Αναπροσαρμογή χρηματικού χρέους με βάση την καλή πίστη – Κριτήρια αναπροσαρμογής η χρυσή λίρα και ο τιμάριθμος
H με το άρθρο 288 ΑΚ θεσπιζόμενη αρχή, κατά την οποία «ο οφειλέτης έχει υποχρέωση να εκπληρώσει την παροχή όπως απαιτεί η καλή πίστη, αφού ληφθούν υπόψη και τα συναλλακτικά ήθη», είναι εφαρμοστέα επί της εκπληρώσεως των υποχρεώσεων και του οφειλέτη, αλλά και του δανειστή, οι οποίες απορρέουν από οποιαδήποτε έγκυρη ενοχική σχέση, όταν δεν προβλέπεται από το νόμο άλλη προστασία των προσώπων αυτής, κατά την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους, ή δεν συντρέχουν οι, για την τυχόν προβλεπόμενη προστασία, απαιτούμενες ειδικές προϋποθέσεις. Έτσι σε περιπτώσεις κατά τις οποίες, εξαιτίας της συνδρομής ειδικών συνθηκών, στις οποίες περιλαμβάνονται και οι νομισματικές εκπτώσεις, υποτιμήσεις ή διακυμάνσεις, μεταβλήθηκαν οι προϋποθέσεις εκπληρώσεως της παροχής στο μέτρο που είχε οριστεί, παρέχεται στο δικαστήριο από την προαναφερόμενη διάταξη, η οποία έχει αναδρομική ισχύ (άρθρα 19 και 25 παρ. 1 ΕισΝΑΚ), η δυνατότητα όπως, με βάση αντικειμενικά κριτήρια, τα οποία αντλούνται από την έννομη τάξη και τις αντιλήψεις που κρατούν στις συναλλαγές, προσδιορίζει την εκπληρωτέα παροχή, περιστέλλοντας ή επεκτείνοντας το ορισθέν μέγεθός της, ώστε αυτή να ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις της συναλλακτικής καλής πίστεως κατά το χρόνο της εκπληρώσεως της (ΟλΑΠ 927/1982, ΑΠ 291/1985). Τέτοια αντικειμενικά κριτήρια αποτελούν τόσο το σταθερό νόμισμα, όπως είναι η χρυσή λίρα Αγγλίας, όσο και ο τιμάριθμος. Συνεπώς, εφόσον από το χρόνο κατά τον οποίο καθορίστηκε η παροχή μέχρι το χρόνο εκπληρώσεως της μεσολάβησε νομισματική έκπτωση, υποτίμηση ή σοβαρή διακύμανση, πρέπει η αξία της παροχής κατά το χρόνο κατά τον οποίο αυτή καθορίστηκε να υπολογιστεί σε δραχμές, της ίδιας όμως πραγματικής αξίας την οποία αυτές είχαν κατά το χρόνο εκπληρώσεως της παροχής. Για να γίνει όμως αυτό θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν τα αμέσως πιο πάνω αναφερόμενα αντικειμενικά κριτήρια, να ληφθεί υπόψη η αγοραστική αξία της χρυσής λίρας κατά τους χρόνους του καθορισμού της παροχής και, ακολούθως, της εκπληρώσεως της, αντίστοιχα, και η μεταξύ τους σύγκριση, καθώς και η αύξηση του τιμαρίθμου που επήλθε στο μεταξύ (ΑΠ 713/2002, Νόμος, ΑΠ 1924/1988 ΝοΒ 37.738, για ειδικοί θέματα: ΕφΑΘ 5675/2002 ΕλλΔνη 2003.845 ΕφΑΘ 1305/2001 ΕλλΔνη 2001.1391, ΕφΠειρ 943/1995 ΕλλΔνη 1996.1133, Εφθεσ 2336/1991 Αρμ 1991.866, ΕφΠατρ 341/1986 ΝοΒ 1987565 ΠολΠρΑΘ 4941/2004 ΕΕμπΔ 2004.517).
Η παραπάνω νομική σκέψη γίνεται κατανοητή στο κάτωθι παράδειγμα (ιστορικό υπόθεσης) που απασχόλησε το ΠολυμΠρωτΓρεβ στην υπ’ αριθμ. 56/2008 απόφασή του (Αρμ 2010.837) με τα εξής πραγματικά περιστατικά: Η ενάγουσα άσκησε αγωγή κατά του πρώην συζύγου της διεκδικώντας την απόδοση χρηματικής προίκας, στην οποία είχε αυτή προβεί στις 28-01-1969 (όταν του κατέβαλε το ποσό των 100.000 δραχμών). Το Δικαστήριο έκρινε ότι, επήλθε πλουτισμός του εναγομένου χωρίς νόμιμη αιτία, ο οποίος είναι αδικαιολόγητος, καθότι η σύμβαση της προίκας ήταν άκυρη, λόγω έλλειψης συμβολαιογραφικού εγγράφου μεταξύ της ενάγουσας ως προικοδότριας και του εναγομένου ως προικολήπτη και ότι ο εναγόμενος περιήλθε σε υπερημερία ως προς την καταβολή του ποσού αυτού της προίκας από την επομένη της αμετάκλητης λύσης του γάμου τους (01-07-1986).
