Αφαίρεση γονικής μέριμνας και ανάθεσή της αποκλειστικά στον άλλο γονέα ή σε τρίτον ή διορισμός επιτρόπου. Έννοια και περιπτώσεις κακής ασκήσεως γονικής μέριμνας κατ’ άρθρο 1532 ΑΚ

Η διάταξη του άρθρου 1532 του ΑΚ ορίζει ότι: “Αν ο πατέρας ή η μητέρα παραβαίνουν τα καθήκοντα που τους επιβάλλει το λειτούργημα τους για την επιμέλεια του προσώπου του τέκνου ή τη διοίκηση της περιουσίας του, ή αν ασκούν το λειτούργημα καταχρηστικά, ή δεν είναι σε θέση να ανταποκριθούν σ’ αυτό, το δικαστήριο, εφόσον το ζητήσουν ο άλλος γονέας, ή οι πλησιέστεροι συγγενείς του τέκνου, ή ο Εισαγγελέας μπορεί να διατάξει οποιοδήποτε πρόσφορο μέτρο. Το δικαστήριο μπορεί ιδίως να αφαιρέσει από τον ένα γονέα την άσκηση της γονικής μέριμνας ολικά ή μερικά και να την αναθέσει αποκλειστικά στον άλλο ή, αν συντρέχουν και στο πρόσωπο αυτού οι προϋποθέσεις της προηγούμενης παραγράφου, να αναθέσει την επιμέλεια του τέκνου ολικά ή μερικά σε τρίτον ή να διορίσει επίτροπο”. Σύμφωνα με τη διάταξη αυτήν οι περιπτώσεις κακής άσκησης της γονικής μέριμνας που ενδιαφέρει τη δημόσια τάξη και το κοινωνικό συμφέρον γενικότερα είναι: α`) η παράβαση των καθηκόντων των γονέων, β`) η καταχρηστική άσκηση του λειτουργήματος τους, γ`) η αδυναμία τους να ανταποκριθούν σ` αυτό. Όμως απόλυτος εννοιολογικός διαχωρισμός των ως άνω περιπτώσεων κακής άσκησης της γονικής μέριμνας είναι ως επί το πλείστον ανέφικτος, αφού οι παραπάνω περιπτώσεις αλληλοεπικαλύπτονται. Έτσι, η κατάχρηση του γονικού λειτουργήματος αποτελεί ταυτοχρόνως και παράβαση των καθηκόντων του γονέως που από αυτό (γονικό λειτούργημα) επιβάλλονται (βλ. Α. Γαζή, ΝοΒ 31.1461, σημ. 16).

Παράβαση των καθηκόντων των γονέων συνιστά η πλημμελής εκπλήρωση των καθηκόντων αυτών με μέτρο κρίσεως το οικονομικό, κοινωνικό και πνευματικό επίπεδο των γονέων. Καταχρηστική άσκηση του λειτουργήματος των γονέων συνιστά η άσκηση της επιμέλειας του προσώπου του τέκνου κατά τρόπο αντίθετο ή μη εναρμονιζόμενο στο σκοπό του, με αποτέλεσμα να διακυβεύονται τα προσωπικά συμφέροντα του τέκνου. Η καταχρηστική άσκηση του λειτουργήματος της γονικής μέριμνας είναι δυνατόν να εκδηλωθεί με θετική ενέργεια, δηλαδή με πράξη ή με παράλειψη ασκήσεως των καθηκόντων τους. Όμως η κρίση για το αν συντρέχει κατάχρηση του δικαιώματος της γονικής μέριμνας θα πρέπει να στηριχθεί όχι σε μεμονωμένες πράξεις ή παραλείψεις του υπόχρεου – δικαιούχου αλλά σε μια εκτίμηση της συνολικής συμπεριφοράς του έναντι του τέκνου, εκτός εάν μια μεμονωμένη πράξη ή παράλειψη είναι τόσο βαριά, ώστε να αρκεί για να στηρίξει γενική (αρνητική) κρίση.

Ειδικότερα καταχρηστικά κατά τα ανωτέρω ασκείται η επιμέλεια τέκνου αν ο έχων την επιμέλεια γονέας παραβαίνει τα καθήκοντα του εκ της επιμέλειας με κίνδυνο να επιφέρει, ως συνέπεια, βλάβη στην ψυχική ή σωματική ανάπτυξη του τέκνου. Τέτοιο χαρακτήρα φέρει σαφώς η ενέργεια του γονέως κατά την άσκηση του δικαιώματος της επιμέλειας όταν εξερεθίζει το τέκνο ή διεγείρει μίσος αυτού κατά του άλλου και στα πλαίσια αυτά ματαιώνει το δικαίωμα επικοινωνίας του τελευταίου προς το τέκνο του ( ΕφΘεσσαλ 1284/2008).

Επιπροσθέτως, λόγοι που αφορούν την τρίτη των παραπάνω προϋποθέσεων της αδυναμίας ανταπόκρισης στο λειτούργημα είναι, μεταξύ άλλων, η τυχόν ασθένεια που επηρεάζει την ικανότητα προς ανταπόκριση στο λειτούργημα, ο δύστροπος χαρακτήρας, ο ακόλαστος και άσωτος βίος, η ανήθικη και εγκληματική διαγωγή του γονέα. Το Δικαστήριο πρέπει σε κάθε περίπτωση να διαπιστώσει την παράβαση του γονέως ή των γονέων και ότι αυτή επηρεάζει τη σωματική ή ψυχική και ηθική διάπλαση του τέκνου ή τα γεγονότα και τις πράξεις που καθιστούν καταχρηστική την άσκηση ή τους λόγους αδυναμίας ασκήσεως της γονικής μέριμνας (ΑΠ 1011/2020, 99/2014).

 

Αγγελική Λιγοψυχάκη, ασκ δικηγόρος

Email: info@efotopoulou.gr