Εξώδικη επίλυση της διαφοράς και δικαστική μεσολάβηση κατά τον ΚΠολΔ
Η διαμεσολάβηση, ως μέθοδος εξωδικαστικής επίλυσης των ιδιωτικών διαφορών, αναγνωρίζεται νομοθετικά και στον ΚΠολΔ. Ειδικότερα, οι διατάξεις των άρθρων 116Α και 214Γ ΚΠολΔ, καθιερώνουν την υποχρέωση του δικαστηρίου να ενθαρρύνει και να προτείνει, σε κάθε στάση της δίκης και σε κάθε διαδικασία, την προσφυγή των διαδίκων στη διαμεσολάβηση. Περαιτέρω, με την προσθήκη στον ΚΠολΔ της διάταξης του άρθρου 214Β, με το ν.4055/2012, προβλέπεται η δυνατότητα επίλυσης της διαφοράς με τη βοήθεια δικαστή, ο οποίος επιτελεί ρόλο μεσολαβητή, χωρίς κατ’ ανάγκην να έχει λάβει ειδική εκπαίδευση και πιστοποίηση. Συγκεκριμένα, η διάταξη του άρθρου 214Β § 2 ΚΠολΔ ορίζει ότι οι δικαστές μεσολαβητές πλήρους ή μερικής απασχόλησης ορίζονται σε κάθε πρωτοδικείο και εφετείο, για δύο έτη. Αυτό σημαίνει ότι, ο δικαστής μεσολαβητής ορίζεται από τον προϊστάμενο του πρωτοδικείου ή του εφετείου και ως εκ τούτου είναι συγκεκριμένος και δεν επιλέγεται από τα μέρη, όπως ο διαμεσολαβητής. Τόσο το πρακτικό διαμεσολάβησης, όσο και το πρακτικό δικαστικής μεσολάβησης, έχουν από το νόμο την ίδια ακριβώς ισχύ εκτελεστού τίτλου, σύμφωνα με το άρθρο 904 § 2 εδ. γ` ΚΠολΔ, από την κατάθεση του στη γραμματεία του αρμόδιου πρωτοδικείου.
Περαιτέρω, σύμφωνα με τη ρητή διάταξη του άρθρου 293 § 1 ΚΠολΔ, όπως αυτή ισχύει, οι διάδικοι μπορούν σε κάθε στάση της δίκης να συμβιβάζονται, εφόσον συντρέχουν οι προϋποθέσεις του ουσιαστικού δικαίου. Ο συμβιβασμός γίνεται με δήλωση ενώπιον του δικαστηρίου ή του εισηγητή δικαστή ή συμβολαιογράφου και επιφέρει αυτοδίκαιη κατάργηση της δίκης. Ο συμβιβασμός αυτός, καθώς και εκείνος, που περιέχεται στα πρακτικά των παραγράφων 3 του άρθρου 214Α και 5 του άρθρου 214Β, καλύπτει τον τύπο του συμβολαιογραφικού εγγράφου, που προβλέπεται από το ουσιαστικό δίκαιο και μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως τίτλος για την κτήση, κατάργηση ή μεταβολή εμπράγματου δικαιώματος. Η διάταξη αυτή εξομοιώνει ως προς τις έννομες συνέπειες τους το πρακτικό δικαστικής μεσολάβησης και το πρακτικό εξώδικης επίλυσης της διαφοράς κατ’ άρθρο 214Α § 3 ΚΠολΔ, με το πρακτικό δικαστικού συμβιβασμού. Κατά συνέπεια, τα πρακτικά του δικαστηρίου, που περιέχουν συμβιβασμό, το πρακτικό εξώδικης επίλυσης της διαφοράς του άρθρου 214Α § 3 ΚΠολΔ και το πρακτικό δικαστικής μεσολάβησης του άρθρου 214Β § 5 ΚΠολΔ, συνιστούν τύπο ισοδύναμο προς το συμβολαιογραφικό έγγραφο, που προβλέπεται από το ουσιαστικό δίκαιο και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως τίτλοι για τη σύσταση, αλλοίωση, μετάθεση ή κατάργηση εμπράγματου δικαιώματος.
