Ειδικό Επίδομα Μητρότητας (Κυοφορίας και Λοχείας): Προϋποθέσεις για τη χορήγησή τους στις δικαιούχες εργαζόμενες και ασφαλισμένες μητέρες
Στο άρθρο 2 του Π.Δ. 41/2003 «Τροποποίηση του Π.Δ. 176/97 “Μέτρα για την βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας κατά την εργασία των εγκύων, λεχώνων και γαλουχουσών εργαζομένων σε συμμόρφωση με την οδηγία 92/85/ΕΟΚ” (150/Α)» (ΦΕΚ Α΄44/2003) προβλέπεται από τη νομοθεσία μας χορήγηση επιδομάτων μητρότητας από τον εκάστοτε ασφαλιστικό οργανισμό της εργαζόμενης (υποψήφιας) μητέρας.
Συγκεκριμένα, στην ως άνω διάταξη προβλέπεται η χορήγηση ειδικού επιδόματος κυοφορίας και λοχείας (πρέπει να διακρίνεται από το εφ’ άπαξ βοήθημα τοκετού) με τους εξής όρους και προϋποθέσεις:
«[…] 2. Οι περιπτώσεις (α), (β) και (γ) του άρθρου 2 αντικαθίστανται ως εξής:
«α. Έγκυος εργαζόμενη: Κάθε εργαζόμενη γυναίκα που βρίσκεται σε κατάσταση εγκυμοσύνης και έχει πληροφορήσει τον εργοδότη ίδιος για την κατάστασή ίδιος εφόσον τούτο απαιτείται για τη λήψη θετικού μέτρου υπέρ ίδιος εγκύου.
β. Λεχώνα εργαζόμενη: Κάθε εργαζόμενη γυναίκα που διανύει το στάδιο μετά τον τοκετό, για χρονικό διάστημα μέχρι δύο μηνών και έχει πληροφορήσει τον εργοδότη ίδιος για την κατάστασή ίδιος εφ` όσον τούτο απαιτείται για τη λήψη θετικού μέτρου υπέρ ίδιος λεχώνας.
γ. Γαλουχούσα εργαζόμενη: Κάθε εργαζόμενη γυναίκα που γαλουχεί για χρονικό διάστημα μέχρι ένα έτος από τον τοκετό και έχει πληροφορήσει σχετικά τον εργοδότη ίδιος εφ` όσον τούτο απαιτείται για τη λήψη θετικού μέτρου υπέρ ίδιος γαλουχούσας.»
[…]
- Το άρθρο 11 αντικαθίσταται ως εξής:
Άρθρο 11
Δικαιώματα συναφή ίδιος τη σύμβαση εργασίας
[…]
- Ίδιος περιπτώσεις απαλλαγής από την εργασία, ίδιος αυτή προβλέπεται στα άρθρα 5, 6 και 7 του παρόντος διατάγματος, ο φορέας ασθένειας καταβάλλει στην ασφαλισμένη, εφόσον προβλέπεται από τη νομοθεσία του η χορήγηση επιδομάτων λόγω αποχής από την εργασία «ειδικό επίδομα μητρότητας» για όλο το διάστημα ίδιος απουσίας ίδιος.
Εάν από την νομοθεσία που διέπει τον φορέα ασθένειας δεν προβλέπεται η χορήγηση επιδομάτων λόγω αποχής από την εργασία «ειδικό επίδομα μητρότητας» καταβάλει στην εργαζόμενη ο ίδιος ο εργοδότης.
[…].
- Το ειδικό επίδομα μητρότητας και το επίδομα μητρότητας των παραγράφων 2 και 3 εξασφαλίζει στην εργαζόμενη αποδοχές τουλάχιστον ίσες με αυτές που θα ελάμβανε η εργαζόμενη σε περίπτωση αποχής της από την εργασία λόγω αναρρωτικής αδείας.
Εφόσον σύμφωνα με τις διατάξεις της κείμενης νομοθεσίας, η χορήγηση του επιδόματος μητρότητας και του ειδικού επιδόματος μητρότητας εξαρτάται από προηγούμενη εργασία, η διάρκεια της εργασίας αυτής δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να είναι μεγαλύτερη των δώδεκα μηνών.
