Έγινε δεκτή απόφαση ιδιωτικής διακρατικής υιοθεσίας με βάση τη Σύμβαση της Χάγης
Η υπ’ αρ. 376/2014 απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου Καλαμάτας (εκδοθείσα από υπόθεση του γραφείου μας, χειρισμός υπόθεσης: Μαρία Τζαβέλα, καίτοι η από 03/09/2013 αρχική αίτηση είχε κατατεθεί από άλλο δικηγορικό γραφείο Καλαμάτας) έκανε δεκτή αίτηση υποψήφιων θετών γονέων που διαμένουν εκτός Ελλάδας, και συγκεκριμένα στην Κύπρο, να υιοθετήσουν τέκνο διαμένον στην Ελλάδα, γεννημένο από Αλβανίδα μητέρα, και να το μεταφέρουν εκτός Ελλάδας. Οι διακρατικές υιοθεσίες είναι κάτι διαφορετικό από τις υιοθεσίες με στοιχεία αλλοδαπότητας που λαμβάνουν χώρα καθημερινά, κατά τις οποίες τόσο οι θετοί όσο και οι φυσικοί γονείς διαμένουν –έστω και εικονικά- στην Ελλάδα, ανεξαρτήτως ιθαγένειας. Η συγκεκριμένη απόφαση (μπορείτε να διαβάσετε την απόφαση πατώντας εδώ) είναι η πρώτη –τουλάχιστον δημοσιευμένη- απόφαση που κάνει δεκτή αίτηση θετών γονέων που διαμένουν σε άλλο κράτος, να υιοθετήσουν και μεταφέρουν εκτός Ελλάδας, σε χώρα συμβεβλημένη στη Σύμβαση της Χάγης, βρέφος απευθείας δοσμένο από τη φυσική μητέρα στους θετούς γονείς, όχι δηλαδή μέσω ιδρύματος.
Εμπόδιο σε κάθε ιδιωτική διακρατική υιοθεσία μεταξύ χωρών Σύμβασης Χάγης αποτελεί το άρθρο 4β της Σύμβασης το οποίο ορίζει ότι «Οι υιοθεσίες που προβλέπονται από την παρούσα Σύμβαση λαμβάνουν χώρα μόνο εάν οι αρμόδιες αρχές του Κράτους προέλευσης […] β. έχουν διαπιστώσει, αφού εξέτασαν δεόντως τις δυνατότητες τοποθέτησης του παιδιού μέσα στο Κράτος προέλευσής του, ότι μια διακρατική υιοθεσία είναι προς το συμφέρον του τέκνου». Η προϋπόθεση αυτή, το ότι πρέπει δηλαδή να έχουν εξαντληθεί οι δυνατότητες τοποθέτησης του παιδιού εντός του κράτους προέλευσης (αρχή της επικουρικότητας στη διακρατική υιοθεσία), ουσιαστικά καθιστά ανεφάρμοστη την τέλεση ιδιωτικών διακρατικών υιοθεσιών μεταξύ χωρών συμβεβλημένων στη Σύμβαση, αφού πάντα θα υπάρχουν υποψήφια θετά ζευγάρια, και μάλιστα πλείστα, διαμένοντα στην Ελλάδα που αναμένουν έτη και έτη εναγωνίως για την εύρεση κάποιου παιδιού προς υιοθεσία. Κατά συνέπεια, η διάταξη αυτή της Σύμβασης (και του νόμου 3765/2009 που την έχει κυρώσει) παρακωλύει την τέλεση των ανωτέρω υιοθεσιών, λόγω της δυνατότητας που πάντα υπάρχει για τοποθέτηση τέκνου εντός του κράτους προέλευσης. