Προϋποθέσεις ασφαλιστικών μέτρων – Λήψη ασφαλιστικού μέτρου της συντηρητικής κατάσχεσης ή της εγγραφής προσημείωσης υποθήκης
Από τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 682 επ. ΚΠολΔ συνάγεται ότι τα ασφαλιστικά μέτρα αποτελούν παρεπόμενο της εκκρεμούς ή μέλλουσας να ανοίγει διαγνωστικής δίκης ως προς το επικαλούμενο ουσιαστικό δικαίωμα και αποβλέπουν στη διασφάλιση, διατήρηση ή προσωρινή ρύθμιση του τελευταίου μέχρι να συντελεστεί δικαστικά η διάγνωσή του, και, συνεπώς, στη διασφάλιση της κοινωνικής ειρήνης. Ειδικότερα, από τη διάταξη του άρθρου 682 παρ. 1 ΚΠολΔ, η οποία ορίζει ότι τα Δικαστήρια σε επείγουσες περιπτώσεις ή για να αποτραπεί επικείμενος κίνδυνος μπορούν να διατάξουν ασφαλιστικά μέτρα για την εξασφάλιση ή διατήρηση δικαιώματος ή τη ρύθμιση κατάστασης, προκύπτει με σαφήνεια ότι, για τη λήψη του απαιτούμενου κάθε φορά ασφαλιστικού μέτρου, πρέπει: α) να υπάρχει επείγουσα γι’ αυτό περίπτωση ή ανάγκη αποτροπής επικειμένου κινδύνου και β) να πιθανολογείται η ύπαρξη δικαιώματος του αιτούντος. Ως επείγουσα περίπτωση ή επικείμενος κίνδυνος νοείται προδήλως η ύπαρξη ασυνήθους ανάγκης έκτακτης δικαστικής προστασίας του διαδίκου, που δικαιολογείται από τη συνδρομή παρόντων πραγματικών περιστατικών κάποιου συγκεκριμένου κινδύνου ματαίωσης της απαίτησης ή επείγουσας περίπτωσης της παρούσας στιγμής, η οποία είναι πιεστική και ανεπίδεκτη αναβολής και απαιτεί άμεση ρύθμιση, ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία ανεπανόρθωτων ή δύσκολα αναστρέψιμων καταστάσεων.
Η ως άνω διάταξη αναφέρεται στην επείγουσα περίπτωση και στον επικείμενο κίνδυνο κατά τρόπο γενικό και αφηρημένο, χωρίς να καθορίζει εάν αφορούν στο επίδικο αντικείμενο ή τους διαδίκους, τούτο δε, δεν διευκρινίσθηκε ούτε κατά τις προπαρασκευαστικές εργασίες του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας και, συνεπώς, ενόψει της σιωπής του νόμου, πρέπει να γίνει δεκτό ότι μπορεί οι προϋποθέσεις αυτές να αναφέρονται και στις δύο περιπτώσεις.
Η ύπαρξη ή όχι επείγουσας περίπτωσης ή επικειμένου κινδύνου για την αποτροπή του οποίου ζητείται να διαταχθεί κάποιο ασφαλιστικό μέτρο, απόκειται σε κάθε περίπτωση στην κρίση του κατά νόμο αρμοδίου να διατάξει το ασφαλιστικό μέτρο Δικαστηρίου, κρίση η οποία σχηματίζεται με βάση την πιθανολόγηση (βλ. ΜΠρΘεσ 12162/1993 Αρμ 1994,182). Συγκεκριμένα, επείγουσα περίπτωση νοείται εκείνη, η οποία χρειάζεται άμεση ρύθμιση με δικαστική παρέμβαση λόγω της ανάγκης για τη γρήγορη απόλαυση του ασφαλιστέου ουσιαστικού δικαιώματος από μέρους του δικαιούχου, όπως συμβαίνει όταν η πάροδος του χρόνου μέχρι την άσκηση της τακτικής αγωγής πρόκειται να φέρει ουσιώδη βλάβη οποιασδήποτε έκτασης στην υλική φύση του αντικειμένου, πρέπει δε, να συντρέχει όταν πρόκειται να διαταχθεί προσωρινή ικανοποίηση του ασφαλιστέου δικαιώματος, δηλαδή για την προσωρινή επιδίκαση της απαίτησης (άρθρα 728 επ. ΚΠολΔ) και την προσωρινή ρύθμιση της κατάστασης (άρθρα 731 επ. ΚΠολΔ).
