Αποδοχή κληρονομίας – Όταν ο νόμος απαιτεί γνώση της επαγωγής εννοεί και τα μεταγενέστερα του θανάτου του κληρονομούμενου γεγονότα, προ της γνώσεως των οποίων η προς αποποίηση προθεσμία δεν αρχίζει
Κατά τα άρθρα 1847 παρ. 1 εδ. α΄ και 1850 εδάφ. β΄ ΑΚ, ο κληρονόμος μπορεί να αποποιηθεί την κληρονομία μέσα σε προθεσμία τεσσάρων (4) μηνών, που αρχίζει από τότε που έμαθε την επαγωγή και τον λόγο της. Αν περάσει η προθεσμία, η κληρονομία θεωρείται ότι έγινε αποδεκτή. Προσέτι, σύμφωνα με το άρθρο 1857 εδάφ. β΄ περ. α΄, γ΄ και δ΄ του ιδίου κώδικα, η αποδοχή της κληρονομιάς που οφείλεται σε πλάνη κρίνεται σύμφωνα με τις διατάξεις για τις δικαιοπραξίες. Η πλάνη σχετικά με το ενεργητικό ή το παθητικό της κληρονομιάς δεν θεωρείται ουσιώδης. Οι διατάξεις του άρθρου αυτού εφαρμόζονται και σε αποδοχή που συνάγεται από την παραμέληση της προθεσμίας για αποποίηση, κατά το άρθρο, δε, 1901 εδάφ. α΄ ΑΚ, ο κληρονόμος ευθύνεται και με τη δική του περιουσία για τα χρέη της κληρονομίας.
Έτι περαιτέρω, κατά τα άρθρα 140 και 141 ΑΚ, αν κάποιος καταρτίζει δικαιοπραξία και η δήλωσή του δεν συμφωνεί, από ουσιώδη πλάνη, με τη βούλησή του, έχει δικαίωμα να ζητήσει την ακύρωση, όταν αναφέρεται σε σημείο τόσο σπουδαίο για την όλη δικαιοπραξία. ώστε αν το πρόσωπο γνώριζε την πραγματική κατάσταση, δεν θα επιχειρούσε τη δικαιοπραξία. Από τις διατάξεις αυτές, προκύπτει ότι η αποδοχή της κληρονομίας που συνάγεται από την παραμέληση της προθεσμίας αποποιήσεως, μπορεί να προσβληθεί από τον κληρονόμο λόγω πλάνης, όταν η, με τον τρόπο αυτό συναγόμενο κατά πλάσμα του νόμου, αποδοχή δεν συμφωνεί με τη βούλησή του, από ουσιώδη πλάνη, δηλαδή από άγνοια ή εσφαλμένη γνώση της κατάστασης που διαμόρφωσε τη βούλησή του, όταν αυτή αναφέρεται σε σημείο τόσο σπουδαίο για την αποδοχή της κληρονομίας, ώστε αν ο κληρονόμος γνώριζε την αληθινή κατάσταση, ως προς το σημείο αυτό, δεν θα άφηνε να παρέλθει άπρακτη η προθεσμία αποποίησης.
Η εσφαλμένη γνώση ή άγνοια που δημιουργεί τη μεταξύ βουλήσεως και δηλώσεως διάσταση, η οποία όταν είναι ουσιώδης θεμελιώνει δικαίωμα προβολής της δηλώσεως λόγω πλάνης, μπορεί να οφείλεται και σε άγνοια ή εσφαλμένη γνώση των προαναφερόμενων νομικών διατάξεων για την αποδοχή της κληρονομίας (ΟλΑΠ 3/1989 ΝοΒ 38. 606, ΑΠ 1533/91 ΕλλΔνη 33.1608, ΑΠ 858/90 ΕλλΔνη 32. 983).
Εξάλλου, γνώση της επαγωγής συνιστά η γνώση από τον κληρονόμο του θανάτου του κληρονομουμένου, ενώ γνώση του λόγου επαγωγής, συνιστά η γνώση της με διαθήκη ή εξ αδιαθέτου κλήσεως του κληρονόμου στην κληρονομία. Πλάνη (ήτοι εσφαλμένη γνώση) για τα γεγονότα της επαγωγής ή του λόγου αυτής, όχι όμως και απλή άγνοια, εμποδίζει και αποκλείει την έναρξη της προθεσμίας αποποίησης.
Όταν πρόκειται για διαδοχή εξ αδιαθέτου, οπότε η συγγενική σχέση μεταξύ κληρονόμου και κληρονομουμένου είναι από την αρχή δεδομένη και γνωστός στον κληρονόμο ο χρόνος του θανάτου τού κληρονομουμένου, η τετράμηνη προς αποποίηση προθεσμία αρχίζει κατά κανόνα (εκτός συνδρομής μεταγενεστέρων της επαγωγής γεγονότων όπως έκπτωση του προηγουμένου, αποποίηση κ.λπ.) από τότε που ο κληρονόμος έλαβε γνώση του θανάτου του κληρονομουμένου συγγενούς του (ΑΠ 886/1979 ΝοΒ 28. 257). Ενώ, όταν ο κληρονόμος αποποιηθεί νομίμως και εμπροθέσμως την επαχθείσα σε αυτόν κληρονομία, η προς τον αποποιηθέντα επαγωγή θεωρείται ότι δεν έγινε και η κληρονομία επάγεται σε εκείνον ο οποίος θα εκαλείτο αν ο αποποιηθείς δεν ζούσε κατά το χρόνο του θανάτου του κληρονομουμένου. Στην περίπτωση αυτή η προθεσμία της αποποιήσεως της κληρονομίας της μερίδας εκείνου που αποποιήθηκε δεν αρχίζει από τη γνώση του θανάτου του κληρονομουμένου, αλλά από τη γνώση της αποποιήσεως, διότι στην περίπτωση αυτή η επαγωγή της κληρονομίας συνδέεται με γεγονότα μεταγενέστερα του θανάτου του κληρονομουμένου (αποποίηση). Και ναι μεν και πάλι, κατά πλάσμα του νόμου, ο χρόνος επαγωγής ανατρέχει στο χρόνο του θανάτου του κληρονομουμένου, σαν να μην υπήρχε εκείνος που αποποιήθηκε, όμως όπου ο νόμος απαιτεί για κάποια νομική ενέργεια γνώση της επαγωγής εννοεί και τα μεταγενέστερα αυτά γεγονότα προ της γνώσεως των οποίων η προς αποποίηση προθεσμία δεν αρχίζει (ΕφΠατρ 337/1995, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΑΠ 1135/90 ΝοΒ 40. 75, ΕφΑθ 697/77 ΝοΕ 26. 948. Γ. Μπαλής «Κληρονομικό Δίκαιο έκδ. 5η σελ. 154 επ. και 258).
Αγγελική Πολυδώρου, Δικηγόρος
e-mail: info@efotopoulou.gr