Η ανακοπή του τρίτου στην αναγκαστική εκτέλεση κατ’ άρθρο 936 ΚΠολΔ – Προθεσμία άσκησης – Χρησικτησία

Κατά το άρθρο 936 ΚΠολΔ, τρίτος έχει δικαίωμα να ασκήσει ανακοπή κατά της αναγκαστικής εκτέλεσης, αν προβάλλεται δικαίωμα του επάνω στο αντικείμενο της εκτέλεσης, αν προβάλλεται δικαίωμα του επάνω στο αντικείμενο της εκτέλεσης, το οποίο δικαιούται να αντιτάξει σε εκείνον κατά του οποίου έχει στραφεί η εκτέλεση και ιδίως: α) δικαίωμα εμπράγματο που αποκλείει ή περιορίζει το δικαίωμα εκείνου κατά του οποίου στρέφεται η εκτέλεση, β) απαγόρευση διαθέσεως που έχει ταχθεί υπέρ αυτού και συνεπάγεται σύμφωνα με τον νόμο την απαγόρευση της διαθέσεως. Από την ανωτέρω διάταξη προκύπτει ότι βάση της ανακοπής είναι το κατά τα ανωτέρω δικαίωμα του τρίτου και η προσβολή του δικαιώματος αυτού που γίνεται με την εκτέλεση. Ο τρίτος, εφόσον επικαλεσθεί και αποδείξει το δικαίωμα του, στοιχείο που αφορά και την νομιμοποίηση του, καθιστά ανενεργό την εκτέλεση. Κατά την παράγραφο 2 του άρθρου 936 ΚΠολΔ, η ανακοπή τρίτου πρέπει να απευθύνεται κατά του επισπεύδοντος δανειστή και του καθ’ ου η εκτέλεση, μεταξύ των οποίων δημιουργείται θεσμός αναγκαστικής ομοδικίας, κατά την έννοια της διατάξεως του άρθρου 76 παρ. 1 ΚΠολΔ. Με την διάταξη αυτή, παρέχεται ειδικό ένδικο βοήθημα (ανακοπή) στον τρίτο, δηλαδή σε πρόσωπο έξω από τα υποκειμενικά όρια της αναγκαστικής εκτέλεσης, προς προστασία δικαιώματος του επί του αντικειμένου της εκτελέσεως, που είναι επικρατέστερο εν ολω ή εν μέρει του επικαλούμενου δικαιώματος του καθ’ ου η εκτέλεση. Η ως άνω ανακοπή τρίτου κατά κανόνα έχει δύο αιτήματα, ήτοι την αναγνώριση ή καταψήφιση του δικαιώματος του και την διάπλαση της ανενέργειας της εκτελέσεως. (ΜΠρΠατρών 59/2021, ΤΝΠ Ισοκράτης).

Το βασικότερο από τα εμπράγματα δικαιώματα που μπορεί να αποτελέσει την ιστορική βάση της ανακοπής του τρίτου είναι το δικαίωμα κυριότητας, που αποκτήθηκε στο αντικείμενο της εκτέλεσης πριν από την επιβολή της αναγκαστικής κατάσχεσης, ακόμη και όταν αποκτήθηκε υπό τους όρους του άρθρου 1036 Α.Κ.(Νίκας Ν., Δίκαιο Αναγκαστικής Εκτελέσεως Ι, Γενικό Μέρος, § 31, σελ. 652, υποσημ. 81).

Το δικαίωμα του τρίτου θα πρέπει να είναι κεκτημένο κατά το χρόνο συντέλεσης της πράξης εκτέλεσης (π.χ. της επιβολής της κατάσχεσης) με την οποία αυτό προσβάλλεται. Ειδικότερα, θα πρέπει να έχει αποκτηθεί πριν την επαγωγή της κατά τα άρθρα 958 § 1 και 997 § 1 ΚΠολΔ, επί κινητών και ακινήτων αντίστοιχα, συνέπειας της επιβολής της κατάσχεσης που συνίσταται στην απαγόρευση διάθεσης του κατασχεμένου πράγματος σε τρίτο πρόσωπο. Εάν ο τρίτος έχει αποκτήσει το επί του αντικειμένου της εκτέλεσης δικαίωμά του με τρόπο πρωτότυπο, π.χ. με τακτική ή έκτακτη χρησικτησία ή από άλλο πρόσωπο και όχι από τον καθ’ ου η εκτέλεση οφειλέτη, αρκεί κατά το χρόνο συζήτησης της ανακοπής του να έχουν πληρωθεί οι όροι κτήσης του, δηλαδή να έχει ιδρυθεί η έννομη σχέση από την οποία απορρέει το δικαίωμα.(Λαδά, Α., “Η κατά το άρθρο 936 ΚΠολΔ ανακοπή του τρίτου”, 2024)