Επικείμενος κίνδυνος, που πρέπει να είναι ουσιώδης και αναπότρεπτος, υπάρχει όταν η βλάβη, που απειλείται απ’ αυτόν, ενόψει και της βραδείας οριστικής επίλυσης της διαφοράς, είναι πολύ κοντά και επικρέμαται στο πράγμα ή τους διαδίκους, όπως όταν απειλείται προσεχής αποξένωση του οφειλέτη από την περιουσία του, έτσι ώστε να είναι αδύνατη η επίσπευση εναντίον του αναγκαστικής εκτέλεσης όταν κάποτε ο αιτών δανειστής θα αποκτήσει εκτελεστό τίτλο, μετά τον τερματισμό της σχετικής κυρίας διαγνωστικής δίκης, πρέπει δε να συντρέχει όταν πρόκειται να διαταχθούν τα άλλα ασφαλιστικά μέτρα, δηλαδή εγγυοδοσία (άρθρα 704 επ. ΚΠολΔ), προσημείωση υποθήκης (άρθρα 706 ΚΠολΔ) συντηρητική κατάσχεση (άρθρα 707 επ. ΚΠολΔ), δικαστική μεσεγγύηση (άρθρα 725 ΚΠολΔ) και σφράγιση (άρθρα 737 ΚΠολΔ) (βλ. ΜΠρΘεσ 3706/2014 ό.π, βλ. ενδ. και ΠΠΒόλ 278/1990 ΑρχΝ 1992.268 επ.).
Ωστόσο, μόνη η ελαττωμένη περιουσιακή κατάσταση του καθ’ ου δεν αρκεί για να δικαιολογήσει τη λήψη του ασφαλιστικού μέτρου (της συντηρητικής κατάσχεσης ή της εγγραφής προσημείωσης υποθήκης). Εξάλλου, δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι αποτελεί επικείμενο κίνδυνο ή επείγουσα περίπτωση πιθανή μεταβολή στο μέλλον της περιουσιακής κατάστασης κάποιου προσώπου, διότι με τέτοια εκδοχή θα δικαιολογείται η λήψη ασφαλιστικών μέτρων, και δη με τη μορφή της συντηρητικής κατάσχεσης ή της εγγραφής προσημείωσης υποθήκης, σε κάθε εκκρεμή αγωγή, ενόψει της ενδεχόμενης, κατά την κοινή πείρα και λογική, μεταβολής ή ελάττωσης της περιουσιακής κατάστασης του διαδίκου (βλ. ΜΠρΠειρ 437/2018 ό.π, με ειδικότερες παραπομπές στη θεωρία και τη νομολογία, ΜΠρΘεσ 3706/2014 ό.π, ΜΠρΕδέσ 217/2012, ΜΠρΠειρ 4645/2011, ΜΠρΘεσ 31427/2010, ΜΠρΡόδ 2046/2010, ΝΙΠρΑΘ 1495/2009 και ΜΠρΡόδ 3417/2007 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΜΠρΑΘ 7810/2003 ό.π.), (ΜΠρΠειρ. 1492/2018 ΝΟΜΟΣ). Μάλιστα, η συμπλήρωση των ανωτέρω στοιχείων με το σημείωμα ή με παραπομπή στην κυρία αγωγή, που δεν ενσωματώνεται στην αίτηση, δεν είναι παραδεκτή (ΜονΠρ Αθ 22493/1994 ΕλλΔνη 37.707, 23867/1993 ΝοΒ 42. 233 βλ. I. Χαμηλοθώρη, Ασφαλιστικά μέτρα, 2000, αριθμοί 96, σελ. 65 και 808810 σελ. 187), (ΜΠρΑΘ. 78/2010 Αρμ. 2004. 12, ΝΟΜΟΣ) [ΜΠΘ 30/2021, αδημ.].
Αγγελική Λιγοψυχάκη, δικηγόρος
email: info@efotopoulou.gr