Αντισυνταγματικότητα χορήγησης επιδόματος βρεφονηπιακού σταθμού μόνο στις γυναίκες-μητέρες δικηγόρους και όχι στους άντρες-πατέρες δικηγόρους (ΜονΔΠρΑθ 15908/2019, δημ. ΤΝΠ ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ)
Σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 4 παρ. 2 και 116 παρ. 2 του Συντάγματος κατοχυρώνεται η αρχή της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών, ενώ με το άρθρο 21 κατοχυρώνεται συνταγματικά η ισότιμη συμμετοχή των εργαζόμενων συζύγων στη δημιουργία οικογένειας. Εξάλλου, τόσο στο άρθρο 119 της Συνθήκης για την Ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (μετέπειτα άρθρο 141 του κειμένου της Συνθήκης που ενοποιήθηκε με τη Συνθήκη του Άμστερνταμ, η οποία κυρώθηκε με το ν. 2691/1999, Α’671, και τέθηκε σε ισχύ από 1.5.1999, και ήδη άρθρο 157 του κειμένου της που ενοποιήθηκε με τη Συνθήκη της Λισσαβώνας, η οποία κυρώθηκε με το ν. 3671/2008, ΑΊ29, και τέθηκε σε ισχύ από 1.12.2009), στο οποίο καθιερώνεται η ισότητα των αμοιβών για όμοια εργασία μεταξύ εργαζόμενων ανδρών και γυναικών, όσο και με την Οδηγία 79/7/ΕΟΚ του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 19ης Δεκεμβρίου 1978 περί προοδευτικής εφαρμογής της αρχής της ίσης μεταχείρισης μεταξύ ανδρών και γυναικών σε θέματα κοινωνικών ασφαλίσεων (E.E.L. 6/10.1.1979), απαγορεύεται κάθε διάκριση ως προς τις χορηγούμενες παροχές που βασίζεται άμεσα ή έμμεσα στο φύλο (βλ. ΣτΕ 1070/2014, 1022/2005 7μ.).
Εξάλλου, στο άρθρο 5 του πδ 87/2002 «Για την εφαρμογή της αρχής της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών στα επαγγελματικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης σε συμμόρφωση προς τις Οδηγίες 96/97/ΕΚ και 86/378/ΕΟΚ» (Α’ 66), και, μετά την κατάργηση του εν λόγω πδ, με το άρθρο 30 παρ.5 του ν. 3896/2010 (Α’ 207/8.12.2010), στο άρθρο 7 του τελευταίου αυτού νόμου, ο οποίος προβλέπει, πλέον, για την εφαρμογή της αρχής των ίσων ευκαιριών και της ίσης μεταχείρισης ανδρών και γυναικών στα επαγγελματικά συστήματα κοινωνικής ασφάλισης, στα οποία περιλαμβάνονται και αυτά των αυτοαπασχολούμενων, όπου δεν έχει πεδίο εφαρμογής η Οδηγία 79/7/ΕΟΚ, σε εναρμόνιση με την Οδηγία 2006/54/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Ιουλίου 2006 (EE L 204), ορίζεται με πανομοιότυπη διατύπωση ότι «1. Αντιβαίνουν στην αρχή της ίσης μεταχείρισης διατάξεις που βασίζονται στο φύλο, είτε άμεσα είτε έμμεσα, …, προκειμένου: α) … β) … γ) … δ) … ε) να καθορίσουν διαφορετικές προϋποθέσεις για τη χορήγηση παροχών ή να τις περιορίσουν μόνο στους εργαζόμενους του ενός ή του άλλου φύλου, στ)…».
Επειδή, εξάλλου, με το άρθρο 25 του ν. 3655/2008 (Α’ 58), συστάθηκε, ως νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου, το ΕΤΑΑ, στον Κλάδο Πρόνοιας του οποίου εντάχθηκε και ο Κλάδος Πρόνοιας του Ταμείου Πρόνοιας Δικηγόρων Αθηνών (ΤΠΔΑ), ως Τομέας Πρόνοιας Δικηγόρων Αθηνών (ΤΠΔΑ). Ο Τομέας αυτός εξακολουθεί να διέπεται από τις οικείες καταστατικές στο διατάξεις του ΤΠΔΑ, οι οποίες έχουν καταστεί, κατά τούτο, και δικές του καταστατικές διατάξεις. Ειδικότερα, στο Καταστατικό του Ταμείου Προνοίας Δικηγόρων Αθηνών (β.δ. 6/22.9.1956, Α’ 209), σκοπός του οποίου είναι η ιατρική και η υγειονομική περίθαλψη των ασφαλισμένων-μελών του, ήτοι των δικηγόρων που είναι εγγεγραμμένοι στα Μητρώα του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών (άρθρα 2 και 3), προβλέπεται μεταξύ των παρεχόμενων προς τους ασφαλισμένους του παροχών σε χρήμα και η συμμετοχή του Ταμείου στα έξοδα βρεφονηπιακών σταθμών των ασφαλισμένων του (άρθρο 4 παρ. 2). Ορίστηκε δε ότι οι όροι και οι προϋποθέσεις της χορήγησης του εν λόγω επιδόματος και το ύψος αυτού, καθορίζονται εκάστοτε με αποφάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου του Ταμείου και αναλόγως των οικονομικών του δυνατοτήτων, ενώ οι εν γένει λεπτομέρειες της παροχής αυτής θα ορισθούν από τον Κανονισμό περίθαλψης (άρθρο 17 παρ. 1 περ. ε’).