Ειδικά για τις περιπτώσεις εργαζομένων γυναικών με σχέση εργασίας ιδιωτικού δικαίου που το ειδικό επίδομα μητρότητας καταβάλλεται από τον φορέα ασθένειας, κατά τον πρώτο μήνα απαλλαγής από την εργασία ο εργοδότης καταβάλει το ήμισυ του επιδόματος αυτού.
- Για την καταβολή του ειδικού επιδόματος μητρότητας από τους φορείς ασθένειας προβλέπονται τα εξής:
α. Η ασφαλισμένη να έχει συμπληρώσει στην ασφάλιση του φορέα 200 ημέρες εργασίας κατά τα δύο έτη που προηγούνται της ημερομηνίας έναρξης απαλλαγής από την εργασία.
β. Το ποσό του ειδικού επιδόματος μητρότητας ισούται με το ποσό του επιδόματος ασθένειας του κάθε φορέα, χωρίς τους περιορισμούς των ανωτάτων ορίων που τυχόν προβλέπονται από τη νομοθεσία του.
γ. Προκειμένου οι ασφαλιστικοί οργανισμοί να καταβάλλουν το ειδικό επίδομα μητρότητας, πρέπει ο εργοδότης να υποβάλλει στον ασφαλιστικό οργανισμό την προβλεπόμενη από το άρθρο 3 του παρόντος γραπτή εκτίμηση κινδύνου, από την οποία να προκύπτουν οι συγκεκριμένοι κίνδυνοι, καθώς και υπεύθυνη δήλωση ότι η αλλαγή θέσης είναι τεχνικά και αντικειμενικά αδύνατη.
δ. Για τη διαπίστωση όλων των παραπάνω οι ασφαλιστικοί οργανισμοί διατηρούν το δικαίωμα ελέγχου. Για το σκοπό αυτό στο Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ) με απόφαση της Διοίκησής του συνιστώνται 3μελείς επιτροπές στις οποίες συμμετέχουν ο διευθυντής του περιφερειακού ή τοπικού υποκαταστήματος του νομού, ο προϊστάμενος εσόδων και ένας γιατρός της οικείας μονάδας υγείας. Στους λοιπούς φορείς συνιστώνται τριμελείς επιτροπές με ευθύνη των Διοικητικών Συμβουλίων τους, στις οποίες συμμετέχει απαραίτητα ένας γιατρός.
ε. Προκειμένου να καταβληθεί στην εργαζόμενη το ανωτέρω επίδομα κατά τη διάρκεια της γαλουχίας εκτός από τα προβλεπόμενα στην περίπτωση (γ) του παρόντος δικαιολογητικά απαιτείται βεβαίωση από αρμόδιο γιατρό του οικείου ασφαλιστικού φορέα από την οποία να προκύπτει ότι η εργαζόμενη γαλουχεί. [..]».
Ενώ συγχρόνως το άρθρο 11 του Ν. 2874/2000 (ΦΕΚ Α’ 286/29-12-2000) «Προώθηση της απασχόλησης και άλλες διατάξεις» ορίζει σχετικά με το επίδομα λοχείας:
«2. Η καταβολή του επιδόματος λοχείας που χορηγείται από τους ασφαλιστικούς οργανισμούς που ασφαλίζουν μισθωτές, αρμοδιότητας Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, επεκτείνεται κατά μία (1) επιπλέον εβδομάδα και ανέρχεται σε εννέα (9) συνολικά. Κατά τα λοιπά ισχύουν οι διατάξεις του άρθρου 9 του ν. 2224/1994 (ΦΕΚ 112 Α`)».
