Επώνυμο του βιολογικού πατέρα σε τέκνο εκτός γάμου
Το άρθρο 1506 του Αστικού Κώδικα ορίζει σχετικά με το επώνυμο του τέκνου χωρίς γάμο των γονέων του. Συγκεκριμένα, προβλέπει:
«Το τέκνο που γεννήθηκε χωρίς γάμο των γονέων του παίρνει το επώνυμο της μητέρας του. Ο σύζυγος της μητέρας μπορεί να δώσει στο τέκνο, με συμβολαιογραφικό έγγραφο, το επώνυμό του στη θέση του έως τότε επωνύμου του τέκνου ή επιπρόσθετα, αν συναινέσουν σ’ αυτό, κατά τον ίδιο τύπο, η μητέρα και το τέκνο.
Σε περίπτωση επιγενόμενου γάμου τον γονέων του τέκνου εφαρμόζονται ως προς το επώνυμό του, εφόσον αυτό είναι ανήλικο, οι διατάξεις του προηγούμενου άρθρου.
Αν γίνει αναγνώριση, εκούσια ή δικαστική, το ενήλικο τέκνο ή, αν αυτό είναι ανήλικο, οι γονείς του ή και ένας από αυτούς ή ο επίτροπός του δικαιούνται, μέσα σε προθεσμία ενός έτους από την ολοκλήρωση της αναγνώρισης, να προσθέσουν, με δήλωση στο ληξίαρχο, το πατρικό επώνυμο στο επώνυμο του τέκνου. Αν στη δήλωση προβαίνουν οι δύο γονείς από κοινού, μπορούν να προσδιορίσουν το νέο επώνυμο του τέκνου σύμφωνα με τη δεύτερη παράγραφο του προηγούμενου άρθρου».
Συνεπώς, από την ανωτέρω ρύθμιση γίνεται σαφές ότι το επώνυμο του τέκνου γεννημένου εκτός γάμου είναι εκ του νόμου αυτό της μητέρας του, και μόνο αν επακολουθήσει γάμος ή αναγνώριση (εκούσια ή δικαστική) μπορεί να αντικατασταθεί ή να προστεθεί το επώνυμο του βιολογικού πατέρα.
Παραλλήλως, όμως, ισχύει η υπ’ αρ. Φ.91400/2961 (ΦΕΚ Β` 193-28.2.2001) Υπουργική Απόφαση με τίτλο «Προϋποθέσεις και τρόπος πρόσληψης επωνύμου πατέρα και επωνύμου μητέρας σε πρόσωπα αγνώστων γονέων και πρόσληψης επωνύμου πατέρα σε πρόσωπα που έχουν γεννηθεί χωρίς γάμο των γονέων τους», η οποία προβλέπει σχετικά, σε συμπλήρωση της υπ’ αριθ. Φ. 42301/12167/28.6.1995 (ΦΕΚ 608 Β) απόφαση, η οποία εκδόθηκε κατ’ εξουσιοδότηση του Ν.Δ. 2573/ 1953:
«1. Ο Νομάρχης στην Περιφέρεια του οποίου υπάγεται ο Δήμος ή η Κοινότητα, στο μητρώο αρρένων ή δημοτολόγιο του οποίου είναι γραμμένος ο ενδιαφερόμενος, με απόφασή του και ελεύθερη κρίση του μετά από αίτηση του ενδιαφερόμενου προσώπου ή κάθε προσώπου που ασκεί οπωσδήποτε γονική μέριμνα ή επιτροπεία επ’ αυτού:
α) Δίνει επώνυμο πατέρα και επώνυμο μητέρας σε πρόσωπα αγνώστων γονέων.
β) Δίνει επώνυμο πατέρα σε πρόσωπα που έχουν γεννηθεί χωρίς γάμο των γονέων τους.
Η απόφαση του νομάρχη δημοσιεύεται με τοιχοκόλληση επί οκτώ (8) πλήρεις ημέρες στο συνηθισμένο τόπο δημοσιεύσεων του Νομαρχιακού καταστήματος και του καταστήματος του Δήμου ή της Κοινότητας όπου διαμένει το αγνώστων γονέων πρόσωπο ή το πρόσωπο που έχει γεννηθεί χωρίς γάμο των γονέων του. Για τις δημοσιεύσεις αυτές συντάσσονται αποδεικτικά, τα οποία φυλάσσονται στο σχετικό φάκελο.