Ακολούθως, δυνάμει της ανωτέρω εξουσιοδοτικής διάταξης εκδόθηκε ο Κανονισμός Περίθαλψης του Ταμείου Προνοίας Δικηγόρων Αθηνών (πδ 162/1998, Α’ 122), στο άρθρο 15 του οποίου ορίζεται ότι: «Το Ταμείο χορηγεί επίδομα για την παραμονή παιδιών ασφαλισμένων σε βρεφονηπιακούς σταθμούς. Το ποσό του επιδόματος καθορίζεται με απόφαση του Δ.Σ. του Ταμείου και καταβάλλεται μέχρι ένδεκα μήνες το έτος. Δικαιούχοι του επιδόματος είναι οι άμεσα ασφαλισμένες γυναίκες δικηγόροι και οι γυναίκες ασκούμενοι δικηγόροι, που έχουν παιδιά ηλικίας από 1 μέχρι 5 ετών, είναι ασφαλισμένα στο Ταμείο και δεν δικαιούνται σχετικού επιδόματος από άλλο ασφαλιστικό φορέα. Για την έγκριση της δαπάνης, απαιτείται: α) αίτηση της δικαιούχου, β) απόδειξη πληρωμής του βρεφονηπιακού σταθμού και γ) υπεύθυνη δήλωση του ν. 1599/86, στην οποία να δηλώνεται ότι δεν καταβάλλεται σχετικό επίδομα από άλλη πηγή, καθώς και ότι το παιδί παρέμεινε στον παιδικό σταθμό ολόκληρο το αιτούμενο χρονικό διάστημα».
Επειδή, η ανωτέρω διάταξη του άρθρου 15 του Κανονισμού Περίθαλψης του Ταμείου Προνοίας Δικηγόρων Αθηνών, με την οποία ορίζεται ότι δικαιούχοι του επιδόματος βρεφονηπιακού σταθμού είναι μόνον οι γυναίκες δικηγόροι και ασκούμενες – άμεσα ασφαλισμένες του Ταμείου, και όχι και οι άντρες συνάδελφοί τους, εισάγει δυσμενή διάκριση σε βάρος των ανδρών δικηγόρων κατά παράβαση των άρθρων 4 παρ. 2 και 21 του Συντάγματος σε συνδυασμό με το άρθρο 157 ΣΛΕΕ (πρώην άρθρο 141 ΣΕΚ και πρώην άρθρο 119 ΣΕΟΚ), την Οδηγία 79/7/ΕΟΚ, το π.δ. 87/2002 (με το οποίο ενσωματώθηκαν στο εσωτερικό δίκαιο οι Οδηγίες 96/97/ΕΚ και 86/378/ΕΟΚ), και το ν. 3896/2010 (με τον οποίο ενσωματώθηκε στο εσωτερικό δίκαιο η Οδηγία 2006/54/ΕΚ), που κατοχυρώνουν την ίση μεταχείριση των δύο φύλων, αφού σύμφωνα με τα νέα κοινωνικά δεδομένα τόσο οι άντρες, όσο και οι γυναίκες εργαζόμενοι βαρύνονται εξίσου με την ανατροφή των τέκνων τους. Ως εκ τούτου, η εν λόγω ρύθμιση, κατά το μέρος που εισάγει αδικαιολόγητη δυσμενή διάκριση σε βάρος των ανδρών δικηγόρων, αντίκειται τόσο στο Σύνταγμα, όσο και στο Κοινοτικό Δίκαιο και προς αποκατάσταση της επιβαλλόμενης εν προκειμένω ίσης μεταχείρισης των δύο φύλων, δικαιούχοι του εν λόγω επιδόματος είναι και οι άμεσα ασφαλισμένοι άρρενες δικηγόροι και ασκούμενοι δικηγόροι, εφόσον έχουν παιδιά ηλικίας από 1 μέχρι 5 ετών, τα οποία είναι ασφαλισμένα στο Ταμείο και δεν δικαιούνται σχετικού επιδόματος από άλλο ασφαλιστικό φορέα (πρβλ. ΟλΣτΕ 42/2013, 3088/2007, 1467/2004).
Κωνσταντίνα Πουρνάρα
Δικηγόρος