Ειδικά για τις ασφαλισμένες στο ΙΚΑ, για να τύχουν αυτών των ειδικών επιδομάτων κυοφορίας και λοχείας για 56 ημέρες πριν το τοκετό και 63 ημέρες μετά τον τοκετό αντίστοιχα, πρέπει σωρευτικά να πληρούν τις ακόλουθες δύο προϋποθέσεις: 1) να έχουν συμπληρώσει 200 ημέρες εργασίας στην ασφάλιση τα δύο προηγούμενα χρόνια από την πιθανή ή την πραγματική ημέρα τοκετού και 2) να μην εργάζονται κατά τον χρόνο της επιδότησης αυτής από το ΙΚΑ. Ως χρονικό σημείο έναρξης της διετίας λαμβάνεται η προηγούμενη της ημέρας που πιθανολογείται από τον ιατρό του ΙΚΑ ο τοκετός ή πάντως έλαβε χώρα ο τοκετός. Απαιτείται επίσης η ασφαλισμένη να απέχει από την εργασία της, χωρίς να ερευνάται ο χρόνος και η αιτία της διακοπής αυτής, για τις οριζόμενες ημέρες (56 και 63) πριν και μετά τον τοκετό που καταβάλλονται οι παροχές μητρότητας.
Προς το σκοπό της απόδειξης των ως άνω προϋποθέσεων απαιτείται η προσκόμιση των κάτωθι δικαιολογητικών:
- Ασφαλιστικά βιβλιάρια των δύο τελευταίων ετών ή βεβαίωση εργοδότη επικυρωμένη από το Υποκ/μα ΙΚΑ-ΕΤΑΜ το οποίο ελέγχει τον εργοδότη.
- Βιβλιάριο υγείας (ατομικό, οικογενειακό)
- Βεβαίωση του γυναικολόγου του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ για την πιθανή ημέρα τοκετού
- Δήλωση από τον εργοδότη ότι σταμάτησε να εργάζεται – Δήλωση δική της για την ημέρα διακοπής (χορηγείται έντυπο από το ΙΚΑ-ΕΤΑΜ)
- Ληξιαρχική πράξη γέννησης του παιδιού (μετά τον τοκετό για το επίδομα λοχείας)
Επίσης σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στο άρθρο 35 του Ν.2676/99, προβλέπεται ότι πρόσωπα που ασφαλίστηκαν διαδοχικά σε περισσότερους από έναν φορείς ή κλάδους ασθένειας αρμοδιότητας της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικών Ασφαλίσεων που χορηγούν επιδόματα μητρότητας δικαιούνται των επιδομάτων αυτών από του φορέα στην ασφάλιση του οποίου επήλθε ο ασφαλιστικός κίνδυνος, εφόσον η άμεσα ασφαλισμένη έχει συμπληρώσει τις απαιτούμενες από την νομοθεσία του τελευταίου φορέα προϋποθέσεις, με συνυπολογισμό του χρόνου ασφάλισης και των άλλων φορέων. Τα επιδόματα μητρότητας καταβάλλονται εξολοκλήρου από τον Οργανισμό στην ασφάλιση του οποίου επήλθε ο τοκετός, σύμφωνα με την νομοθεσία του, χωρίς τη συμμετοχή των άλλων φορέων στη δαπάνη επιδότησης.
Οι παραπάνω διατάξεις ισχύουν όμως μόνο για τους οργανισμούς που χορηγούν επιδόματα μητρότητας, όπως το ΤΑΙΣΥΤ, ΤΑΤΤΑ, Ταμείο Προνοίας Δικηγόρων, ΤΑΠΕΤΕ και κατά συνέπεια, δεν μπορούν να υπολογιστούν ημέρες που πραγματοποιήθηκαν στο κλάδο ασθένειας Ασφαλιστικών Ταμείων που δεν χορηγούν επιδόματα μητρότητας, όπως π.χ. το ΤΕΒΕ.
Απαραίτητο δικαιολογητικό στην περίπτωση αυτή της διαδοχικής ασφάλισης, είναι και η προσκόμιση βεβαίωσης από τον προηγούμενο φορέα όπου θα αναφέρονται:
α) ο χρόνος ασφάλισης ανά μήνα και έτος, στον κλάδο ασθένειας του φορέα, καθώς και οι ακαθάριστες αποδοχές για το χρόνο αυτό,
β) ότι καταβάλλει επιδόματα μητρότητας
και γ) ότι δεν έχουν καταβληθεί επιδόματα μητρότητας από τον προηγούμενο αυτό φορέα.
