Βιντεοσκόπηση VS Προσωπικά Δεδομένα
Ζώντας σε μια περίοδο, όπου η τεχνολογία αναπτύσσεται με αλματώδεις ρυθμούς, ζήτημα γεννιέται κάθε φορά, που πρέπει να σταθμίσουμε τα οφέλη από όσα αυτή μας παρέχει σε σχέση μας όσα μας στερεί. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η χρήση καμερών για την προστασία του κοινωνικού συνόλου σε σχέση με τα προσωπικά δεδομένα. Με άλλα λόγια, πόσο παρεμβατική και πόσο επιτρεπτή είναι εν τέλει η καταγραφή της εικόνας μας ή και του ήχου από ένα κλειστό κύκλωμα παρακολούθησης;
Αρμόδια για το εν λόγω ζήτημα είναι η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων. Εν προκειμένω οφείλουμε να σταθούμε στις Οδηγίες και στις αποφάσεις που έχει εκδώσει για να περιγράψουμε το πλαίσιο αναφορικά με τη προστασία των προσωπικών δεδομένων και τη χρήση των καμερών.
Ειδικότερα, οφείλουμε να διευκρινίσουμε τι συνιστά επεξεργασία προσωπικών δεδομένων. Η αποθήκευση και διαβίβαση εικόνας προσώπου, η οποία συλλέγεται από σύστημα βιντεοεπιτήρησης, που λειτουργεί μόνιμα, συνεχώς ή κατά τακτά χρονικά διαστήματα, σε κλειστό ή ανοικτό χώρο συγκέντρωσης ή διέλευσης προσώπων, συνιστά επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και μάλιστα εν όλω ή εν μέρει αυτοματοποιημένη κατά την έννοια των άρθρων 2 στοιχ. δ’ και 3 παρ. 1 ν. 2472/1997. Όμως, βασική προϋπόθεση, κατά το άρθρο 1 παρ. 1 ν. 2472/1997, για τη νομιμότητα της επεξεργασίας προσωπικών δεδομένων είναι η τήρηση της αναλογικότητας, υπό την έννοια ότι τα συλλεγόμενα δεδομένα πρέπει να είναι αναγκαία και πρόσφορα για τον επιδιωκόμενο σκοπό, ο οποίος θα πρέπει να μη δύναται να επιτευχθεί με ηπιότερα μέσα.
Εν προκειμένω, ιδιαίτερα κρίσιμη για την πληρότητα της απάντησής μας είναι η αναφορά μας στην πρόσφατη 1/2011 Οδηγία της Αρχής, που αντικατέστησε την Οδηγία 1122/2000. Σύμφωνα με το άρθρο 5 της προαναφερόμενης με αριθμ. 1/2011 Οδηγίας για τα κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης, η νομιμότητα της επεξεργασίας εξετάζεται στο πλαίσιο του σκοπού που επιδιώκει ο υπεύθυνος επεξεργασίας και σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, η οποία επιβάλλει τα συστήματα βιντεοεπιτήρησης να είναι πρόσφορα και αναγκαία σε σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό, ο οποίος θα πρέπει να μη δύναται να επιτευχθεί με ηπιότερα μέσα . Η προσφορότητα και η αναγκαιότητα της βιντεοεπιτήρησης εκτιμάται με βάση τον κίνδυνο που ο υπεύθυνος επεξεργασίας θέλει να αντιμετωπίσει σε σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό. Περαιτέρω, τα σημεία εγκατάστασης των καμερών και ο τρόπος λήψης των δεδομένων πρέπει να προσδιορίζονται με τέτοιο τρόπο, ώστε τα δεδομένα που συλλέγονται να μην είναι περισσότερα από όσα είναι απολύτως αναγκαία για την εκπλήρωση του σκοπού της επεξεργασίας και να μη θίγονται τα θεμελιώδη δικαιώματα των προσώπων που ευρίσκονται στο χώρο που επιτηρείται και ιδίως να μην παραβιάζεται αυτό το οποίο μπορεί να θεωρηθεί ως «νόμιμη προσδοκία ορισμένου βαθμού προστασίας της ιδιωτικής ζωής» σε συγκεκριμένο χώρο.
Η αρχή της αναλογικότητας εξειδικεύεται περαιτέρω στο άρθρο 6 της με αριθμ. 1/2011 Οδηγίας, όπου ορίζεται ότι η χρήση καμερών με δυνατότητα στρέψης και εστίασης μπορεί να επιτρέπεται μόνο στις περιπτώσεις κατά τις οποίες ο υπεύθυνος επεξεργασίας παρακολουθεί κινήσεις φυσικών προσώπων σε πραγματικό χρόνο προκειμένου να επέμβει άμεσα προς αποτροπή κάποιου συμβάντος (π.χ. νυχτερινή ασφάλεια σε μεγάλους χώρους, όπως εργοστάσια, αποθήκες κ.α.) και εφόσον έχουν ληφθεί όλα τα απαιτούμενα τεχνικά μέτρα για τον περιορισμό της περιοχής λήψης στην απολύτως απαραίτητη (π.χ. με χρήση της λειτουργίας απόκρυψης περιοχών λειτουργία “μάσκας”).