Προκύπτει ότι σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις σκοπός του νομοθέτη είναι η εξομοίωση όλων των μορφών εξωδικαστικής επίλυσης των ιδιωτικών διαφορών προς τον δικαστικό συμβιβασμό και τα αποτελέσματά του. Ειδικότερα, με την προϋπόθεση τήρησης της προβλεπομένης από τις διατάξεις των άρθρων 214Β § 5 και 214Α § 3 ΚΠολΔ διαδικασίας για την κατάθεση στη γραμματεία του αρμοδίου δικαστηρίου στην περίπτωση της δικαστικής μεσολάβησης, ή για την επικύρωση από τον αρμόδιο δικαστή στη περίπτωση της εξώδικης συμβιβαστικής επίλυσης της διαφοράς κατ’ άρθρο 214Α ΚΠολΔ, το πρακτικό εξώδικης επίλυσης της διαφοράς, ανεξάρτητα από τη διαδικασία από την οποία προήλθε, αποτελεί και στις δύο πιο πάνω περιπτώσεις εκτελεστό τίτλο. Πρόκειται συνεπώς για όμοιες περιπτώσεις, στις οποίες ο νόμος επιβάλλει, με βάση την αρχή της ισότητας, να προβλέπονται ίδιες έννομες συνέπειες ως προς την εξομοίωση όλων των μορφών εξωδικαστικής επίλυσης των ιδιωτικών διαφορών προς τον δικαστικό συμβιβασμό και τα αποτελέσματα του.
Σημειωτέον ότι στη διάταξη του άρθρου 293§1 ΚΠολΔ ορίζεται ρητά ότι τόσο ο δικαστικός συμβιβασμός, όσο και ο συμβιβασμός, που περιέχεται στα πρακτικά των § 3 του άρθρου 214Α και 5 του άρθρου 214Β ΚΠολΔ, καλύπτει τον τύπο του συμβολαιογραφικού εγγράφου, που προβλέπεται από το ουσιαστικό δίκαιο. Αυτό σημαίνει ότι, αν το πρακτικό δικαστικού συμβιβασμού ή το πρακτικό συμβιβαστικής επίλυσης της διαφοράς κατά το άρθρο 214A § 3 ΚΠολΔ, ή το πρακτικό δικαστικής μεσολάβησης του άρθρου 214Β § 5 ΚΠολΔ αφορά σύσταση, αλλοίωση, μετάθεση ή κατάργηση εμπράγματου δικαιώματος σε ακίνητο, καλύπτει τον απαιτούμενο κατά το ουσιαστικό δίκαιο τύπο του συμβολαιογραφικού εγγράφου (1192 αριθ. 1 ΑΚ), κατ’ ανάλογη εφαρμογή του άρθρου 293 § 1 εδ. γ’ ΚΠολΔ, και επομένως μπορεί να μεταγραφεί στο αρμόδιο υποθηκοφυλακείο ή να καταχωρηθεί στο αρμόδιο κτηματολογικό γραφείο. Κατά τη μεταγραφή ή καταχώριση, πλην του πρακτικού, θα πρέπει να συνυποβληθούν στο αρμόδιο υποθηκοφυλακείο ή κτηματολογικό γραφείο, όλα εκείνα τα έγγραφα, που επισυνάπτονται σε ένα συμβολαιογραφικό έγγραφο, όπως δήλωση φόρου μεταβίβασης ή χρησικτησίας, τοπογραφικό διάγραμμα, πιστοποιητικό φορολογικής ενημερότητας, πιστοποιητικό άρθρου 54α ν. 4174/2013 περί καταβολής ΕΝ.Φ.Ι.Α, βεβαίωση μηχανικού κατά το ν. 4178/2013, πιστοποιητικό ενεργειακής απόδοσης κ.λπ. Κατά τα λοιπά, ο έλεγχος της νομιμότητας του προϊσταμένου του κτηματολογικού γραφείου κατά το άρθρο 16§1 του ν. 2664/1998, δεν μπορεί να επεκταθεί σε έλεγχο της νομικής ή ουσιαστικής ορθότητας της συμφωνίας επίλυσης της διαφοράς, που περιέχεται στο πρακτικό (1252/2019 ΜΠΡ ΑΘΗΝΩΝ, δημοσιευμένη σε ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).
Αγγελική Λιγοψυχάκη, δικηγόρος