Δικαίωμα γονέα που δεν έχει την επιμέλεια του ανηλίκου τέκνου για ενημέρωση σχετικά με τις σχολικές επιδόσεις του και για την παρουσία σε σχολικές γιορτές

Σύμφωνα με το άρθρο 1510 ΑΚ, η γονική μέριμνα είναι καθήκον και δικαίωμα και των δύο γονέων και περιλαμβάνει την εκπροσώπηση, διαχείριση της περιουσίας, αλλά και επιμέλεια του τέκνου. Μέρος της γονικής μέριμνας είναι, κατά το άρθρο 1518 ΑΚ, η επιμέλεια, η οποία περιλαμβάνει τα σημαντικότερα στοιχεία του βίου ενός παιδιού όπως η διαμονή, η εκπαίδευση, καθημερινή φροντίδα.

Σύμφωνα με το άρθρο 1513 ΑΚ «Στις περιπτώσεις διαζυγίου η ακύρωσης του γάμου και εφόσον ζουν και οι δύο γονείς, η άσκηση της γονικής μέριμνας ρυθμίζεται από το δικαστήριο. Η άσκηση της γονικής μέριμνας μπορεί να ανατεθεί στον έναν από τους γονείς ή, αν αυτοί συμφωνούν ορίζοντας συγχρόνως τον τόπο διαμονής του τέκνου, στους δύο από κοινού. Το δικαστήριο μπορεί να αποφασίσει διαφορετικά, ιδίως να κατανείμει την άσκηση της γονικής μέριμνας μεταξύ των γονέων ή να την αναθέσει σε τρίτον.  

Για τη λήψη της απόφασής του το δικαστήριο λαμβάνει υπόψη του τους έως τότε δεσμούς του τέκνου με τους γονείς και τους αδελφούς του, καθώς και τις τυχόν συμφωνίες που έκαναν ο γονείς του τέκνου σχετικά με την επιμέλεια και τη διοίκηση της περιουσίας του.    

Ο γονέας, στον οποίο δεν έχει ανατεθεί η άσκηση της γονικής μέριμνας, έχει το δικαίωμα να ζητάει από τον άλλο πληροφορίες για το πρόσωπο και την περιουσία του τέκνου.»

Στην πράξη μετά την διάσπαση της έγγαμης συμβίωσης έκδοση η επιμέλεια ανατίθεται αποκλειστικά στον ένα γονέα (στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων στην μητέρα), ενώ στον άλλο γονέα (στον πατέρα συνήθως) απομένουν από τη γονική μέριμνα μόνο η διαχείριση της περιουσίας και η εκπροσώπησή του. Η επιμέλεια του προσώπου του παιδιού, που στοχεύει στην ανάπτυξή του ως προσωπικότητας στον ιδεωδέστερο δυνατό βαθμό προς όφελος του ίδιου και της κοινωνίας, είναι αναμφίβολα η σπουδαιότερη από τις τρεις λειτουργίες της γονικής μέριμνας. Όπως προαναφέρθηκε, η επιμέλεια περιλαμβάνει την ανατροφή, την επίβλεψη, τη μόρφωση, την εκπαίδευση και τον προσδιορισμό του τόπου της διαμονής του παιδιού.

