Κοινοπραξία. Νομική μορφή και νομιμοποίηση αυτής.
Από τις συνδυασμένες διατάξεις των άρθρων 741 ΑΚ, 620 ΕμπΝ και 2 του Διατάγματος της 2/14-5-1835 “περί αρμοδιότητος των Εμποροδικείων” συνάγεται ότι η κοινοπραξία που με ιδιαίτερη επωνυμία ή με τα ονόματα όλων των μελών της αναλαμβάνει ως ανάδοχος την εκτέλεση δημόσιου τεχνικού έργου, το οποίο κατά τα ουσιώδη στοιχεία του αποτελεί επιχείρηση χειροτεχνίας και επομένως αντικειμενικά εμπορική πράξη, εφόσον δεν προκύπτει κάτι άλλο, έχει το χαρακτήρα ομόρρυθμης εμπορικής εταιρίας. Εάν, όμως, δεν υποβλήθηκε στις διατυπώσεις δημοσιότητας που προβλέπει το άρθρο 42 του ΕμπΝ για τις ομόρρυθμες εταιρίες, λειτουργεί ως ομόρρυθμη εμπορική εταιρία “εν τοις πράγμασι”. Ειδικότερα, από τη διάταξη του άρθρου 61 ΑΚ, που ορίζει ότι “ένωση προσώπων για την επιδίωξη ορισμένου σκοπού, καθώς επίσης σύνολο περιουσίας, που έχει ταχθεί στην εξυπηρέτηση ορισμένου σκοπού, μπορούν να αποκτήσουν νομική προσωπικότητα (νομικό πρόσωπο), αν τηρηθούν οι όροι που αναγράφει ο νόμος¨, λόγω της γενικότητας της, αναφέρεται και σε ενώσεις προσώπων προβλεπόμενες στον Εμπορικό Νόμο (άρθρα 20 και 23) ή άλλους ειδικούς νόμους. Επομένως απαραίτητο στοιχείο για τη σύσταση νομικής προσωπικότητας είναι η τήρηση των διατυπώσεων δημοσιότητας που ορίζονται κάθε φορά στο νόμο. Τέτοιες διατυπώσεις είναι και οι προβλεπόμενες στο άρθρο 42 ΕμπΝ για την απόκτηση νομικής προσωπικότητας από την ομόρρυθμη εμπορική εταιρία. Η δημόσια άσκηση εμπορικής δραστηριότητας δεν αναπληρώνει την τήρηση των ρητά από το νόμο απαιτούμενων διατυπώσεων δημοσιότητας (6/2006 ΕφΛαρ). Επομένως η κοινοπραξία που αναδέχθηκε την εκτέλεση δημοσίου τεχνικού έργου χωρίς να έχουν τηρηθεί οι διατυπώσεις δημοσιότητας, κατά το άρθρο 42 του ΕμπΝ, δεν έχει νομική προσωπικότητα και εντεύθεν δεν μπορεί να είναι υποκείμενο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων (άρθρα 61 και 34 ΑΚ). Συνακόλουθα για την άσκηση αγωγής κατά τις διατάξεις του κοινού δικαίου νομιμοποιούνται μόνο τα φυσικά (ή και νομικά) πρόσωπα, μέλη της κοινοπραξίας αυτής, που κατά το άρθρο 62 εδ. 1 ΚΠολΔ έχουν την ικανότητα να είναι διάδικοι στη δίκη αυτή και είναι υποκείμενα της επίδικης ουσιαστικής έννομης σχέσεως, όχι δε η μη έχουσα νομική προσωπικότητα εμπορική κοινοπραξία. Το άρθρο 62 εδ. 2 του ΚΠολΔ αναγνωρίζει σε εταιρίες χωρίς νομική προσωπικότητα μόνο τη δικονομικού χαρακτήρα ικανότητα να ενάγουν ή να ενάγονται (ΟλΑΠ 22/1998 ΕλλΔνη 39.532, ΑΠ 936/2002 ΕλλΔνη 44.1331). Στην τελευταία περίπτωση η κοινοπραξία δεν αποκτά νομική προσωπικότητα και δεν μπορεί να είναι υποκείμενο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, έχει όμως την ικανότητα να είναι διάδικος κατ` άρθ. 62 ΚΠολΔ., ως υποκείμενο της δίκης ως διαδικασίας και όχι ως έννομης σχέσης, της οποίας υποκείμενα είναι τα μέλη της δικαιοπραξίας, κατά των οποίων θα στραφεί η εκτέλεση (βλ. Β. Βαθρακοκοίλη ΚΠολΔ., αρθρ. 62, Ολ. ΑΠ 22/1998, Δ/νη 1998, 532).
