Εκκαθάριση ανώνυμης εταιρείας και εκκρεμείς δίκες
Ένα ζήτημα που απασχολεί αναφορικά με το πέρας της εκκαθάρισης ανώνυμης εταιρείας είναι η τύχη των εκκρεμών δικών. Κατά μία άποψη, θεωρείται ότι οι δίκες διακόπτονται – καταργούνται χωρίς δυνατότητα συνέχισης (Περάκης, ΔΕΕ 1997, 1045, προβλ. ΣτΕ 100/2002 ΔΕΕ 2002, 407). Υποστηρίζεται και το αντίθετο, δηλαδή ότι οι εκκρεμείς δίκες δεν επιτρέπουν την περάτωση της εκκαθάρισης (Σκούρας, σε ΔικΑΕ άρθρο 49 αριθμ. 132 με παραπομπές)[1].
Σε περίπτωση ανώνυμης εταιρίας, η περάτωση της εκκαθάρισης και συγχρόνως της εταιρίας επέρχεται, όταν οι εκκαθαριστές ενεργήσουν τις αναγκαίες πράξεις εκκαθάρισης, συντάξουν απογραφή, δημοσιεύσουν τις εγκριθείσες από τη γενική συνέλευση οικονομικές καταστάσεις πέρατος της εκκαθάρισης και προβούν στην καταχώριση της διαγραφής της εταιρίας στο Γενικό Εμπορικό Μητρώο (Γ.Ε.ΜΗ.). Η καταχώριση της διαγραφής στο Γ.Ε.ΜΗ. έχει σχετικά συστατικό χαρακτήρα, με την έννοια ότι χωρίς αυτή δεν επέρχεται περάτωση της ΑΕ. Αν όμως, διαπιστωθεί ότι η εταιρία είχε και άλλη περιουσία, δεν επέρχεται η περάτωσή της, έστω και αν είχε διαγραφεί από το Γ.Ε.ΜΗ., λόγω δε, του σχετικά συστατικού χαρακτήρα της διαγραφής, δεν θίγεται η νομική προσωπικότητα της εταιρίας, εάν η εκκαθάριση δεν έχει πράγματι περατωθεί (ποιν. ΑΠ 1996/2019, ΑΠ 970/2019, ΑΠ 1669/2014, ΜονΕφΠειρ 80/2022, ΜονΕφΠειρ 81/2021, ΜονΕφΑθ 10/2019 Τ.Ν.Π.ΝΟΜΟΣ). Περαιτέρω, στο άρθρο 170 παρ. 1 του Ν. 4548/2018 (ΦΕΚ Α 104/13-6-2018), όπως η παρ. 1 αντικαταστάθηκε με το άρθρο 115 παρ. 2 του Ν. 4635/2019, ορίζεται ότι «Με το πέρας της εκκαθάρισης ο εκκαθαριστής μεριμνά για τη διαγραφή της εταιρίας από το Γ.Ε.ΜΗ. Τη διαγραφή μπορούν να ζητήσουν και άλλα πρόσωπα που έχουν έννομο συμφέρον σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 107», ενώ σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 170 του Ν. 4548/2018 «Η εκκαθάριση τεκμαίρεται ότι περατώθηκε, αν παρέλθουν πέντε (5) έτη από την έναρξή της».
