Απαγόρευση πλήρους ικανοποίησης δικαιώματος στα ασφαλιστικά μέτρα προσωρινής ρύθμισης κατάστασης – εξαιρέσεις

Σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 731 του ΚΠολΔ το Δικαστήριο δικαιούται να διατάξει ως ασφαλιστικό μέτρο την ενέργεια, παράλειψη ή ανοχή ορισμένης πράξεως από αυτόν κατά του οποίου στρέφεται η αίτηση, ενώ, κατά τη διάταξη του άρθρου 732 του ιδίου Κώδικα, το Δικαστήριο δικαιούται να διατάξει ως ασφαλιστικό μέτρο και κάθε άλλο μέτρο που, κατά τις περιστάσεις, είναι κατά την κρίση του πρόσφορο για την εξασφάλιση ή διατήρηση του δικαιώματος ή για τη ρύθμιση καταστάσεως. Εξ άλλου, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 692 παρ. 4 ΚΠολΔ, τα ασφαλιστικά μέτρα δεν πρέπει να συνίστανται στην ικανοποίηση του δικαιώματος, του οποίου ζητείται η εξασφάλιση ή η διατήρηση. Η διάταξη αυτή, όπως είναι διατυπωμένη, δεν περιέχει κατευθυντήριες γραμμές ή οδηγίες προς το επιλαμβανόμενο της αιτήσεως ασφαλιστικών μέτρων Δικαστήριο, αλλά τίθεται δι’ αυτής απαγορευτικός κανόνας, δεσμευτικός για το Δικαστήριο, υπό την έννοια ότι σε καμία περίπτωση δεν έχει τη δυνατότητα να διατάξει ασφαλιστικά μέτρα, τα οποία συνιστούν ικανοποίηση δικαιώματος, με εξαίρεση τις περιπτώσεις που υπάρχει ειδική περί τούτου νομοθετική πρόβλεψη, όπως στις περιοριστικώς στις διατάξεις των άρθρων 728, 729 και 734 του ΚΠολΔ αναφερόμενες περιπτώσεις. Ο απαγορευτικός δε αυτός κανόνας έχει εφαρμογή και στο ασφαλιστικό μέτρο περί την ρύθμιση καταστάσεως, το οποίο δεν διαφέρει κατά το σκοπό του από τα άλλα ασφαλιστικά μέτρα, αφού και αυτό συνδέεται τελολογικά με κάποιο δικαίωμα που πρέπει να προστατευθεί προσωρινά για την αποτροπή δημιουργίας, έως την περάτωση της κυρίας διαγνωστικής δίκης, αμετακλήτων καταστάσεων, που θα μπορούσαν να ματαιώσουν τον πρακτικό σκοπό της δίκης αυτής. Η διακριτική ευχέρεια που δίνει το άρθρο 732 ΚΠολΔ στο Δικαστήριο δεν αποτελεί εξαίρεση στον απαγορευτικό κανόνα του άρθρου 692 παρ. 4 ΚΠολΔ, αλλά ο τελευταίος αποτελεί οριοθέτηση της παρεχομένης στο δικαστήριο, με το άρθρο 732 του ιδίου Κώδικα, διακριτικής ευχέρειας (ΜΠρΑθ 4700/2006 ΝΟΜΟΣ, ΜΠρΡόδου 1251/2006 ΝΟΜΟΣ, ΜονΠρΘεσ 17800/2002, Π. Τζίφρα, Ασφαλιστικά Μέτρα, έκδ. 1985, σελ. 58, Κ. Μπέη Πολ. Δικ., υπό το άρθρο 682, Β. Βαθρακοκοίλη, ΚΠολΔ άρθρο 692, αριθ. 9).