Επιπλέον, στο άρθρο 6 της με αριθμ. 1/2011 Οδηγίας ορίζεται ότι κατά την επιτήρηση της περιμέτρου κτιρίων με σκοπό την ασφάλεια προσώπων ή/και αγαθών (π.χ. προστασία της ιδιοκτησίας από φθορές), απαγορεύεται η λήψη εικόνας από παράπλευρες οδούς και πεζοδρόμια, καθώς ενυπάρχει ο κίνδυνος παρακολούθησης των περαστικών, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις, που περιγράφονται στο ίδιο άρθρο. Στο άρθρο 6 της με αριθμ. 1/2011 Οδηγίας, ορίζεται επίσης ότι, εκτός εξαιρετικές περιπτώσεις, απαγορεύεται η επεξεργασία δεδομένων ήχου για το σκοπό της προστασίας προσώπων και αγαθών.
Επίσης, σύμφωνα με το άρθρο 7 της με αριθμ. 1/2011 Οδηγίας, το σύστημα δεν θα πρέπει να χρησιμοποιείται για την επιτήρηση των εργαζομένων εντός των χώρων εργασίας, εκτός από ειδικές εξαιρετικές περιπτώσεις όπου αυτό δικαιολογείται από τη φύση και τις συνθήκες εργασίας και είναι απαραίτητο για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων ή την προστασία κρίσιμων χώρων εργασίας (π.χ. στρατιωτικά εργοστάσια, τράπεζες, εγκαταστάσεις υψηλού κινδύνου). Για παράδειγμα, σε έναν τυπικό χώρο γραφείων επιχείρησης, η βιντεοεπιτήρηση πρέπει να περιορίζεται σε χώρους εισόδου και εξόδου, χωρίς να επιτηρούνται συγκεκριμένες αίθουσες γραφείων ή διάδρομοι. Εξαίρεση μπορεί να αποτελούν συγκεκριμένοι χώροι, όπως ταμεία ή χώροι με χρηματοκιβώτια, ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό κλπ., υπό τον όρο ότι οι κάμερες εστιάζουν στο αγαθό που προστατεύουν κι όχι στους χώρους των εργαζομένων. Επίσης, σε ειδικούς χώρους, όπως χώροι με ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις ο υπεύθυνος βάρδιας ή ο υπεύθυνος ασφαλείας μπορεί να παρακολουθεί σε πραγματικό χρόνο τους χειριστές μηχανημάτων υψηλής επικινδυνότητας, με σκοπό να επέμβει άμεσα αν συμβεί κάποιο περιστατικό ασφαλείας.
Έχοντας αναλύσει τα παραπάνω είναι ιδιαίτερα κρίσιμο να αναφέρουμε την υποχρέωση που έχει ο υπεύθυνος επεξεργασίας να να το ενημερώνει, με τρόπο εμφανή και κατανοητό, ότι πρόκειται να εισέλθει σε χώρο που βιντεοσκοπείται.
Πριν ένα πρόσωπο εισέλθει στην εµβέλεια του συστήµατος βιντεοεπιτήρησης, ο υπεύθυνος επεξεργασίας οφείλει να το ενημερώνει, µε τρόπο εµφανή και κατανοητό, ότι πρόκειται να εισέλθει σε χώρο που βιντεοσκοπείται. Προς τούτο, πρέπει: α) να αναρτώνται σε επαρκή αριθµό και εµφανές µέρος ευδιάκριτες πινακίδες, όπου θα αναγράφεται το πρόσωπο για λογαριασµό του οποίου γίνεται η βιντεοσκόπηση (υπεύθυνος επεξεργασίας), ο σκοπός, καθώς και το άτοµο µε το οποίο οι ενδιαφερόµενοι µπορούν να επικοινωνήσουν για να ασκήσουν τα δικαιώµατα που ο ν. 2472/1997 αναγνωρίζει στο υποκείµενο των δεδοµένων (σχετικό υπόδειγµα παρατίθεται ως παράρτηµα της παρούσας Οδηγίας) και β) να είναι διαθέσιµη στο κοινό, εφόσον ζητηθεί, µε κάθε πρόσφορο τρόπο σύµφωνα µε το άρθρο 3 παρ. 2 της Κανονιστικής Πράξης 1/1999 της Αρχής (π.χ. διάθεση έντυπου υλικού) αναλυτικότερη ενηµέρωση, η οποία θα περιλαµβάνει: − εξειδίκευση του σκοπού για τον οποίο γίνεται η επεξεργασία, − συνοπτική περιγραφή του συστήµατος που χρησιµοποιείται, − προσδιορισµός των χώρων εγκατάστασης και εµβέλειας των καµερών, − το χρονικό διάστηµα τήρησης των δεδοµένων, − κατηγορίες/ιδιότητες προσώπων που χειρίζονται το σύστηµα (π.χ. υπάλληλοι του τµήµατος ασφαλείας), και − τυχόν νόµιµοι αποδέκτες.
Αδιαμφισβήτητα, το θέμα της χρήσης καμερών, ήτοι της βιντεοσκόπησης, είναι ιδιαίτερα αμφιλεγόμενο καθώς συγκρούονται δύο θεμελιώδεις αξίες και δικαιώματα, τα προσωπικά δεδομένα με την ανάγκη για ασφάλεια. Βέβαια κάθε περίπτωση πρέπει να εξετάζεται in concreto και να μην βιαζόμαστε να καταλήξουμε σε συμπεράσματα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Οδηγία 1/2011 της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα – Χρήση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης για την προστασία προσώπων και αγαθών.
- http://www.taxheaven.gr/news/news/view/id/18226 Παράνομες οι κάμερες παρακολούθησης σε χώρους εργασίας, λέει η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων
- Ν. 2472/1997 http://www.dpa.gr/
Ελένη Κλουκινιώτη
info@efotopoulou.gr