Η μεγάλη διαφορά ηλικίας, η μονογονεϊκότητα και η αρνητική έκθεση της κοινωνικής λειτουργού δεν συνιστούν απαραιτήτως εμπόδια για την υιοθεσία ανηλίκου
Ας εξετάσουμε τις προϋποθέσεις της υιοθεσίας. Εν προκειμένω το σχετικό νομοθετικό κείμενο είναι ο Αστικός Κώδικας. Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1544 ΑΚ, προϋπόθεση της υιοθεσίας αποτελεί και η διαφορά ηλικίας μεταξύ υιοθετούντος και υιοθετούμενου, η οποία προσδιορίζεται μεταξύ ενός ελαχίστου ορίου 18 ετών και ενός μεγίστου 50 ετών.
Η ratio θέσπισης ανωτάτου ορίου διαφοράς ηλικίας είναι ότι οι θετοί γονείς με μεγάλη διαφορά ηλικίας από το υιοθετημένο τέκνο δεν προσφέρουν τα εχέγγυα για τη δημιουργία ομαλών σχέσεων με το παιδί και συνακόλουθα για την ομαλή ανατροφή του (βλ. Εισηγητική έκθεση του ν. 2447/1996). Ωστόσο, η άτεγκτη προσκόλληση στο ανώτατο αυτό όριο και στην προβαλλόμενη δικαιολογητική του βάση, αποκρούεται μέσω της νεότερης νομολογίας (Αριθ. 520/2005 Πρωτοδικείο Αθηνών).
Επίσης, το άρθρο 8§3 της Διεθνούς Σύμβασης “περί υιοθεσίας ανηλίκων” που υπογράφηκε την 24.4.1967 από τα κράτη-μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης στο Στρασβούργο και κυρώθηκε στη χώρα μας με το ν. 1049/1980 αποκτώντας έτσι αυξημένη τυπική ισχύ έναντι του εσωτερικού νόμου (άρθρο 28 §1 Σ), ορίζει ότι δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις της υιοθεσίας στην περίπτωση που η διαφορά ηλικίας μεταξύ υιοθετούντος και υιοθετουμένου είναι μικρότερη από την ηλικία, που συνήθως χωρίζει τους γονείς από τα τέκνα τους.
Η διαφορά, όμως, ηλικίας κατά τη σύμβαση, και μάλιστα κατώτατη, δεν τίθεται ως προϋπόθεση της υιοθεσίας, αλλά ως κριτήριο για την αξιολόγηση του πότε η υιοθεσία εξυπηρετεί το συμφέρον του υιοθετούμενου.
Περαιτέρω, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1558 του ΑΚ, το Δικαστήριο απαγγέλει την υιοθεσία, εφόσον συντρέχουν οι όροι του νόμου και αφού διαπιστώσει, συνεκτιμώντας και τη συνταχθείσα προηγουμένως βάσει του άρθρου 1557 ΑΚ έκθεση κοινωνικής έρευνας, ότι, ενόψει της προσωπικότητας, της υγείας και της οικογενειακής και περιουσιακής κατάστασης εκείνου που υιοθετεί και του υιοθετούμενου, καθώς και της αμοιβαίας ικανότητάς τους για προσαρμογή, η υιοθεσία συμφέρει τον υιοθετούμενο. Ως συμφέρον του υιοθετούμενου, που ανάγεται σε ειδική προϋπόθεση της υιοθεσίας, νοείται τόσο το περιουσιακό, όσο και αυτό που συναρτάται με την προσωπική του κατάσταση, δηλαδή το πνευματικό, ηθικό, κοινωνικό συμφέρον, το οποίο και προέχει έναντι του πρώτου (Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη, Οικογενειακό Δίκαιο, τόμ. 11, έκδ. 1998, σ. 312-313 Βαθρακοκοίλης, ό.Π., άρθρο 1558, σ. 1119-1121. Φουντεδάκη, Υιοθεσία -Προϋποθέσεις, Διαδικασία, προσβολή, έκδ.1998, σ. 147). Με τη διάταξη, εξάλλου, του άρθρου 1557 του ΑΚ επιβάλλεται στην υιοθεσία ανηλίκου η διενέργεια κοινωνικής έρευνας, με αντικείμενο τη διακρίβωση της συνδρομής της προϋπόθεσης της εξυπηρέτησης με την υιοθεσία του συμφέροντος του θετού τέκνου. Η έκθεση όμως αυτή δεν έχει δεσμευτική ισχύ για το Δικαστήριο, υπό την έννοια ότι δεν αποκλείεται διαφοροποίηση του Δικαστηρίου από το πόρισμα αυτής (ΕφΘ 2610/1990 Τράπεζα Νομικών Πληροφοριών ΔΣΑ`.ΠΠρΑθ 159/2005 αδημ.), αλλά στην περίπτωση αυτή η απόφαση πρέπει να αιτιολογεί ειδικά το λόγο της διαφοροποίησης, αλλιώς είναι αναιρετέα για έλλειψη νόμιμης βάσης (ΑΠ 3911993 ΑρχΝ 44. 315` ΠΠρΑθ 159/2005 ό.π. ΠΠρΑθ 567/2004 αδημ, Βαθρακοκοίλης, ό.π., άρθρο 1557 σ. 1442, Αγωγές Οικογενειακού Δικαίου, τόμ. Β`, 2003, σ. 439).
Μια ακόμη διευκρίνιση που οφείλουμε να κάνουμε αναφορικά με την υιοθεσία είναι ότι αυτή είναι επιτρεπτή και στην περίπτωση των μονογονέων. Χαρακτηριστικά το Πρωτοδικείο Αθηνών με την απόφαση 520/2005 έκρινε τα εξής: «Η αιτούσα, η οποία έχει ελληνική ιθαγένεια, είναι άγαμη, δεν έχει αποκτήσει γνήσιους κατιόντες και δεν έχει υιοθετήσει άλλον. Επίσης, είναι ικανή προς δικαιοπραξία, υγιής και η οικονομική της κατάσταση είναι πολύ καλή. Ωστόσο, η πρόταση της κοινωνικής λειτουργού είναι αρνητική με το σκεπτικό, ότι η υπό κρίση υιοθεσία δεν στοχεύει στην ευημερία της υιοθετούμενης. Ως αρνητικά στοιχεία επισημαίνονται ειδικότερα η διαφορά ηλικίας μεταξύ της υποψήφιας θετής μητέρας και του προς υιοθέτηση τέκνου, η προχωρημένη βιολογική ηλικία της αιτούσας και η μονογονεϊκότητα της υποψήφιας θετής οικογένειας, που δεν θα καλύπτει πλήρως τις αναπτυξιακές ανάγκες του παιδιού. Η έκθεση αυτή, η οποία κατά τη μείζονα πρόταση συνεκτιμάται, δεν είναι όμως δεσμευτική για το Δικαστήριο, εν προκειμένω κρίνεται ατεκμηρίωτη, επειδή εξαντλείται σε κοινωνιολογικές απόψεις και αόριστες σκέψεις, χωρίς την παράθεση συγκεκριμένων περιστατικών για την ανεπάρκεια του προσώπου της υποψήφιας θετής μητέρας.»
Εν ολίγοις, παρατηρούμε ότι στην υιοθεσία δεν τίθεται απαραίτητα ως εμπόδιο η μονογονεικότητα ή η ηλικία του γονέα. Αυτό που αποτελεί πάντοτε το κριτήριο του δικαστηρίου είναι το συμφέρον του παιδιού, το οποίο μάλιστα εξετάζεται in concreto.
Ελένη Κλουκινιώτη
info@efotopoulou.gr