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν γίνονται αιτήσεις ιδιωτικών διακρατικών υιοθεσιών όταν πρόκειται για κράτη συμβεβλημένα στη Σύμβαση και εμφανίζονται σε όλες τις αιτήσεις εκουσίας διαδικασίας περί υιοθεσίας οι θετοί με τους –συνήθως αλλοδαπούς- φυσικούς γονείς να έχουν κοινό τόπο διαμονής, έστω κι αν οι φυσικοί γονείς διαμένουν στην πραγματικότητα στην αλλοδαπή. Και βέβαια, η Κεντρική Αρχή Διακρατικών Υιοθεσιών (ΚΑΔΥ) γνωμοδότησε προς το Δικαστήριο που επιλήφθηκε της ανωτέρω υπόθεσης αρνητικά, καίτοι είχε θετική γνώμη για τους υποψήφιους θετούς γονείς: «… Με βάση τις πληροφορίες που διαθέτει η ΚΑΔΥ, υπάρχει σχετικά μεγάλο ενδιαφέρον από υποψήφιους θετούς γονείς που διαμένουν μόνιμα στην Ελληνική Δημοκρατία για υιοθεσία παιδιών και τα τέκνα που προσφέρονται για υιοθεσία στη χώρα μας είναι λιγότερα σε σχέση με το ενδιαφέρον των εγχώριων υποψήφιων θετών γονέων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα στην πράξη η χώρα μας να μην προσφέρει τέκνα για διακρατική υιοθεσία, παρά μόνο σε κάποιες ειδικές περιπτώσεις, όπως είναι η υιοθεσία από συγγενικά πρόσωπα που διαμένουν στην αλλοδαπή ή η υιοθεσία παιδιών με ειδικές ανάγκες». Και το ίδιο πόρισμα καταλήγει, δηλώνοντας εμφανώς την πρόθεση της ΚΑΔΥ προς το δικαστήριο να μην εκδώσει την πρώτη απόφαση που θα «σπάσει» το φραγμό της διάταξης 4β της Σύμβασης: «Η Κεντρική Αρχή Διακρατικών Υιοθεσιών της Ελληνικής Δημοκρατίας, με αποστολή της την επίτευξη των στόχων της Σύμβασης για την Προστασία των Παιδιών και τη Συνεργασία Σχετικά με τη Διακρατική Υιοθεσία, δεν δύναται να συμφωνήσει ότι το τέκνο της μονίμου κατοίκου Ελλαδος κας ……. …., που γεννήθηκε την 1η Σεπτεμβρίου 2013, μπορεί να υιοθετηθεί από τους υποψήφιους θετούς γονείς κ. ….. ……. και κα ……. ……, μονίμων κατοίκων Κύπρου καθώς αφενός δεν δόθηκε η ευκαιρία στο παιδί αυτό να υιοθετηθεί από μόνιμα διαμένοντες στην Ελληνική Δημοκρατία υποψήφιους θετούς γονείς αλλά κυρίως επειδή θα μπορούσε να δημιουργηθεί επικίνδυνο προηγούμενο αποδοχής καταστρατήγησης της παραπάνω Σύμβασης από τις επίσημες αρχές της χώρας μας, για την τήρηση της οποίας, ως αρμόδια αρχή, είμαστε υπόχρεοι».