Η κοινοπραξία ως ένωση φυσικών ή νομικών προσώπων μπορεί να συσταθεί και με τη μορφή εμπορικής εταιρίας, εφόσον επιδιώκει την ανάπτυξη εμπορικής δραστηριότητας. Αν δεν διαφαίνεται σαφώς ποια μορφή εμπορικής εταιρίας επέλεξαν οι συστήσαντες την κοινοπραξία αυτή (κοινοπραξία) θα είναι είτε ομόρρυθμη εταιρία «εν τοις πράγμασι», είτε αφανής εταιρία, αναλόγως του αν είναι εξωτερική ή εσωτερική. Αν είναι εσωτερική, δηλαδή αν ο εταιρικός δεσμός λειτουργεί μόνο στις εσωτερικές σχέσεις των μελών της κοινοπραξίας και προς τα έξω (δηλαδή απέναντι στους τρίτους) δεν εμφανίζεται η κοινοπραξία (είτε ως νομικό πρόσωπο, είτε ως ένωση προσώπων) ούτε οι αφανείς εταίροι αλλά μόνο ο εμφανής, ο οποίος συναλλάσσεται στο όνομα του, τότε η κοινοπραξία θα αποτελεί αφανή εταιρία, σε κάθε δε άλλη περίπτωση ομόρρυθμη εταιρία «εν τοις πράγμασι» (ΟλΑΠ 22/1998, ΕΕμπΔ 1998.782, ΑΠ 393/2006 ΕΕμπΔ 2006.934, ΕφΑΘ 2328/2008 Αρμ 2009.391 – Ν. Ρόκα: Εμπ. Εταιρίες, 4η έκδοση σελ. 27,128 Κ. Παρπούνη γνωμοδότηση σε ΕλλΔνη 35.64 επ.). 44/2011 ΕφΔυτΜακ
Ικανός να είναι διάδικος [φυσικό ή νομικό πρόσωπο] είναι ο έχων την ικανότητα να είναι υποκείμενο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων. Η ικανότητα αυτή, που εξετάζεται και αυτεπαγγέλτως από το δικαστήριο, σε κάθε στάση της δίκης, προκειμένου για νομικό πρόσωπο, δεν υπάρχει, αφ` ότου το νομικό πρόσωπο, κατά νόμο, έπαυσε να υπάρχει (άρθρα 62, 73 ΚΠολΔ, 34, 61, 62 AK).
Γίνεται δε δεκτό ότι σε περίπτωση που εναχθούν από κοινού η μη κεκτημένη νομική προσωπικότητα κοινοπραξία και ορισμένα ή όλα τα μέλη αυτής δημιουργείται αναγκαστική ομοδικία μεταξύ των εναγομένων, αφού το έναντι της πρώτης δεδικασμένο ισχύει και έναντι των αποτελούντων αυτή μελών, κατ` ανάλογη εφαρμογή του 329 ΚΠολΔ [ΕΑ 9482/2001 Δνη 45.183. Κονδύλης: Το δεδικασμένο σελ. 348].
Στην περίπτωση αυτή, που η κοινοπραξία εξομοιώνεται με την «ανώμαλη» ή «εν τοις πράγμασι» ομόρρυθμη εμπορική εταιρία, αφενός μεν έχει ικανότητα να είναι διάδικος (άρθρο 62 του Κ.Πολ.Δ.), αφετέρου δε δημιουργεί την εις ολόκληρον ευθύνη των εμφανών εταίρων έναντι των τρίτων (άρθρο 22 του ΕμπΝ) και επομένως μπορούν να εναχθούν και αυτοί, για τις υποχρεώσεις της κοινοπραξίας (βλ. Παμπούκη, ό.π. σελ. 368, του ιδίου Γνωμοδ. «κοινοπραξία προς εκτέλεση δημοσίου έργου» Ελ.Δνη 35 σελ. 65, Α.Π. 1365/1992 Ελ.Δνη 35 σελ. 1334, Εφ.Θεσ. 961/83 ό.π. σελ. 126 και Εφ.Θεσαλ. 1261/1979 Αρμεν. σελ. 239, Εφ.Αθ. 3486/2002 Δνη 2003/221, Α.Π 1266/96 ΕΕΝ 1998/304, Α.Π 1180/95 Δνη 38/778) και το έναντι αυτής δεδικασμένο να ισχύει κατά το άρθρο 329 Κ.Πολ.Δ. και έναντι των μετεχόντων σε αυτή φυσικών ή νομικών προσώπων (Άρειος Πάγος 1365/1992 (τμήμα Β΄) Ελ.Δνη 35, 1334, Ολ.Α.Π. 22/98 Δνη 39/533).
Λένα Πολύζου
Δικηγόρος
Email: info@efotopoulou.gr