Μέσα στην οκταήμερη αυτή ανατρεπτική προθεσμία, όποιος τυχόν φέρει το ίδιο επώνυμο με εκείνο το επώνυμο πατέρα ή μητέρας που δόθηκε στο αγνώστων γονέων πρόσωπο ή με το επώνυμο πατέρα που δόθηκε στο πρόσωπο που έχει γεννηθεί χωρίς γάμο των γονέων του, δικαιούται να υποβάλει ένσταση στο Νομάρχη, εκθέτοντας τους λόγους για τους οποίους δεν επιθυμεί να φέρει το πρόσωπο αυτό το ίδιο με το δικό του επώνυμο ως επώνυμο πατέρα ή μητέρας.
Μετά την πάροδο άπρακτης της οκταήμερης προθεσμίας ή σε περίπτωση απόρριψης των ενστάσεων που τυχόν υποβλήθηκαν, ο Νομάρχης εκδίδει αιτιολογημένη απόφαση με την οποία αποδέχεται ή απορρίπτει την αίτηση.
Με την ίδια απόφαση, ο Νομάρχης αποφαίνεται συγχρόνως και επί των αντιρρήσεων που τυχόν έχουν υποβληθεί κατά της ζητούμενης πρόσληψης, επωνύμου πατέρα ή μητέρας.
2. Η αιτιολογημένη απόφαση αποδοχής του αιτήματος πρόσληψης επωνύμου πατέρα και επωνύμου μητέρας από πρόσωπα αγνώστων γονέων ή χωρίς γάμο των γονέων τους γεννηθέντα, κοινοποιείται στις αρχές που τηρούν δημοτολόγιο και μητρώο αρρένων για την προσθήκη σ` αυτά των αναφερομένων στην εν λόγω απόφαση συμπληρωματικών στοιχείων.
Η απόφαση αυτή κοινοποιείται επίσης στην εισαγγελία, στο γραφείο ποινικού μητρώου του οικείου Πρωτοδικείου, καθώς και σ` αυτόν που με αίτησή του ζήτησε την προσθήκη των ανωτέρω στοιχείων».
Πλέον το τροποποιημένο άρθρο 75 ΙΙ παρ.26 του ν. 3463/2006, όπως ισχύει σήμερα, ορίζει ότι η αρμοδιότητα για «πρόσληψη, αλλαγή επωνύμου, καθώς και η πρόσληψη πατρώνυμου και μητρωνύμου» ανήκει πλέον (από 01-01-2011) στους Δήμους. Αποτέλεσμα αυτού είναι να μπορεί να αιτηθεί η μητέρα τέκνου γεννημένου εκτός γάμου την πρόσληψη εκτός από πατρωνύμου και επωνύμου πατέρα, το οποίο δεν αποκλείεται να είναι και του βιολογικού πατέρα.
Όμως, όπως έχει κριθεί ήδη με την υπ’ αρ. 1810/1987 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας «οι διατάξεις αυτές του Αστικού Κώδικα, ως ειδικές, κατισχύουν των γενικών για την πρόσληψη και αλλαγή επωνύμου διατάξεων του Ν.Δ. 2573/1953 και της κατ’ εξουσιοδότησή του απόφασης 28810/18.10.1984 του Υφυπουργού Εσωτερικών, οι οποίες άλλωστε, αν και προνοούν για την πρόσληψη πατρωνύμου από τα τέκνα που γεννήθηκαν χωρίς γάμο των γονέων τους, ουδέν αναφέρουν για την αλλαγή του επωνύμου τους με την πρόσληψη του επωνύμου του φερόμενου ως πατέρα καταλείποντας προφανώς τη ρύθμιση των περιπτώσεων αυτών, κατ’ αποκλεισμό της προβλεπόμενης διοικητικής διαδικασίας, στη ρύθμιση που προβλέπεται από τις ειδικές αυτές διατάξεις του αστικού κώδικα, όπου, μάλιστα, γίνεται και ρητή αναφορά (πρβλ. ΣτΕ 678/1967, 3163/1970)».