Ωστόσο, το Μονομελές Πρωτοδικείο Καλαμάτας, μετά την έκδοση δύο προδικαστικών αποφάσεων, τελικά με την ως άνω 376/2014 απόφασή του, ερμηνεύοντας την αρχή της επικουρικότητας της διάταξης 4β, απεφάνθη καινοτόμα ότι πιο σημαντικό από τη μη μετακίνηση του τέκνου εκτός Ελλάδος είναι η δυνατότητα να έχει μια καλύτερη τύχη, προς όφελός του, σε μια οικογένεια που θα μπορεί να το διαθρέψει και στο εξωτερικό: «Με το εν λόγω άρθρο, καθιερώνεται από την ως άνω Σύμβαση, η αρχή της επικουρικότητας της διακρατικής υιοθεσίας, το αληθές νόημα της οποίας είναι ότι η τοποθέτηση ενός παιδιού σε άλλο κράτος πρέπει να πραγματοποιείται μόνο στην περίπτωση που έχουν προηγουμένως εξαντληθεί όλες οι προσπάθειες για την παραμονή του παιδιού στην οικογένειά του ή σε άλλη οικογένεια του κράτους προέλευσης, η όποια όμως τοποθέτηση πρέπει να γίνεται με βάση το συμφέρον του τέκνου. Όμως, η εξάντληση των προσπαθειών για την υιοθεσία του παιδιού εντός του κράτους προέλευσης, που επιβάλλει η αρχή της επικουρικότητας, δεν πρέπει να ισοδυναμεί με την υποχρέωση υιοθεσίας του παιδιού στη χώρα προέλευσης, καθώς στην περίπτωση αυτή θα υπονομευόταν μία καλύτερη υιοθεσία προς όφελος του παιδιού, που μπορεί να γίνει εκτός του κράτους αυτού και θα ερχόταν και σε πλήρη αντίθεση με τους σκοπούς της Σύμβασης, μεταξύ των οποίων είναι η καθιέρωση εγγυήσεων προς εξασφάλιση ότι οι διακρατικές υιοθεσίες πραγματοποιούνται για την εξυπηρέτηση των καλύτερων συμφερόντων του παιδιού και με σεβασμό προς τα θεμελιώδη δικαιώματά του, όπως αυτά αναγνωρίζονται από το διεθνές δίκαιο. Άλλωστε, το πραγματικό συμφέρον του υιοθετούμενου τέκνου, αποτελεί καίριο και καθοριστικό κριτήριο δικαστικής απαγγελίας οποιασδήποτε υιοθεσίας και δεν μπορεί να οριστεί απλώς με νομικούς όρους, αλλά επιβάλλει την υιοθέτηση μίας πραγματικής προσέγγισης, που να εξατομικεύει σε κάθε περίπτωση τη λύση που προσαρμόζεται καλύτερα στο παιδί, λαμβάνοντας υπόψη τις ειδικές συναισθηματικές του ανάγκες, όπως επίσης και τους κινδύνους που είναι σύμφυτοι με κάθε επιλογή. […] Τέλος, στο υπ’ αριθ. πρωτ. ………, η ΚΑΔΥ, ενώ αναγνωρίζει ότι με την άσκηση της επιμέλειας του προς υιοθεσία τέκνου από τους αιτούντες […] εντούτοις καταλήγει ότι δεν δύναται να συμφωνήσει ότι το τέκνο της …… …….. μπορεί να υιοθετηθεί από τους αιτούντες, κυρίως επειδή θα μπορούσε να δημιουργηθεί επικίνδυνο προηγούμενο αποδοχής καταστρατήγησης της Σύμβασης για την προστασία των παιδιών και τη συνεργασία σχετικά με τη διακρατική υιοθεσία από τις επίσημες αρχές της Ελλάδας, για την τήρηση της οποίας ως αρμόδια αρχή είναι υπόχρεη. Όμως, η ως άνω αιτιολογία της ΚΑΔΥ πλήττει το στόχο της Σύμβασης, που είναι η καθιέρωση εγγυήσεων προς εξασφάλιση ότι οι διακρατικές υιοθεσίες πραγματοποιούνται προς εξυπηρέτηση των καλύτερων συμφερόντων του παιδιού και με σεβασμό προς τα θεμελιώδη δικαιώματα του και δεν είναι η διασφάλιση της μη δημιουργίας εντυπώσεων για την τήρηση της Σύμβασης λόγω μη τήρησης εγκαίρως ορισμένων τυπικών διαδικασιών».
Η απόφαση κατέστη τελεσίδικη αρχές Ιανουαρίου, μετά την παρέλευση της προθεσμίας άσκησης έφεσης από τον αρμόδιο Εισαγγελέα.
Ευγενία Φωτοπούλου
evgenia@efotopoulou.gr