Προϋποθέσεις άσκησης θετικής ή αρνητικής αναγνωριστικής αγωγής
Από τις διατάξεις των άρθρων 68, 70, 216 παρ. 1, 324 επ, 335, 338 ΚΠολΔ, προκύπτει ότι την αρνητική αναγνωριστική αγωγή νομιμοποιείται να εγείρει εκείνος που έχει άμεσο έννομο συμφέρον για να αναγνωρισθεί η ανυπαρξία μίας έννομης σχέσης. Για την πληρότητα του δικογράφου της αγωγής αρκεί μόνη η γενική άρνηση των πραγματικών περιστατικών που στηρίζουν το δικαίωμα που προβάλλει ο εναγόμενος και δεν είναι υποχρεωμένος ο ενάγων να αποδείξει την αναλήθεια των πραγματικών περιστατικών, που στηρίζουν το προβαλλόμενο από τον εναγόμενο δικαίωμα, τα οποία αυτός οφείλει να προτείνει και να αποδείξει (ΑΠ 452/2021 ΝΟΜΟΣ).
Έννομη σχέση είναι η βιοτική σχέση προσώπου που αναφέρεται σε άλλο πρόσωπο ή υλικό αγαθό και ρυθμίζεται από το εξ αντικειμένου δίκαιο. Έννομο συμφέρον υπάρχει όταν η ζητούμενη διάγνωση είναι το κατάλληλο μέσο άρσης της υφιστάμενης, ακόμα και μόνο από την καύχηση για ύπαρξη δικαιώματος που δεν υπάρχει, αβεβαιότητας στις σχέσεις των διαδίκων και προς αποτροπή του προκαλούμενου στα συμφέροντα του ενάγοντας κινδύνου από αυτήν. Άμεσο είναι το έννομο συμφέρον, όταν η ανάγκη παροχής της έννομης προστασίας είναι ενεστώσα, ήτοι υφίσταται κατά την έναρξη της δίκης. Θεωρείται δε ότι γεννιέται τούτο ευθύς ως προσβληθεί ή αμφισβητηθεί το δικαίωμα ή η έννομη σχέση, διότι από τότε ανακύπτει η αναγκαιότητα της προστασίας και έτσι αυτή καθίσταται άμεση (σχετ. ΑΠ 823/2021 ΝΟΜΟΣ).
Επί αγωγής, με την οποία επιδιώκεται η αναγνώριση ανυπαρξίας δικαιώματος κυριότητας ή άλλου εμπραγμάτου δικαιώματος του εναγομένου σε ακίνητο, ο ενάγων, όταν θεμελιώνει το έννομο συμφέρον για την άσκησή της σε δικαίωμα κυριότητας επί του επίδικου ακινήτου, πρέπει αυτός να επικαλεσθεί στο δικόγραφο της αγωγής ότι με κάποιον νόμιμο τρόπο έγινε κύριος του ακινήτου και να εκθέτει τα στοιχειοθετούντα τον ισχυρισμό αυτό περιστατικά. Πρέπει δε να αποδείξει τα περιστατικά αυτά στην περίπτωση που ο εναγόμενος τα αμφισβητήσει, αλλιώς απορρίπτεται η αγωγή χωρίς άλλη έρευνα. Ο εναγόμενος οφείλει, προς απόρριψη της αγωγής, να επικαλεσθεί και να αποδείξει ότι μεταγενεστέρως έγινε αυτός κατά νόμιμο τρόπο κύριος του ακινήτου. Αν όμως ο εναγόμενος ισχυρισθεί ότι ο ενάγων ποτέ δεν έγινε κύριος του ακινήτου, του οποίου αυτός από την αρχή ήταν κύριος, τούτο αποτελεί άρνηση του αγωγικού ισχυρισμού περί εννόμου συμφέροντος του ενάγοντος (ΑΠ 1551/2010 ΝΟΜΟΣ).
Επίσης, ο κύριος του πράγματος, σε περίπτωση αμφισβήτησης της κυριότητάς του δικαιούται, έχοντας έννομο προς τούτο συμφέρον, να ζητήσει σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 70 ΚΠολΔ, να αναγνωρισθεί είτε ότι εκείνος είναι κύριος του πράγματος (θετική αναγνωριστική αγωγή), είτε ότι ο αμφισβητών την κυριότητά του εναγόμενος τρίτος δεν είναι κύριος τούτου (αρνητική αναγνωριστική αγωγή). Η σώρευση, όμως, στο ίδιο δικόγραφο θετικής αναγνωριστικής αγωγής και αρνητικής τοιαύτης, εμποδίζεται από την έλλειψη εννόμου συμφέροντος στο πρόσωπο του ενάγοντος, εφόσον με την επιλογή από εκείνον του αιτήματος να αναγνωρισθεί η κυριότητά του επί του επιδίκου, παύει πλέον να υφίσταται στο πρόσωπό του και έννομο συμφέρον αναγνώρισης της ανυπαρξίας δικαιώματος κυριότητας στο πρόσωπο του εναγομένου (ΑΠ 908/2019 ΝΟΜΟΣ, ΤρΕφΛαμ 15/2023 αδημ.).
Ευγενία Α. Φωτοπούλου, δικηγόρος
info@efotopoulou.gr