Κατά συνέπεια, μετά από ένα διαζύγιο και εφόσον την επιμέλεια έχει αναλάβει αποκλειστικά μόνο ο ένας γονέας, αυτός είναι επιφορτισμένος με τη φροντίδα των ζητημάτων που αφορούν την εκπαίδευση του τέκνου. Στην πράξη ανέκυψε το ζήτημα, εάν δικαίωμα ενημέρωσης από τους εκπαιδευτικούς για τις σχολικές επιδόσεις του τέκνου έχει μόνο ο γονέας που του έχει ανατεθεί η επιμέλεια του τέκνου ή και ο άλλος γονέας που διατηρεί τα άλλα δύο κομμάτια της γονικής μέριμνας. Εάν ακολουθήσουμε πιστά το γράμμα του νόμου, θα απαντήσουμε ότι δικαίωμα ενημέρωσης, παρουσίας σε σχολικές γιορτές κτλ έχει μόνο ο γονέας που του έχει ανατεθεί η επιμέλεια του ανήλικου τέκνου. Γι΄ αυτό το λόγο άλλωστε Υπουργική Απόφαση που καθορίζει τη χορήγηση αδειών σε δημοσίους υπαλλήλους για την παρακολούθηση της σχολικής επίδοσης των τέκνων τους, ορίζει μεταξύ άλλων ότι «Σε περίπτωση διάστασης ή διαζυγίου ή γέννησης τέκνου χωρίς γάμο των γονέων του, η άδεια χορηγείται στο γονέα υπάλληλο που έχει την επιμέλεια του τέκνου», χωρίς δηλαδή να προβλέπει την χορήγηση ανάλογης άδειας στον γονέα που διατηρεί μεν τη γονική μέριμνα αλλά από αυτήν του έχει αφαιρεθεί το κομμάτι της επιμέλειας, διότι έχει ανατεθεί αποκλειστικά στον άλλον.

Όμως, μετά από πολλά ερωτήματα που υποβλήθηκαν στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, σχετικά με τα δικαιώματα των παιδιών-μαθητών, των οποίων οι γονείς βρίσκονται σε διάσταση ή είναι διαζευγμένοι και ο ένας από αυτούς δεν ασκεί την επιμέλειά τους, ο Συνήγορος του Πολίτη, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του, κατά το άρ. 103 §9 του Συντάγματος και το Ν.3094/2003, εξέδωσε το με αριθ. πρωτ. 124301/22966/11-8-2010 έγγραφό του με θέμα «Δικαιώματα των παιδιών-μαθητών στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, των οποίων οι γονείς βρίσκονται σε διάσταση ή είναι διαζευγμένοι και ο ένας από αυτούς δεν ασκεί την επιμέλειά τους», το οποίο απέστειλε προς το γραφείο του Ειδικού Γραμματέα Π.Ε. και Δ.Ε. και έχει το εξής και ορθό κατά τη γνώμη μας περιεχόμενο:

«Με αφορμή α) Στις περιπτώσεις που λόγω διάστασης ή διαζυγίου των γονέων μαθητή, η άσκηση της επιμέλειας του προσώπου του έχει ανατεθεί στον έναν γονέα (που διαμένει μαζί του), η περιστασιακή επικοινωνία του παιδιού με τον γονέα που δεν μένει μαζί του, αλλά διατηρεί τη γονική μέριμνα αυτού, δεν μπορεί να απαγορευθεί εντός του σχολικού χώρου, κατά μείζονα δε λόγο δεν μπορεί να απαγορευθεί η είσοδος του γονέα αυτού στο σχολείο. Η επικοινωνία αυτή θα γίνεται με τρόπο ώστε το σχολείο να μην μετατρέπεται σε χώρο άσκησης επικοινωνίας γονέα-μαθητή παρεμποδίζοντας την εκπαιδευτική διαδικασία.

β) Δεδομένου ότι η δικαστική απόφαση περί επικοινωνίας ορίζει μόνο το χρονικό διάστημα κατά το οποίο ο γονέας που μένει με το παιδί οφείλει να έχει αυτό στη διάθεση του άλλου γονέα, η επικοινωνία πέραν της ρυθμιζόμενης στη δικαστική απόφαση δεν μπορεί να αποκλείεται παρά μόνο αν ρητά την απαγορεύει η απόφαση, με εξαίρεση της συνδρομής σπουδαίου λόγου (π.χ. παρακώλυση της λειτουργίας της σχολικής μονάδας, άσκηση βίας ή πρόκληση ταραχής) είναι δυνατόν να μην επιτραπεί σε γονέα η είσοδος στο χώρο του σχολείο.