Με την ανακοπή του άρθρου 936 ΚΠολΔ, ο τρίτος αιτείται την ακύρωση της διαδικασίας αναγκαστικής εκτέλεσης, η οποία προσβάλλει το δικαίωμά του. Η ανακοπή του όμως μπορεί να προσλάβει και σύνθετο χαρακτήρα. Γίνεται δεκτό ότι ο ανακόπτων τρίτος μπορεί να ενώσει μαζί με το ακυρωτικό διαπλαστικό του αίτημα και αίτημα για το ουσιαστικό του δικαίωμα εφ’ όσον πληρούνται οι προϋποθέσεις του ουσιαστικού δικαίου. Σε αυτήν την περίπτωση, η παρεχόμενη σε αυτόν δικαστική προστασία είναι πληρέστερη, αφού αποκτά και εκτελεστό τίτλο. Ο τρίτος μπορεί πάντως, να αρκεστεί και στην επίκληση ενός και μοναδικού αιτήματος, του διαπλαστικού δικονομικού αιτήματος για την ακύρωση της εκτελέσεως. Στην περίπτωση αυτή, το ουσιαστικό δικαίωμα του τρίτου, εξετάζεται ως προδικαστικό ζήτημα και παράγεται δεδικασμένο γι’ αυτό κατά το άρθρο 331 ΚΠολΔ εφόσον συντρέχει η προϋπόθεση της καθ’ ύλην αρμοδιότητας. (“Χίλα, Χ., Η προστασία του τρίτου στην αναγκαστική εκτέλεση κατ’ άρθρο 936 ΚΠΟλΔ,  2017 σελ. 41)

Οι προθεσμίες του άρθρου 934 ΚΠολΔ δεν έχουν εφαρμογή στην ανακοπή του τρίτου, ενόψει όμως της φύσης της ανακοπής, με την οποία επιδιώκεται η αποδέσμευση του δικαιώματος του τρίτου από το πλέγμα της αναγκαστικής εκτέλεσης, η ανακοπή δύναται να ασκηθεί από την επίδοση της επιταγής προς εκτέλεση στον καθ’ ου και έως την εγκατάσταση του υπερθεματιστή στην νομή του πλειστηριασθέντος (ΜΠΚω 152/2018 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Ενόψει του ότι η ανακοπή του άρθρου 936 ΚΠολΔ έχει ως δικαιολογητική βάση την ύπαρξη θιγόμενου ουσιαστικού δικαιώματος του τρίτου στο αντικείμενο της εκτελέσεως (κατασχεθέν), αντιτάξιμου ως ισχυρότερου κατά του καθ’ ου, η καθ’ ύλην αρμοδιότητα θα κριθεί με βάση την αξία αυτού (άρθρο 936 παρ.1 εδ. γ’ ΚΠολΔ), ενώ η κατά τόπον αρμοδιότητα ρυθμίζεται πάντα από τον τόπο της εκτέλεσης (ΜΠΛαρ 614/2018 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).

Η ανακοπή τρίτου προϋποθέτει κύρια διαδικασία αναγκαστικής εκτελέσεως. Γι’ αυτό άλλωστε ο τρίτος δεν έχει έννομο συμφέρον να προσβάλει την επιταγή προς εκτέλεση, διότι με την επιταγή δεν θίγεται (ακόμα) το ουσιαστικό δικαίωμα του (Νικολόπουλος, Αναγκαστική Εκτέλεση, 2012, σελ. 212, σημ. 243).

Ελένη Μακροδημήτρη, ασκ. δικηγόρος

info@efotopoulou.gr