Καταδολιευτικές διαθέσεις του οφειλέτη πριν την υπαγωγή του στο Ν. 3869/2010 – ειδικά η περίπτωση των χαριστικών δικαιοπραξιών

Σύμφωνα με τη νομολογία, η αποξένωση του οφειλέτη από περιουσιακό στοιχείο αποτελεί λόγο υπαίτιας πρόκλησης (δόλιας) αδυναμίας πληρωμών, ειδικά εάν το περιουσιακό αντικείμενο είναι μεγάλης αξίας ή αν η μεταβίβαση αφορά πολλά περιουσιακά στοιχεία. Δόλια περιέλευση σε αδυναμία πληρωμών μπορεί να υπάρχει και στην περίπτωση της αδικαιολόγητης αποποίησης κληρονομίας ή από τη διενέργεια καταδολιευτικών μεταβιβάσεων περιουσιακών στοιχείων από τον οφειλέτη σε ευτελείς τιμές ή με γονικές παροχές ή και από την κατασπατάληση της περιουσίας του. Τέτοια περίπτωση αποτέλεσε και η γονική παροχή ακινήτου προς τέκνο του οφειλέτη, αν και μέχρι τη μεταβίβαση ο οφειλέτης εκμίσθωνε το ακίνητο και εισέπραττε σημαντικό μίσθωμα (βλ. ΕιρΠατρ 54/2012 δημ. ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ για γονική παροχή ακινήτου που απέδιδε μηνιαίως στον οφειλέτη το ποσό των 600 ευρώ).

Ειδικά δε ως προς τις χαριστικές δικαιοπραξίες (όπως είναι μία δωρεά ή μία γονική παροχή), έχει κριθεί ότι η ηθική υποχρέωση της γονικής παροχής έπεται των ενοχικών υποχρεώσεων του γονέα ακόμη και εάν έγινε σε εκτέλεση ηθικού καθήκοντος. Αυτό ισχύει έστω και αν η γονική παροχή δεν υπερβαίνει το μέτρο που επιβάλλουν οι περιστάσεις. Γι’ αυτό σημειώνεται ότι δεν έχει σημασία αν η διάθεση αυτή έγινε προς εκπλήρωση ηθικής υποχρέωσης του αιτούντος προς το τέκνο του, καθώς αυτός ο λόγος δεν δικαιολογεί ούτε τη βλάβη των δανειστών, ούτε την προτίμηση εκπλήρωσης από τον οφειλέτη των ηθικών υποχρεώσεών του έναντι των νομικών.

Από την άλλη πλευρά, δεν πρέπει να θεωρείται κατά κανόνα μεμπτή η μεταβίβαση πράγματος, που δεν ήταν ή δε μπορούσε να είναι προσοδοφόρο. Με άλλα λόγια, κάθε αποξένωση δεν αποτελεί ένδειξη δολιότητας, ειδικά εάν δηλωθεί στη διαδικασία από τον οφειλέτη και αφορά σε περιουσιακά στοιχεία που ενδεχομένως δεν θα πληρούσαν τις προϋποθέσεις εκποίησης κατά το άρθρο 9 παρ. 1 και δεν θα εκποιούντο λόγω έλλειψης αγοραστικού ενδιαφέροντος ή λόγω μικρής αξίας (βλ. σχετικά Ι. Βενιέρη – Θ. Κατσά, Εφαρμογή του Ν. 3869/2010, ενημέρωση μέχρι και το Ν. 4161/2013, σελ. 97 επ. με την εκεί παρατεθείσα νομολογία).

Σε περίπτωση που ένας πιστωτής χαρακτηρίζει μία συναλλαγή ως καταδολιευτική, θα πρέπει να ασκήσει τα σχετικά δικαιώματά του κατά τα άρθρα 939 επ. του ΑΚ. και έτσι να διεκδικήσει την επαναφορά και την ένταξη αυτών των περιουσιακών στοιχείων στη διαδικασία του Ν. 3869/2010. Αν οι πιστωτές θέσουν σε κίνηση τη διάρρηξη των καταδολιευτικών μεταβιβάσεων του οφειλέτη, δύνανται να ζητήσουν την αναστολή της απόφασης της διαδικασία του Ν. 3869/2010 κατά το άρθρο 249 ΚΠολΔ, μέχρι να τελεσιδικήσει η διάρρηξη. Μετά την τελεσιδικία της διάρρηξης, θα ενταχθούν και αυτά τα περιουσιακά στοιχεία του οφειλέτη στην υπό εκποίηση ή εκμετάλλευση περιουσία, όπως ορίζει το άρθρο 9 παρ. 1 με σχετική οριστική απόφαση του Ειρηνοδίκη του Ν. 3869/2010 (βλ. Ι. Βενιέρη – Θ. Κατσά, ό.π., σελ. 413-414).

Μαρία Τζαβέλα

Δικηγόρος, LL.M.

E-mail: info@efotopoulou.gr