Η εφαρμογή του άρθ. 281 ΑΚ στο αστικό δικονομικό δίκαιο
Κατά το άρθρο 281 ΑΚ προβλέπεται ότι: «Η άσκηση του δικαιώματος απαγορεύεται, αν υπερβαίνει προφανώς τα όρια που επιβάλλουν η καλή πίστη ή τα χρηστά ήθη ή ο κοινωνικός ή οικονομικός σκοπός του δικαιώματος».
Η ισχύς του ως άνω απαγορευτικού κανόνα (ΑΚ 281) και στα δικονομικά δικαιώματα, δεν αποκλείεται εκ του ότι ο κανόνας αυτός περιέχεται στον Αστικό Κώδικα. Πράγματι, ο κανόνας που τυποποιείται στο άρθ. 281 ΑΚ δεν αντιμάχεται καμία διάταξη του ΚΠολΔ, ούτε ασυμβίβαστος είναι με τις απ’ αυτόν καθιερούμενες αρχές, αλλά ούτε και προς τον σκοπό του αστικού δικονομικού δικαίου αντιτίθεται, αφού και σε αυτό υπάρχει η διάταξη του άρθ. 116 ΚΠολΔ, η οποία συμπορεύεται προς αυτόν (ενν. τον κανόνα του άρθ. 281 ΑΚ), αλλά είναι και στενότερη από αυτόν, γιατί από τα διαγραφόμενα στην ΑΚ 281 αντικειμενικά κριτήρια, ελλείπει το «του κοινωνικού και οικονομικού σκοπού δικαιώματος». Θα πρέπει, συνεπώς ο παραπάνω κανόνας του άρθ. 281 ΑΚ να έχει ανάλογης εφαρμογής και στο αστικό δικονομικό δίκαιο, αφού οι αυτοί δικαιολογητικοί λόγοι συντρέχουν για την εφαρμογή του σε αυτό και επιβάλλεται η κάλυψη του κενού ως προς το παραπάνω κριτήριο που δεν περιέχει η διάταξη του άρθ. 116 ΚΠολΔ, ενόψει και της αναμφίβολης κοινωνικής και οικονομικής σημασίας που απολαμβάνουν οι κανόνες του αστικού δικονομικού δικαίου. Ως αναφέρεται χαρακτηριστικά, η νομοθετική θεμελίωση της καταχρηστικής άσκησης στο πεδίο του αστικού δικονομικού δικαίου, σε κανόνες μέσα από το ίδιο το δίκαιο ή στο άρθ. 25 του Συντάγματος, δεν αποκλείει την εφαρμογή του άρθ. 281 ΑΚ στο δίκαιο αυτό, αφού η παράλληλη εφαρμογή των εν λόγω διατάξεων δεν αποτελεί εμπόδιο, ενώ πέραν αυτού, οι άλλες διατάξεις δεν παρέχουν πλήρη προστασία στη διασφάλιση των δικονομικών δικαιωμάτων από την καταχρηστική άσκησή τους, καθώς αφενός, μεν, δεν προβλέπουν κυρώσεις, αφετέρου, δε, δεν καθορίζουν αντικειμενικά κριτήρια τα οποία θα αποτελούν τη βάση της διακρίβωσης ύπαρξης αντίθεσης του δικαιώματος που ασκείται προς τα κριτήρια αυτά [βλ. Β. Βαθρακοκοίλη, ΕΡΝΟΜΑΚ, Ερμηνεία Νομολογία Αστικού Κώδικα (κατ’ άρθρο), Τόμος Α΄, Αθήνα 2001, σ. 1139-1140].
Ευγενία Φωτοπούλου, Δικηγόρος
e-mail: info@efotopoulou.gr