Η οποιαδήποτε προφορική ή γραπτή εντολή του ενός γονέα προς το σχολείο να απαγορεύσει την είσοδο του άλλου ή την επικοινωνία με το τέκνο, εξετάζεται με προσοχή, αλλά δεν είναι υποχρεωτική αφ’ εαυτής.

γ) Η συμμετοχή του γονέα, που δεν διαμένει με το παιδί, σε εκδηλώσεις, όπως οι σχολικές εορτές, δεν μπορεί επίσης να απαγορευθεί, παρά μόνο για σπουδαίο λόγο (εάν ο γονέας με τις ενέργειες του προκαλεί αναστάτωση της εκδήλωσης ή η παρουσία του δημιουργεί προβλήματα στο τέκνο). Η αντίθετη επιθυμία του άλλου γονέα, από μόνη της, δεν μπορεί να συνιστά σπουδαίο λόγο.

Επισημαίνεται ότι για την περίπτωση που η δικαστική απόφαση θέτει όρους για την υλοποίηση της επικοινωνίας (όπως σε περιπτώσεις που επιβάλλεται η παρουσία του άλλου γονέα ή κοινωνικού λειτουργού), η υποχρέωση συμμόρφωσης προς αυτήν επιβάλλει, προκειμένου να επιτραπεί επικοινωνία στο χώρο του σχολείου, να εξεταστεί από τους εκπαιδευτικούς εάν πληρούνται οι παραπάνω όροι.

δ) Η ενημέρωση του γονέα που δεν ασκεί την επιμέλεια του τέκνου επιβάλλεται στο πλαίσιο εκπλήρωσης των υποχρεώσεων του σχολείου. Κατ’ εξαίρεση, εάν από τον γονέα έχει αφαιρεθεί συνολικά η άσκηση της γονικής μέριμνας, υποχρέωση ενημέρωσής του για το πρόσωπο του τέκνου (επομένως και για τη φοίτησή του) έχει ο άλλος γονέας.

ε) Η συμμετοχή του γονέα που δεν ασκεί την επιμέλεια του τέκνου-μαθητή (αλλά το υπόλοιπο της γονικής του μέριμνας) στα συλλογικά όργανα της σχολικής κοινότητας (Σύλλογοι Γονέων και Κηδεμόνων) δεν μπορεί να αποκλειστεί λόγω της μη δικαστικής ανάθεσης της άσκησης της επιμέλειας σε αυτόν, εκτός εάν προβλέπεται η συμμετοχή του ενός μόνο γονέα, οπότε θα προτιμηθεί εκείνος που ασκεί την επιμέλεια.

στ) Η παραλαβή του τέκνου γίνεται από το πρόσωπο που ορίζει ο γονέας που ασκεί την επιμέλειά του. Σε περίπτωση διαφωνίας των γονέων που ασκούν από κοινού την επιμέλεια, η παραλαβή θα πρέπει να γίνεται από το πρόσωπο που είχε ορισθεί , πριν προκύψει η διαφωνία τους, έως ότου προσκομισθεί στο σχολείο δικαστική απόφαση, η οποία να επιλύει τη διαφωνία των γονέων.

Μέριμνα του εκπαιδευτικού πρέπει να αποτελεί η προστασία των κατοχυρωμένων δικαιωμάτων του παιδιού- μαθητή σε ανατροφή και από τους δύο γονείς, λαμβάνοντας πάντοτε υπόψη την άποψη του παιδιού και έχοντας ως γνώμονα το συμφέρον του, καθώς και την απρόσκοπτη άσκηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, χωρίς να ευνοεί τυχόν ανοίκειες ιδιοκτησιακές αντιλήψεις του γονέα που ασκεί την επιμέλεια απέναντι στο παιδί-μαθητή».

(Το παρόν άρθρο γράφτηκε από τη δικηγόρο Αμυγδαλιά Τσιάρα με αφορμή ερωτήματα αναγνωστών της ιστοσελίδας www.singleparent.gr)

Αμυγδαλιά Τσιάρα, δικηγόρος

info@efotopoulou.gr