Ζητήματα διατροφής: διατροφή για το παρελθόν, τρόπος και συνέπειες όχλησης του δανειστή
Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1498 ΑΚ, διατροφή για το παρελθόν δεν οφείλεται, παρά μόνο από την υπερημερία, που επέρχεται μετά από δικαστική ή εξώδικη όχληση του οφειλέτη από τον δανειστή, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 340 του ίδιου Κώδικα. Επί οφειλής διαδοχικών παροχών, όπως η διατροφή, η όχληση μπορεί να γίνει είτε στο σύνολο των μελλουσών παροχών είτε για παροχές ορισμένου χρόνου και σε κάθε περίπτωση πρέπει να είναι ορισμένη και σαφής (ΑΠ 342/2001 ΕλλΔνη 2002. 114). Η όχληση αυτή είναι στοιχείο της αγωγής, όταν ζητείται διατροφή για το παρελθόν (ΑΠ 1547/1986 ΝοΒ 35. 1040, ΕφΑθ 5956/2003 ΕλλΔνη 2004. 520, ΕφΑθ 926/1995 ΕλλΔνη 37. 1119).
Εξάλλου, από τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 340, 345 και 346 Α.Κ. συνάγεται, ότι ο οφειλέτης χρηματικής οφειλής καθίσταται υπερήμερος αν προηγήθηκε δικαστική ή εξώδικη όχληση του δανειστή. Η επίδοση στον εναγόμενο αγωγής για επιδίκαση χρηματικής απαιτήσεως δεν είναι μόνον διαδικαστική πράξη, αλλά έχει και χαρακτήρα οιονεί δικαιοπραξίας οχλήσεως, που εμπεριέχει πρόσκληση του δανειστή απευθυντέα προς τον οφειλέτη για την εκπλήρωση της παροχής, ανεξαρτήτως του διαδικαστικού χαρακτήρα της ως στοιχείου ασκήσεως της αγωγής και μέσου ενάρξεως της δίκης, ώστε ως εναρκτήρια αυτής διαδικαστική πράξη να συνεπάγεται την τοκογονία του ληξιπροθέσμου χρέους, χωρίς την υπερημερία του εναγόμενου οφειλέτη (ΑΚ 346) και, ως όχληση, να καθιστά τον οφειλέτη υπερήμερο, υπό την επιφύλαξη της ενστάσεως του άρθρου 342 ΑΚ και υπόχρεο να πληρώσει τον νόμιμο τόκο υπερημερίας όχι ως άμεσο αποτέλεσμα της αγωγής, η οποία δεν έχει τέτοια συνέπεια, αλλά της οχλήσεως, που όταν ασκείται με την αγωγή, της οποίας δεν αποτελεί αναγκαίο στοιχείο, ούτε τη νομική της φύση ούτε την αυτοτέλειά της έναντι της αγωγής αποβάλλει (ΟλΑΠ 13/1994, ΑΠ 873/2017, ΑΠ 106/2014 ΤΝΠ Νόμος). Τα αποτελέσματα δε της όχλησης που έγινε με την επίδοση της αγωγής δεν ανατρέπονται, ακόμη αν ο ενάγων παραιτήθηκε από το δικόγραφο της αγωγής ή αυτή απορρίφθηκε ως απαράδεκτη και άκυρη για τυπικούς λόγους (π.χ. λόγω αοριστίας – βλ. ΟλΑΠ 13/1994, ΑΠ 497/2004, ΑΠ 23/2004 ΤΝΠ Νόμος, Α Π 1263/2003 ΕλλΔνη 2005. 447). Η όχληση μπορεί να γίνει και με την επίδοση αίτησης για την προσωρινή επιδίωξη διατροφής με τη διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων η οποία, μάλιστα, δεν αίρεται στην περίπτωση αποβολής της ισχύος της εκδοθείσας επί της ανωτέρω αιτήσεως αποφάσεως ασφαλιστικών μέτρων, λόγω μη εμπρόθεσμης ασκήσεως της κυρίας αγωγής για διατροφή (ΕφΑΘ 93/2017 ΤΝΠ Νόμος).
Αγγελική Λιγοψυχάκη, δικηγόρος