Οι παραπάνω διατάξεις απηχούν τις βασικές αρχές του δικαίου των ασφαλιστικών μέτρων, σύμφωνα με τις οποίες η προσωρινή δικαστική προστασία πρέπει, α) να μην ταυτίζεται με το αντικείμενο της οριστικής δικαστικής προστασίας, αλλά να διαφέρει και να υπολείπεται από αυτό και β) να μη δημιουργεί αμετάκλητες καταστάσεις, που δεν μπορούν να ανατραπούν, όταν ανακληθεί η σχετική απόφαση ασφαλιστικών μετρούν ή διαγνωστεί στην κυρία δίκη με ισχύ δεδικασμένου η ανυπαρξία του δικαιώματος που εξασφαλίστηκε, ώστε να μη ματαιώνεται ο πρακτικός σκοπός της κυρίας δίκης, οι αρχές δε αυτές έχουν εφαρμογή και στις περιπτώσεις που ρυθμίζεται προσωρινά η κατάσταση με ασφαλιστικά μέτρα. Από τη γραμματική διατύπωση της διάταξης δίνεται η εντύπωση ότι αυτή δεν καλύπτει όλους τους στόχους των ασφαλιστικών μέτρων, δηλαδή την εξασφάλιση ή διατήρηση δικαιώματος ή τη ρύθμιση καταστάσεως, αλλά μόνο τους δύο πρώτους. Όμως ο κανόνας αυτός έχει εφαρμογή και στο ασφαλιστικό μέτρο της ρύθμισης κατάστασης, το οποίο δε διαφέρει κατά το σκοπό του από τα άλλα ασφαλιστικά μέτρα, αφού και αυτό συνδέεται τελολογικά με κάποιο δικαίωμα που πρέπει να προστατευθεί προσωρινά για την αποτροπή δημιουργίας, ως την περάτωση της κύριας, διαγνωστικής δίκης, αμετακλήτων καταστάσεων, που θα μπορούσαν να ματαιώσουν τον πραγματικό σκοπό της δίκης αυτής. Η διακριτική ευχέρεια που δίνει το άρθρο 732 ΚΠολΔ στο δικαστήριο, δεν αποτελεί εξαίρεση από τον απαγορευτικό κανόνα του άρθρου 692 παρ. 4 ΚΠολΔ, αλλά ο κανόνας αυτός αποτελεί οριοθέτηση της παρεχόμενης στο δικαστήριο διακριτικής ευχέρειας. Μάλιστα η προσωρινή ρύθμιση κατάστασης αποτελεί την κύρια αν όχι την αποκλειστική περίπτωση εφαρμογής του παραπάνω κανόνα, αφού στις λοιπές περιπτώσεις ασφαλιστικών μέτρων δεν ανακύπτει πρακτικά κίνδυνος ικανοποιήσεως του ασφαλιστέου δικαιώματος, με εξαίρεση την προσωρινή επιδίκαση απαιτήσεως που αντιμετωπίζεται όμως από τις διατάξεις των άρθρων 729 παρ. 2 και 730 παρ. 2 ΚΠολΔ.

Ο κανόνας αυτός του άρθρου 692 παρ. 4 υποχωρεί μόνο στις ακραίες εκείνες περιπτώσεις που πιθανολογείται κίνδυνος σημαντικής προσβολής της αξίας του ανθρώπου, η οποία διασφαλίζεται συνταγματικά, όπως π.χ. για την κατεδάφιση ετοιμόρροπου κτίσματος ή τοίχου αν απειλείται η ζωή ανθρώπου ή βλάβη της υγείας του, όχι όμως και αν απειλείται βλάβη σε γειτονικό ακίνητο. Η απόφαση δηλαδή των ασφαλιστικών μέτρων, αποσκοπώντας να αποτρέψει δημιουργία ανεπανόρθωτων κατά κανόνα καταστάσεων, δεν θα πρέπει να δημιουργεί η ίδια ανεπανόρθωτες καταστάσεις (βλ. ΜΠρΑΘ 27468/1999 ΔΕΝ 55,1337, ΜΠρΠειρ 2524/1999 ΕλλΔνη 40,1627, ΜΠρΑΘ 10691/1998 ΝοΒ 47,434, ΜΠρθ 2945/1996 ΕλλΔνη 38,177, Π. Τζίφρα, Ασφαλιστικά μέτρα, σελ. 50- 51, Κ. Μπέη, Ασφαλιστικά μέτρα σελ. 122 επ., Κεραμέα/Κονδύλη/Νίκα, ΕρμΚΠολΔ, εισαγωγ. 692 – 738, αριθμ. 11, άρθρο 692 αριθμ. 2).

Μαρία Τζαβέλα

Δικηγόρος, LL.M.

E-mail: info@efotopoulou.gr