Υπολογισμός νόμιμης μοίρας βάσει της πλασματικής κληρονομικής ομάδας. Εάν δεν υπάρχει περιουσιακό στοιχείο στην κληρονομία, τότε η αξία της προσδιορίζεται από την αξία που είχε η άστοργη δωρεά, κατά τον χρόνο που έγινε. Δωρεά ψιλής κυριότητας ακινήτου. Υπολογίζεται η αξία αυτής, κατά τον χρόνο της δωρεάς, ακόμη και αν η επικαρπία αποσβέσθηκε προς όφελος του δωρεοδόχου
Από τις διατάξεις των άρθρων 1825, 1827, 1831 και 1834 του Α.Κ. συνάγεται ότι για τον υπολογισμό της νόμιμης μοίρας οποιουδήποτε μεριδούχου, η οποία συνίσταται στο ήμισυ της εξ αδιαθέτου μερίδας, λαμβάνεται ως βάση η κατάσταση και η αξία της κληρονομίας κατά το χρόνο θανάτου του κληρονομουμένου δηλαδή όλα τα, κατά το χρόνο αυτόν, υπάρχοντα στην κληρονομία περιουσιακά στοιχεία, δεκτικά κληρονομικής διαδοχής (πραγματική κληρονομική ομάδα), από την οποία αφαιρούνται τα χρέη της κληρονομίας, οι δαπάνες κηδείας του κληρονομουμένου, καθώς και οι δαπάνες απογραφής της κληρονομίας, προστίθενται δε ακολούθως, σε αυτά και θεωρούνται, ως υπάρχουσες στην κληρονομία (πραγματική κληρονομική ομάδα), κατά την αξία του χρόνου της πραγματοποίησής τους, οι παροχές των άρθρων 1831 §2 και 1833 του Α.Κ., που έγιναν από τον κληρονομούμενο, όσο ζούσε, χωρίς αντάλλαγμα προς τους μεριδούχους, είτε με δωρεά είτε με άλλο τρόπο και επίσης, οποιαδήποτε δωρεά, που αυτός έκανε στα τελευταία δέκα χρόνια πριν από το θάνατό του, εκτός αν την επέβαλαν λόγοι ευπρέπειας ή ιδιαίτερο καθήκον, επί δε της κατά τον τρόπο αυτό προσδιοριζόμενης αυξημένης (πλασματικής) κληρονομικής ομάδας εξευρίσκεται η νόμιμη μοίρα του κληρονομουμένου.
Ειδικότερα, για τον υπολογισμό της νόμιμης μοίρας του μεριδούχου: α) εκτιμάται η αξία όλων των αντικειμένων της κληρονομιαίας περιουσίας, κατά το χρόνο του θανάτου του κληρονομουμένου, β) αφαιρούνται από την αξία αυτή της πραγματικής ομάδας της κληρονομίας τα χρέη της και οι δαπάνες κηδείας του κληρονομουμένου και απογραφής της κληρονομίας, γ) στο ποσό που απομένει, μετά την αφαίρεση των παραπάνω χρεών, προστίθενται, με την αξία που είχαν κατά το χρόνο που πραγματοποιήθηκαν, οι πιο πάνω παροχές του κληρονομουμένου προς τους μεριδούχους ή τρίτους, δ) με βάση την αυξημένη (πλασματική) κληρονομική ομάδα, που προσδιορίζεται, κατά τον προαναφερόμενο τρόπο, εξευρίσκεται η νόμιμη μοίρα του μεριδούχου, ε) από το ποσό αυτής (νόμιμης μοίρας) αφαιρείται η αξία των πραγμάτων, στα οποία τυχόν έχει εγκατασταθεί ο μεριδιούχος, καθώς και η αξία της παροχής που τυχόν είχε λάβει και υπόκειται σε συνεισφορά και στ) σχηματίζεται ένα κλάσμα με αριθμητή το ποσό της εξευρισκόμενης με τον πιο πάνω τρόπο νόμιμης μοίρας του και παρονομαστή την αξία εκείνων των στοιχείων της πραγματικής ομάδας, από τα οποία, χωρίς αφαίρεση χρεών και δαπανών, θα λάβει ο μεριδούχος το απαιτούμενο ποσοστό για τη νόμιμη μοίρα του. Το κλάσμα αυτό ή δεκαδικός αριθμός, που προκύπτει από τη διαίρεση του αριθμητή με τον παρονομαστή, παριστά το ποσοστό που πρέπει να πάρει ο μεριδούχος αυτούσιο σε κάθε αντικείμενο της πραγματικής ομάδας της κληρονομίας (Α.Π. 5/2019, Α.Π. 902/2018 και Α.Π. 23/2015 Τ.Ν.Π. “ΝΟΜΟΣ”), πέραν εκείνων που τυχόν είχαν καταληφθεί σε αυτόν, για να ληφθεί ή συμπληρωθεί η νόμιμη μοίρα του.
Σε περίπτωση που δεν υπάρχει κανένα περιουσιακό στοιχείο στην κληρονομία, τότε η αξία της κληρονομίας θα προσδιορισθεί από την αξία που είχε η άστοργη δωρεά, κατά το χρόνο που έγινε και το ποσοστό της νόμιμης μοίρας θα υπολογισθεί στην παραπάνω αξία, δηλαδή στην αξία που είχε η δωρεά κατά το χρόνο που έγινε (Α.Π. 902/2018 ό.π. και 2014/2014 Τ.Ν.Π. “ΝΟΜΟΣ”).
Ως προς τη γονική παροχή του κληρονομουμένου, αυτή υπολογίζεται λογιστικά στην κληρονομία για τον προσδιορισμό της νόμιμης μοίρας, ως αποτελούσα παραχώρηση του κληρονομουμένου όσο ζούσε προς μεριδούχο, χωρίς αντάλλαγμα, για να ανατραπεί όμως, κατ’ άρθρο 1835 Α.Κ., η παραχώρηση αυτή, λόγω ανεπάρκειας της κληρονομίας για την κάλυψη της νόμιμης μοίρας άλλου μεριδούχου, πρέπει να αποτελεί δωρεά και ανατρέπεται μόνο ως προς το ποσόν που υπερβαίνει το μέτρο, το οποίο επιβάλλουν οι περιστάσεις, σύμφωνα με το άρθρο 1509 Α.Κ. (Α.Π. 2014/2014 ό.π.) [355/2020 ΕΦ ΠΕΙΡΑΙΑ].
Ναταλία Κ. Νεραντζάκη, δικηγόρος
info@efotopoulou.gr