Το ΠολΠρΓρεβενών έκρινε ότι επειδή από την καταβολή του ως άνω χρηματικού ποσού που δόθηκε ως προικώα παροχή (28-01-1969) μέχρι τον χρόνο αποδόσεως – εκπληρώσεως (01-07-1986) παρήλθε μεγάλο χρονικό διάστημα κατά το οποίο μεσολάβησε νομισματική υποτίμηση και διακύμανση, ότι η επίδικη παροχή (100.000 δραχμές) πρέπει να υπολογιστεί σύμφωνα με την πραγματική αξία του ποσού αυτής κατά τον χρόνο της καταβολής αυτής, κατ’ άρθρο 288 ΑΚ, δηλαδή ότι απαιτείται αναπροσαρμογή της οικονομικής αξίας αυτής με την πραγματική της οικονομική αξία κατά το χρόνο της εκπλήρωσης αυτής.
Ειδικότερα το Δικαστήριο προέβη στον κάτωθι υπολογισμό:
Κατά πρώτον, πρέπει να ληφθεί υπόψη η αγοραστική αξία της χρυσής λίρας κατά τους χρόνους του καθορισμού της παροχής (28.1.1969) και, ακολούθως της εκπληρώσεως της (1.7.1986), αντίστοιχα, και η μεταξύ τους σύγκριση, καθώς και η αύξηση του τιμαρίθμου που επήλθε στο μεταξύ. Επομένως, λαμβανομένου υπόψη ότι την 28.1.1969 η τιμή της χρυσής λίρας Αγγλίας, τόσο της παλαιάς κοπής όσο και της Ελισάβετ 73 και προγενέστερων ετών, ανερχόταν σε 330 δραχμές, το ποσό των 100.000 δραχμών κατά το χρόνο καταβολής του στον εναγόμενο (28.1.1969) αντιστοιχούσε σε (100.000 : 330) 303,03 χρυσές λίρες Αγγλίας. Επίσης, λαμβανομένου υπόψη ότι την 1.7.1986 η τιμή της χρυσής λίρας Αγγλίας παλαιάς κοπής, η λίρα Αγγλίας Ελισάβετ 73 και προγενέστερων ετών ανερχόταν σε 11770,87 δραχμές, οι 303,03 λίρες Αγγλίας την 1.7.1986 αντιστοιχούσαν (303,03 x 11770,87 ευρώ) σε 3.566.930,27 δραχμές. Επιπλέον, λαμβανομένου υπόψη ότι ο Γενικός Δείκτης Τιμών Καταναλωτή κατά το χρονικό διάστημα από 28.1.1969 έως 30.6.1986 αυξήθηκε κατά 1.146,1%, με έτος βάσης 2005 η αγοραστική αξία των 100.000 δραχμών της 28.1.1969 την 1.7.1986 αντιστοιχούσε σε 3.566.930,27 x 1.146,1% = 40.880.587,8 δραχμές, δηλαδή σε 119.972,37 ευρώ.
Να σημειώσουμε ότι υπάρχει και αντίθετη άποψη ως προς τον τρόπου υπολογισμού της αναπροσαρμογής, που έχει υποστηριχθεί από το Εφετείο Δυτικής Μακεδονίας (κρίνοντας επί εφέσεως κατά της ανωτέρω απόφασης 56/2008 του ΠολΠρΓρεβ), το οποίο απεφάνθη με την υπ’ αριθμ. 62/2011 απόφασή του ότι δεν έπρεπε να γίνει αναγωγή του ποσού των 100.000 δραχμών με συμπλεκτική εφαρμογή των δύο αντικειμενικών κριτηρίων (της χρυσής λίρας Αγγλίας και του Γ.Δ.Τ.Κ. – τιμαρίθμου).
Έτσι, θέλοντας να υπολογίσουμε ποια είναι η τρέχουσα αξία σήμερα, με αναπροσαρμογή τιμών, του ποσού των 88.014 δρχ τον Μάιο του 1967, θα πρέπει να προβούμε στον κάτωθι υπολογισμό:
Α’ ΑΠΟΨΗ (με βάση την 56/2008 του ΠολΠρΓρεβ):
Το ποσό των 88.014 δραχμών αντιστοιχεί σε 286,22 χρυσές λίρες Αγγλίας τον Μάιο του 1967 (με τιμή χρυσής λίρας Αγγλίας τον Μάιο του 1967 = 307,50€). Σήμερα, οι 286,22 χρυσές λίρες Αγγλίας αγοράζουν (με τιμή χρυσής λίρας Αγγλίας 220,47€) 63.103,89 ευρώ.
Ο δείκτης τιμών καταναλωτή αυξήθηκε εν τω μεταξύ κατά 7.636,32%. Κατά συνέπεια η αγοραστική αξία των 88.014 δραχμών τον Μάιο του 1967 αντιστοιχεί σήμερα σε 63.103,89€ x 7.636,32% = 4.818.813,38 ευρώ.
Β’ ΑΠΟΨΗ (με βάση την 62/2011 του Εφετείου Δυτικής Μακεδονίας):
Το ποσό των 88.014 δραχμών αντιστοιχεί σε 286,22 χρυσές λίρες Αγγλίας τον Μάιο του 1967 (με τιμή χρυσής λίρας Αγγλίας τον Μάιο του 1967 = 307,50€). Σήμερα, οι 286,22 χρυσές λίρες Αγγλίας αγοράζουν (με τιμή χρυσής λίρας Αγγλίας €220,47) 63.103,89 ευρώ.
Δηλαδή στην δεύτερη άποψη δεν υιοθετεί την συμπλεκτική εφαρμογή των δύο αντικειμενικών κριτηρίων (χρυσής λίρας Αγγλίας και Γ.Δ.Τ.Κ.-τιμαρίθμου), στην οποία στηρίζεται η πρώτη άποψη.
Μαρία Τζαβέλα
Δικηγόρος, LL.M.
info@efotopoulou.gr