Ο διάχυτος και παρεμπίπτων έλεγχος εν όψει της 2287/2015 ΣτΕ
Η διάταξη του άρθρου 93 παρ. 4 Σ επιτάσσει τον έλεγχο της συνταγματικότητας των νόμων από όλα τα δικαστήρια, τόσο τα ανώτερα όσο και τα κατώτερα, τα οποία οφείλουν να εξετάζουν παρεμπιπτόντως τη συνταγματικότητα των νόμων, ανεξάρτητα από τους ισχυρισμούς και τα αιτήματα των διαδίκων.
Η εφαρμογή του συστήματος του διάχυτου και παρεμπίπτοντος ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων συνίσταται στο ότι κανένα ανώτατο δικαστήριο δεν μπορεί να δεσμεύσει τα υπόλοιπα ακόμα και στα πλαίσια μιας δίκης – πιλότου (άρθρου 1 του ν. 3900/2010).
Χαρακτηριστική μάλιστα είναι η κριτική που δέχεται το ΣτΕ για την τάση του να δεσμεύσει τα διοικητικά δικαστήρια στο ζήτημα της απονομής των παράνομων περικοπών στις συντάξεις, ακόμα και από τους ίδιους τους Συμβούλους του. Ιδιαίτερα διαφωτιστική είναι η μειοψηφία της 2287/2015 όπου σημειώνονται τα κάτωθι: «την διατύπωση, με δικαστική απόφαση, κανόνων γενικής εφαρμογής, επιτακτικών ή απαγορευτικών, αποκλείει πρωτίστως η αρχή της διακρίσεως των εξουσιών (άρθρο 26 του Συντάγματος) […]. Διότι, βάσει της αρχής αυτής, τέτοιοι κανόνες θεσπίζονται μόνο από τα όργανα της νομοθετικής εξουσίας ή, κατόπιν ειδικής εξουσιοδοτήσεως νόμου, από την κανονιστικώς δρώσα Διοίκηση, όχι δε από τα όργανα της δικαστικής εξουσίας, των οποίων το έργο […] συνίσταται στην απονομή της δικαιοσύνης, στην επίλυση δηλαδή διαφορών μεταξύ συγκεκριμένων προσώπων (του Κράτους συμπεριλαμβανομένου) με έκδοση αποφάσεως ισχυούσης μεταξύ των μερών, στα οποία αποκλειστικώς αφορούν και οι παρεμπιπτόντως εκφερόμενες κρίσεις, όπως είναι η κρίση περί της συνταγματικότητος του νόμου που εφαρμόσθηκε για την έκδοση της προσβαλλομένης πράξεως (επί αιτήσεως ακυρώσεως) ή της πράξεως, η οποία προκάλεσε τη ζημία (επί αγωγής). Τούτο, άλλωστε, αποτελεί έκφανση του γενικώς καθιερούμενου, κατά τα άρθρα 87 παρ. 2 και 93 παρ. 4 του Συντάγματος, διάχυτου και παρεμπίπτοντος ελέγχου της συνταγματικότητας των νόμων». (βλ. επίσης και σε Ε. Πρεβεδούρου, Αναλογική εφαρμογή του άρθρου 22 του Ν. 4274/2014, περί περιορισμού των αναδρομικών αποτελεσμάτων ακυρωτικής απόφασης, στη διάγνωση της αντισυνταγματικότητας διάταξης στο πλαίσιο αγωγής αποζημίωσης – ΣτΕ Ολ 2287, 2288, 2289 και 2290/2015, www.prevedourou.gr, όπου σημειώνεται ότι «το Συμβούλιο της Επικρατείας, μολονότι λειτουργεί στο πλαίσιο ενός συστήματος διάχυτου και παρεμπίπτοντος ελέγχου συνταγματικότητας των νόμων, μεταθέτει χρονικά τις συνέπειες της διαπιστουμένης αντισυνταγματικότητας των εφαρμοστέων στην εξεταζόμενη υπόθεση νομοθετικών ρυθμίσεων, ασκώντας κατ’ ουσία αρμοδιότητες συνταγματικού δικαστηρίου, οι οποίες στην ελληνική έννομη τάξη ανήκουν στο ΑΕΔ»).
Ελένη Κλουκινιώτη
info@efotopoulou.gr