωνικά αποδεκτή αποστολή του, για την οποία προορίζεται.
Επέμβαση κατά την εφαρμογή του προγράμματος είναι κάθε πράξη, που επηρεάζει τη διαδικασία επεξεργασίας των δεδομένων είτε από το πληκτρολόγιο, είτε μέσω των μηχανικών μερών του υπολογιστή (hardware), που επηρεάζουν το πρόγραμμα.
Το άρ. 386Α ΠΚ μπορεί να εφαρμοστεί σε διάφορες περιπτώσεις διαδικτυακής απάτης, όπως για παράδειγμα η δυνατότητα παρέμβασης σε πρόγραμμα, μέσω της οποίας γίνονται οι μεταβιβάσεις χρηματικών ποσών από το λογαριασμό του χρήστη σε κάποιον άλλο λογαριασμό, που οι παρεμβαίνοντες στο πρόγραμμα είχαν ορίσει (είδος hacking). Σε κάθε περίπτωση με το άρ. 386Α ΠΚ καλύπτονται παρεμβάσεις στα στοιχεία του υπολογιστή, που αναφέρονται σε όλα τα στάδια της διαδικασίας (παρέμβαση στα εισερχόμενα δεδομένα -inputmanipulation, παρέμβαση στο πρόγραμμα – program-manipulation, καθώς και επίδραση στα μηχανικά τμήματα του υπολογιστή – hardware).
Ως μη ορθά νοούνται τα δεδομένα του υπολογιστή που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, ενώ ελλιπή εκείνα που εκφράζουν ανακριβώς την πραγματικότητα στην οποία αναφέρονται και που έχει καθοριστική σημασία για την επεξεργασία των δεδομένων. Στοιχειοθετείται κοινή απάτη και όχι αυτή του άρθρου 386Α ΠΚ αν τα στοιχεία ελέγχονται σε κάποιο στάδιο της επεξεργασίας τους πριν από την περιουσιακή διάθεση από φυσικό πρόσωπο, το οποίο και παραπλανάται, ενώ στην περίπτωση που η παρεμβολή κάποιου φυσικού προσώπου εξαντλείται στην παραλαβή χωρίς έλεγχο εκ μέρους του των δεδομένων (π.χ. παραλαβή μηχανογραφικού δελτίου) δεν αποκλείεται η στοιχειοθέτηση της απάτης με υπολογιστή. Εξάλλου ο επηρεασμός των στοιχείων του υπολογιστή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο νοηματικά επιτρέπει την υπαγωγή σε αυτήν και περιπτώσεων ακόμη και με μη σύννομη χρήση ορθών στοιχείων (όπως την ανάληψη χρημάτων από ATM) από μη δικαιούμενο πρόσωπο. Στην περίπτωση αυτή ο δράστης επηρεάζει τα στοιχεία του υπολογιστή όταν το αποτέλεσμα της επεξεργασίας των δεδομένων, λόγω της συμπεριφοράς του αποκλίνει από εκείνο που θα επιτυγχανόταν με κανονική και σύννομη εκτέλεση του προγράμματος.
Αμυγδαλιά Τσιάρα, δικηγόρος
info@efotopoulou.gr