Προσέτι, στο άρθρο 28 του Ν. 4919/2022 (ΦΕΚ Α 71/7-4-2022) ορίζονται τα ακόλουθα: «3. Το εγγεγραμμένο στο Γ.Ε.ΜΗ. νομικό πρόσωπο, που είναι υπόχρεο εγγραφής, σύμφωνα με όσα προβλέπονται στο άρθρο 16, διαγράφεται από το Γ.Ε.ΜΗ. με την περάτωση της εκκαθάρισης, οπότε η διαγραφή διενεργείται ύστερα από αίτηση του εκκαθαριστή ή των εκκαθαριστών, ενός από τους εταίρους ή ενός εκ των μελών της ένωσης ή οποιουδήποτε τρίτου έχει έννομο συμφέρον. 4. Αν σε νομικό πρόσωπο της παρ. 3 που διαγράφηκε από το Γ.Ε.ΜΗ. υπάρχει περιουσιακό στοιχείο ή υποχρέωση που παραλείφθηκε στη διαδικασία της εκκαθάρισης, το νομικό πρόσωπο επανεγγράφεται στο Γ.Ε.ΜΗ. μετά από αίτηση όποιου έχει έννομο συμφέρον προς την αρμόδια Υ.Γ.Ε.ΜΗ. και επανέρχεται σε κατάσταση εκκαθάρισης. Η ως άνω αίτηση αναφέρει τους τελευταίους διορισμένους εκκαθαριστές και συνοδεύεται από έγγραφα που αποδεικνύουν το παραλειφθέν περιουσιακό στοιχείο ή την παραληφθείσα υποχρέωση. Μετά από έλεγχο νομιμότητας της αίτησης και των δικαιολογητικών, η αρμόδια Υ.Γ.Ε.ΜΗ. επανεγγράφει το νομικό πρόσωπο στο Γ.Ε.ΜΗ., οπότε αναβιώνουν η διαδικασία της εκκαθάρισης και τα καθήκοντα των εκκαθαριστών. Αν οι εκκαθαριστές δεν αναλάβουν άμεσα τα αναβιώσαντα καθήκοντά τους, αντικαθίστανται σύμφωνα με όσα προβλέπονται στην παρ. 3 του άρθρου 786 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας».
Δυνάμει των ανωτέρω, το Εφετείο Πειραιώς, με την υπ’ αριθμόν 324/2024 απόφασή του, δημοσιευμένη σε ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, εδέχθη τα εξής: Η λύση του νομικού προσώπου δεν θίγει την ικανότητά του να είναι υποκείμενο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, συνεπώς και της έννομης σχέσης της δίκης, ούτε και επιφέρει βίαιη διακοπή αυτής, διότι και μετά τη λύση της, η νομική προσωπικότητα της εταιρίας λογίζεται υφιστάμενη, εφόσον τούτο απαιτείται για τις ανάγκες και προς τον σκοπό της εκκαθάρισης, ενώ και μετά τη λήξη των εργασιών της εκκαθάρισης, αν διαπιστωθεί ότι υπάρχει κάποια εκκρεμότητα, όπως απαίτηση ή χρέος της εταιρίας, επαναλαμβάνονται και πάλι οι εργασίες της εκκαθάρισης και συνεχίζεται η εκπροσώπηση της λυθείσας εταιρίας από τους εκκαθαριστές και δεν επέρχεται η περάτωση της ΑΕ, έστω και αν είχε διαγραφεί από το Γ.Ε.ΜΗ, λόγω δε, του σχετικά συστατικού χαρακτήρα της διαγραφής, δεν θίγεται η νομική προσωπικότητα της ανώνυμης εταιρίας, εάν η εκκαθάριση δεν έχει πράγματι περατωθεί. Επομένως, και μόνο το γεγονός της εκκρεμούσας αγωγής κατά της εταιρίας, εμπίπτει στις εργασίες της εκκαθάρισης, καθώς αφορά χρέος της ανώνυμης υπό εκκαθάριση τελούσας εταιρίας, πολύ περισσότερο καθόσον η ένδικη αγωγή ήταν εκκρεμής ήδη κατά το στάδιο της εκκαθάρισης και δεν προέκυψε το πρώτον μετά το τυπικό πέρας αυτής και ως εκ τούτου η εταιρία βρίσκεται ουσιαστικά σε εκκαθάριση, παρά τη διαγραφή της από το Γ.Ε.ΜΗ.
Τέλος, ο Άρειος Πάγος με την υπ’ αριθμόν 530/2023 απόφασή του, δημοσιευμένη σε ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, απέρριψε ως απαράδεκτη αναίρεση, λόγω του ότι η αίτηση αναίρεσης ασκήθηκε από ανύπαρκτο νομικό πρόσωπο, καθώς ασκήθηκε σε μεταγενέστερο χρόνο από την περάτωση των εργασιών εκκαθάρισης και μετά τη διαγραφή της εταιρείας από το Γ.Ε.ΜΗ.
Αγγελική Λιγοψυχάκη, δικηγόρος
email: info@efotopoulou.gr
[1] Βλ. Ευάγγελος Περάκης (επιμ.), το Δίκαιο της Ανώνυμης Εταιρίας, κατ’ άρθρο ερμηνεία του ΚΝ 2190/1920, Τόμος 2, Γ’ έκδοση, 2010, άρθρο 49