Ο καλόπιστος οφειλέτης στον Ν. 3869/2010 (σύμφωνα με την πρόσφατη απόφαση του ΕιρΚαλλιθέας 112/2017, ΤΝΠ ΔΣΑ)
O Νομοθέτης δεν επιδιώκει την ένταξη στην διαδικασία του Ν. 3869/2010 των οφειλετών εκείνων που καρπώθηκαν οφέλη από την υπερχρέωση τους και βρέθηκαν σε κατάσταση αδυναμίας πληρωμών με έντονη την δική τους υπαιτιότητα. Προς τούτο, στο αρθρ. 1 παρ. 1 Ν.3869/2010 επιβάλλεται ως προϋπόθεση υπαγωγής στην διαδικασία ο δανειολήπτης να μην έχει περιέλθει με δόλο σε αδυναμία πληρωμών. Στην έννοια του δόλου εκ του άρθρ. 330 ΑΚ εμπίπτει τόσο ο άμεσος δόλος όσο και ο ενδεχόμενος δόλος. Ως εκ τούτου, ο οφειλέτης ο οποίος με τις πράξεις ή παραλείψεις του επιδιώκει την αδυναμία πληρωμών του ή προβλέπει ότι οδηγείται σε αδυναμία πληρωμών και δεν αλλάζει συμπεριφορά, αποδεχόμενος το αποτέλεσμα, δεν δικαιούται να υπαχθεί στην διαδικασία του Ν.3869/2010, να ρυθμίσει τις οφειλές του και να απαλλαγεί από αυτές. Η παραπάνω διάταξη του αρθρ. 1 παρ. 1 Ν. 3869/2010, όπως προκύπτει εξ αντιδιαστολής, δεν εφαρμόζεται για το πρόσωπο εκείνο που με αμέλεια, ακόμα και βαριά ή συνειδητή, προκάλεσε ή δεν απέτρεψε την αδυναμία του προς πληρωμή των πιστωτών του. Έτσι, ο οφειλέτης δεν είναι δόλιος αν προβλέπει μεν ότι από τη συμπεριφορά του μπορεί να οδηγηθεί σε υπερχρέωση και αδυναμία πληρωμών, αλλά ελπίζει ή πιστεύει ότι κάποια ευνοϊκή ρύθμιση με τις τράπεζες ή αλλαγή στις συνθήκες της ζωής του και τα εισοδήματα του θα αποτρέψουν μία τέτοια κατάσταση. Η δολιότητα πρέπει, σε κάθε περίπτωση, να καταφάσκεται με πλήρη δικανική πεποίθηση, γι’ αυτό και συνυπολογίζονται όλοι οι παράγοντες που οδήγησαν τον οφειλέτη σε κατάσταση αδυναμίας πληρωμών, όπως και γεγονότα εκτός της σφαίρας επιρροής του που άλλαξαν τις συνθήκες και συνέτειναν στην αδυναμία του αυτή. Ο δανειολήπτης άλλωστε, ο οποίος είναι το ασθενέστερο μέρος της δανειακής σύμβασης, δεν έχει την δυνατότητα να υποχρεώσει τους πιστωτές του να αποδεχθούν την αίτηση του για δανεισμό, ενώ οι τραπεζικές εταιρείες, εκτός από την έρευνα των οικονομικών δυνατοτήτων του αιτούμενου δάνειο (με την προσκομιδή Εκκαθαριστικού Σημειώματος, Βεβαίωσης Αποδοχών κ.ο.κ.), έχουν ήδη από το μήνα Σεπτέμβριο του έτους 1997 την δυνατότητα να διαπιστώσουν και τις λοιπές δανειακές υποχρεώσεις του σε άλλες τράπεζες ή την εν γένει οικονομική του συμπεριφορά (ύπαρξη ακάλυπτων επιταγών, διαταγών πληρωμής κατασχέσεων) μέσω του συστήματος πληροφοριών με την ονομασία «ΤΕΙΡΕΣΙΑΣ».
Πράγματι, οι συμβάσεις παροχής τραπεζικών προϊόντων σε ιδιώτες – δανειολήπτες είναι συμβάσεις προσχώρησης σε εκτέλεση των οποίων οι τράπεζες αφού εκτιμήσουν πρώτα ορισμένες παραμέτρους στο πρόσωπο του δανειολήπτη και αξιολογήσουν την πιστοληπτική του ικανότητα, χορηγούν σε αυτόν το αντίστοιχο ανά περίπτωση δάνειο. Στην περίπτωση επομένως που τραπεζική εταιρεία, σταθμίζοντας τον επιχειρηματικό της κίνδυνο και το πρόσκαιρο επιχειρηματικό όφελος που θα είχε εκ της συναλλαγής της με τον οφειλέτη, αγνοήσει τις καταχωρήσεις και τα οικονομικά στοιχεία εκείνα που καθιστούν τον αιτούντα οφειλέτη αφερέγγυο ως προς την εξασφάλιση αποπληρωμής ενός δανείου και, παρά ταύτα, του το χορηγήσει, φέρει ευθύνη για την επισφάλεια αυτή ως μη προβαίνουσα στον λεγόμενο «υπεύθυνο δανεισμό», ο οποίος έχει θεσμοθετηθεί πλέον και στην Χώρα μας δια του άρθρ. 8 ΚΥΑ Ζ1-699/ΦΕΚ Β’ 917/2010 περί καταναλωτικής πίστης που ενσωμάτωσε την Οδηγία 2008/48/ΕΚ.
Εξάλλου, δολιότητα του οφειλέτη κατά τον χρόνο σύναψης των δανειακών συμβάσεων θα μπορούσε να γίνει νοητή μόνο αν ο δανειολήπτης εξαπάτησε τους υπαλλήλους της τράπεζας προσκομίζοντας πλαστά στοιχεία ή αποκρύπτοντας υποχρεώσεις του που για οποιονδήποτε λόγο δεν είχαν καταχωρηθεί στην ανωτέρω Βάση Δεδομένων (βλ. Μακρής ό.π., σελ. 489-490). Έτσι, δεν νοείται δολιότητα του οφειλέτη μόνο βάσει του γεγονότος ότι προέβη σε ανάληψη υποχρεώσεων των οποίων η εξυπηρέτηση είναι επισφαλής αλλά απαιτείται και πρόκληση άγνοιας της επισφάλειας στους πιστωτές του, ούτε στην περίπτωση που ο οφειλέτης έκανε χρήση αναχρηματοδοτήσεων για να εξασφαλίσει επίπεδο ζωής ανώτερο εκείνου που του επέτρεπε το εισόδημά του ή όταν απλώς δεν βρίσκεται σε συνεχή αναζήτηση αύξησης των εισοδημάτων του ή των περιουσιακών του στοιχείων. Άλλωστε, ο υπερβολικός δανεισμός ο οφειλόμενος σε κακό υπολογισμό των οικονομικών δυνατοτήτων του πιστούχου δεν αποτελεί στοιχείο δόλου – αντιθέτως είναι από τις κύριες αιτίες θεσμοθέτησης του Ν. 3869/2010.
Μαρία Τζαβέλα
Δικηγόρος, LL.M.
E-mail: info@efotopoulou.gr