Από όλα τα ανωτέρω προκύπτει ότι στην δική σας περίπτωση με πιθανή ημερομηνία τοκετού την 19-09-2015, θα πρέπει να έχετε συγκεντρώσει εντός της διετίας πριν την πιθανή ημερομηνία τοκετού, που οριοθετείται χρονικά από 18-09-2013 έως 18-09-2015, 200 ένσημα στο ΙΚΑ εργαζόμενη έως τις 24/07/2015 (αφού μετά για τις επόμενες 56 ημέρες υποχρεούστε/δικαιούστε να απέχετε από εργασία λόγω κυήσεως). Εσείς, όπως αναφέρεται δεν έχετε τα ένσημα αυτά, αφού προσληφθήκατε το Νοέμβριο του 2014 και συνεπώς μέσα στο χρονικό διάστημα από 18-09-2013 έως 18-09-2015 δεν έχετε άλλο χρόνο πραγματικής ασφάλισης στο ΙΚΑ πλην αυτών των 87 ενσήμων. Δεν δύνασθε δε να εξαγοράσετε τα 113 ένσημα που υπολείπονται για να πληρείται την προϋπόθεση αυτή του νόμου, διότι στις ασφαλιστικές παροχές δεν υπάρχει αντίστοιχη δυνατότητα εξαγοράς πλασματικών χρόνων ασφάλισης όπως γίνεται στη θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος.
Καταρχήν, λοιπόν, δεν δικαιούστε το επίδομα κυοφορίας και λοχείας. Όμως, επειδή από το Σεπτέμβριο του 2013 έως και τον Ιούλιο του 2014 ήσασταν ασφαλισμένη στον ΟΓΑ, ο χρόνος αυτός ως πραγματικός χρόνος ασφάλισης σε ασφαλιστικό φορέα κύριας ασφάλισης δύναται να συνυπολογιστεί για το όριο αυτό των 200 ενσήμων, εφόσον ο ΟΓΑ χορηγεί επίδομα μητρότητας. Συνεπώς, θα πρέπει να καταθέσετε την αίτηση στο αρμόδιο υποκατάστημα ΙΚΑ του τόπου κατοικίας σας 56 ημέρες πριν την πιθανή ημερομηνία τοκετού, στον οποίον φορέα θα συνεχίσετε να είστε ασφαλισμένη ως προς τις παροχές ασθενείας σας και μετά την λύση της τωρινής σύμβασης εργασίας σας μέσω του ΟΑΕΔ (παρ.4 άρθρου 5 του Ν.2768/1999), εάν δεν απασχοληθείτε αλλού ως μισθωτή από 21-03-2015 έως 23-07-2015. Προηγουμένως, όμως, θα πρέπει να έχετε ζητήσει από τον ΟΓΑ να σας χορηγήσει βεβαίωση από την οποία να προκύπτει αφενός ο χρόνος που έχετε ασφαλιστεί στον ΟΓΑ με αναγραφή του ακριβούς χρονικού διαστήματος ασφάλισης (ανά μήνα και έτος) στον κλάδο ασθένειας του φορέα αυτού, και αφετέρου ότι ο ΟΓΑ καταβάλλει γενικά επιδόματα μητρότητας, τα οποία δεν έχουν καταβληθεί σε εσάς. Τη βεβαίωση αυτή θα την προσκομίσετε στο ΙΚΑ ώστε να συνυπολογιστεί ο χρόνος ασφάλισής σας στον ΟΓΑ, ώστε να πληρείται την προϋπόθεση των 200 ενσήμων εντός της διετίας.
(Το παρόν άρθρο γράφτηκε από τη δικηγόρο Θεώνη Κάδρα, ως απάντηση σε ερώτημα αναγνώστριας της ιστοσελίδας www.singleparent.gr)
Θεώνη Κάδρα, Δικηγόρος LL.M.
e-mail: info@efotopoulou.gr