Η ως άνω απόφαση δέχτηκε δηλαδή ότι «η πρόσκτηση ή αλλαγή του επωνύμου η οποία ως ενδιαφέρουσα τη δημοσία τάξη, χωρεί κατ’ αρχήν, δια της διοικητικής οδού, δε δύναται να λάβει χώρα, κατά την εκτεθείσα διαδικασία, οσάκις όταν πρόκειται για τέκνο που γεννήθηκε χωρίς γάμο των γονέων του, το οποίο κατά το άρθρο 1506 του αστικού κώδικα (βλ. άρθρο 17 του ν. 1329/1983 ΦΕΚ 25), παίρνει το επώνυμο της μητέρας του, ζητείται η αλλαγή του επωνύμου τούτου με το επώνυμο του πατέρα του. Διότι, οι όροι και οι προϋποθέσεις για την πρόσληψη από το τέκνο που γεννήθηκε χωρίς γάμο των γονέων του του επωνύμου του πατέρα ρυθμίζεται αποκλειστικώς από τις διατάξεις του άρθρο τούτου του αστικού κώδικα, κατά τις οποίες σε περίπτωση μεν επιγενόμενου γάμου των γονέων του τέκνου, ο πατέρας μπορεί να δώσει στο τέκνο, με συμβολαιογραφικό έγγραφο, το επώνυμό του στη θέση του έως τότε επωνύμου του τέκνου ή επιπρόσθετα αν συναινέσουν σ` αυτό, κατά τον ίδιο τύπο, η μητέρα και το τέκνο, ενώ σε περίπτωση αναγνώρισης, εκούσιας ή δικαστικής, το ενήλικο τέκνο, ή αν αυτό είναι ανήλικο, οι γονείς του ή και ένας από αυτούς ή ο επίτροπός του δικαιούνται, μέσα σε προθεσμία ενός έτους από την ολοκλήρωση της αναγνώρισης να προσθέσουν με δήλωση στο Ληξιαρχείο, το πατρικό επώνυμο του τέκνου, αν δε στη δήλωση προβαίνουν οι δύο γονείς από κοινού μπορούν να προσδιορίσουν ως νέο επώνυμο του τέκνου τους είτε το επώνυμο του ενός από αυτούς είτε σε συνδυασμό των επωνύμων τους, που όμως σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να περιλαμβάνει περισσότερα από δύο επώνυμα».
Αν και η ως άνω απόφαση του ΣτΕ εκκινεί από την ορθή αφετηρία πως το άρθρο 1506 ΑΚ, ως ειδικότερη ρύθμιση για την περίπτωση των τέκνων εκτός γάμου, κατισχύει του Ν.Δ. 2573/1953, εντούτοις μετά την υπ’ αρ. Φ.91400/2961 (ΦΕΚ Β` 193-28.2.2001) Υπουργική Απόφαση, η οποία ρητά προβλέπει την αρμοδιότητα της διοίκησης να «Δίνει επώνυμο πατέρα σε πρόσωπα που έχουν γεννηθεί χωρίς γάμο των γονέων τους.», πρέπει να γίνει δεκτό, λαμβάνοντας υπόψη την υπό στοιχ. δ) αιτιολογική σκέψη της ως άνω Υπουργικής Απόφασης που ομιλεί περί «ανάγκης ύπαρξης …. επωνύμου πατέρα σε πρόσωπα, που έχουν γεννηθεί χωρίς γάμο των γονέων τους, που είναι απαραίτητα στοιχεία για την έκδοση Δελτίου Αστυνομικής Ταυτότητας», η οποία φωτίζει τον σκοπό και την κοινωνική ανάγκη που επέβαλε τη λήψη της απόφασης αυτής από την εκτελεστική εξουσία, να μπορεί να καταχωρηθεί-δοθεί επώνυμο στο τέκνο εκτός γάμου, ώστε να εξαλειφθούν τυχόν διακρίσεις από την έλλειψη του προσδιοριστικού αυτού στοιχείου του ατόμου. Ζήτημα βέβαια τίθεται στο κατά πόσον η διάταξη αυτή της εκτελεστικής εξουσίας εμπίπτει εντός των ορίων της νομοθετικής εξουσιοδότησης του Ν.Δ. 2573/1953 που ορίζει μεταξύ άλλων περί προσλήψεως επωνύμου. Πάντως, δεν μπορούν τα ανωτέρω να οδηγήσουν και στην κατάργηση του άρθρου 1506 ΑΚ, που πρακτικά σημαίνει ότι το τέκνο συνεχίζει να διατηρεί το επώνυμο της μητέρας του, αλλά ότι υπάρχει ταυτόχρονα η δυνατότητα να δοθεί το επιθυμητό επώνυμο πατέρα (βιολογικού ή άλλου, εφόσον δεν υπάρξει αντίρρηση από το πρόσωπο αυτό) στα στοιχεία εγγραφής του στο δημοτολόγιο και συνακόλουθα στην αστυνομική του ταυτότητα.
Θεώνη Κάδρα, δικηγόρος LL.M.