Ομόρρυθμη εταιρεία: Δικαίωμα πληροφόρησης εταίρου και υποχρέωση λογοδοσίας διαχειριστή
Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 755 ΑΚ, κάθε εταίρος έχει δικαίωμα να πληροφορείται αυτοπρόσωπος για την πορεία των εταιρικών υποθέσεων, να εξετάζει τα βιβλία και τα έγγραφα, καθώς και να καταρτίζει περίληψη της περιουσιακής κατάστασης τις εταιρείας. Κάθε εταίρος ανεξάρτητα από το εάν είναι διαχειριστής ή όχι, έχει κατά την προαναφερόμενη διάταξη, που βρίσκει καθολική εφαρμογή στις προσωπικές εταιρείες, το δικαίωμα αλλά και το καθήκον ελέγχου των εταιρικών υποθέσεων. Το δικαίωμα αυτό είναι απόλυτο, προσωποπαγές, πηγάζει από την εταιρική συμμετοχή και στρέφεται, πλην του νομικού προσώπου της εταιρείας, και κατά παντός εταίρου, είτε είναι διαχειριστής είτε όχι, δεδομένου ότι ανήκει στην κατηγορία των εταιρικών δικαιωμάτων διοίκησης. Η αξίωση που απορρέει από αυτό εκδηλώνεται ως αξίωση ανοχής από τους άλλους εταίρους της γνώσης των εταιρικών υποθέσεων, δεν απαιτεί την επίκληση και απόδειξη εννόμου συμφέροντος, καλύπτει χρονικά ολόκληρη τη διάρκεια της εταιρείας, ασκούμενο δηλαδή και κατά την εκκαθάριση και πρέπει να ασκείται όπως επιβάλλουν οι αρχές της καλής πίστης και τα συναλλακτικά ήθη. Έτσι τα έγγραφα και τα στοιχεία που έχουν σχέση με την πορεία των εταιρικών υποθέσεων, πρέπει, κατ’ αρχήν, να εξετάζονται στον τόπο που συνήθως βρίσκονται και φυλάσσονται. Συνήθως τέτοιος τόπος είναι η έδρα της εταιρείας ή o τόπος άσκησης της δραστηριότητας της. Το δικαίωμα ελέγχου περιλαμβάνει και το δικαίωμα εισόδου στον χώρο όπου τηρούνται τα σχετικά με την πορεία των υποθέσεων στοιχεία. Κατά τα άλλα, το δικαίωμα αφορά τον έλεγχο όλων των στοιχείων, εγγράφων και βιβλίων που σχετίζονται με τις συναλλαγές της εταιρείας, έστω και αν αυτά είναι απόρρητα ή ανεπίσημα. Κάθε εταίρος στο πλαίσιο του δικαιώματος ελέγχου έχει και αξίωση να λαμβάνει αντίγραφα των βιβλίων και λοιπών στοιχείων και να καταρτίζει περίληψη της περιουσιακής κατάστασης της εταιρείας. Ο φορέας του ανωτέρω δικαιώματος μπορεί να ασκήσει εναντίον του υπόχρεου αναγνωριστική ή καταψηφιστική αγωγή. Σε περίπτωση ανακρίβειας των πληροφοριών έχει αξιώσεις κατά τις διατάξεις των άρθρων 914 επ. ΑΚ (ΕφΑθ 317/2023, ΤΝΠ Νόμος).
Επιπλέον σύμφωνα με το άρθρο 254 παρ. 4 του ν. 4072/2012, ο διαχειριστής της ομόρρυθμης εταιρείας έχει υποχρέωση πληροφόρησης σχετικά με την πορεία των εταιρικών υποθέσεων, καθώς και υποχρέωση λογοδοσίας. Περαιτέρω από τα άρθρα 303 ΑΚ και 473 επ. ΚΠολΔ προκύπτει ότι όποιος διαχειρίζεται ολικώς ή μερικώς ξένη περιουσία ή υπόθεση, η οποία συνεπάγεται εισπράξεις και δαπάνες έχει υποχρέωση να δώσει λόγο της διαχείρισής του προς εκείνον, του οποίου την περιουσία ή την υπόθεση διαχειρίζεται. Για το σκοπό αυτό o δοσίλογος οφείλει να ανακοινώσει στον δεξίλογο λογαριασμό που να περιέχει αντιπαράθεση των εσόδων και εξόδων, καθώς και το υπόλοιπο που προκύπτει από την ως άνω αντιπαράθεση και να επισυνάψει στο λογαριασμό τα σχετικά δικαιολογητικά, εφόσον συνηθίζονται. Στον ΑΚ, υπάρχουν ειδικές διατάξεις που επιβάλλουν την υποχρέωση λογοδοσίας, συνδέοντάς την με ορισμένη ιδιότητα του υπόχρεου προσώπου και ορισμένο έργο που αυτό άσκησε, όπως στο άρθρο 718 ΑΚ, με το οποίο ορίζεται ότι o εντολοδόχος υποχρεούται να παρέχει πληροφορίες στον εντολέα περί της ανατεθείσας υπόθεσης, μετά δε, το πέρας της εντολής οφείλει λογοδοσία και τη διάταξη του άρθρου 754 παρ. 1 ΑΚ που ισχύει και επί εταιρειών που έχουν αποκτήσει νομική προσωπικότητα, με την οποία ορίζεται ότι ως προς τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του διαχειριστή εταίρου, εφαρμόζονται αναλόγως οι περί εντολής διατάξεις των άρθρων 714 έως 723 του ιδίου Κώδικα.
Εκ των ανωτέρω συνάγεται ότι και ο εταίρος διαχειριστής ομόρρυθμης εμπορικής εταιρείας, όταν λήξει η διαχείριση ή πριν τη λήξη της, αν αυτό ορίζεται οπό την εταιρική σύμβαση ή συντρέχουν οι προϋποθέσεις του άρθρου 762 ΑΚ, υποχρεούται σε λογοδοσία προς τους λοιπούς μη διαχειριστές εταίρους, σε περίπτωση δε, άρνησής του μπορεί να εξαναγκασθεί με την actio pro socio. Αν o δοσίλογος δεν προβαίνει δηλαδή εξωδίκως σε ανακοίνωση προς το δεξίλογο λογαριασμού, δεν εκπληρώνεται η υποχρέωση του δοσίλογου, ο δε δεξίλογος δικαιούται να επιδιώξει την εκπλήρωση τις υποχρέωσης του δοσίλογου περί ανακοίνωσης του λογαριασμού με αγωγή, στην οποία εφαρμόζονται οι ειδικές διατάξεις των άρθρων 473 – 477 ΚΠολΔ (ΑΠ 437/2012, ΠΠΑθ 4163/2019, ΠΠΘεσ 14617/2022, ΠΠΘεσ 1015/2019, ΠΠΛαμ 8/2023, όλες δημοσιευμένες στην ΤΝΠ Νόμος).
Αγγελική Λιγοψυχάκη
info@efotopoulou.gr