Άρθρο 55 ν. 4858/2021 – Αποδοχή και διάθεση μνημείων που αποτελούν προϊόντα εγκλήματος – Ειδική υπόσταση του εγκλήματος
Στο άρθρου 55 του ν. 4858/2021, τυποποιείται το έγκλημα της αποδοχής και διάθεσης μνημείων που αποτελούν προϊόντα εγκλήματος. Συγκεκριμένα στη διάταξη ορίζεται: «Η πράξη της αποδοχής και διάθεσης προϊόντων εγκλήματος (παράγραφος 1 του άρθρου 394 του Ποινικού Κώδικα), τιμωρείται με κάθειρξη μέχρι δέκα ετών, αν έχει αντικείμενο μνημείο ιδιαίτερα μεγάλης αξίας και ο υπαίτιος γνώριζε, ότι αυτό προέρχεται από αξιόποινη πράξη. Κατά το ίδιο άρθρο, επιβάλλεται κάθειρξη, αν ο υπαίτιος επιχειρεί την πράξη του προηγούμενου εδαφίου κατ’ επάγγελμα ή κατά συνήθεια.» Με το εν λόγω άρθρο που καθιερώνει μια διακεκριμένη παραλλαγή του εγκλήματος της «αποδοχής» του άρθρου 394ΠΚ, ο νομοθέτης επιδιώκει την αυστηρότερη ποινική μεταχείριση του δράστη εν σχέσει με το κοινό έγκλημα, όταν το υλικό αντικείμενο του εγκλήματος είναι μνημείο, ιδιαίτερα μεγάλης αξίας. Η εν λόγω διάταξη δεν καθιερώνει αυτοτελώς το αξιόποινο, ούτε μεταβάλλει τους όρους και τα στοιχεία του εγκλήματος, αλλά απλώς επαυξάνει, υπό τις αναφερόμενες σε αυτή προϋποθέσεις, τις ποινές του εγκλήματος αυτού (ΑΠ 93/2020, για το αντίστοιχο άρθρο στον ν. 3028/2002 που κωδικοποιήθηκε με τον 4858/2021). Ως εκ τούτου για τη στοιχειοθέτηση του εγκλήματος της αποδοχής και διάθεσης προϊόντων εγκλήματος απαιτείται, αντικειμενικώς μεν, η με έναν από τους ανωτέρω αναφερόμενους τρόπους τέλεση αυτού και προέλευση του πράγματος από αξιόποινη πράξη, που προσβάλλει, έστω και εμμέσως, ξένη περιουσία, με την έννοια ότι αρκεί κάθε εγκληματική πράξη, η οποία, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η συστηματική της τοποθέτηση, πρακτικώς προσβάλλει ξένα περιουσιακά δικαιώματα, υποκειμενικώς δε δόλος, ο οποίος συνίσταται σε γνώση του δράστη, ότι το πράγμα προέρχεται από αξιόποινη πράξη και τη θέληση αυτού, παρά την ενδεχόμενη εγκληματική προέλευση του πράγματος, να πραγματώσει με έναν από τους αναφερόμενους τρόπους την αντικειμενική υπόσταση του εν λόγω εγκλήματος [ΑΠ357/2009 ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ]. (Χαραλαμπάκης Α.,Ποινικός κώδικας, ερμηνεία κατ’ άρθρο, τόμος δεύτερος). Στην ειδική διάταξη, πέραν της περιουσίας, προσβαλλόμενο έννομο αγαθό συνιστά και το πολιτιστικό αγαθό με τη σημασία που αυτό έχει για το κοινωνικό σύνολο.
Για την πλήρωση της αντικειμενικής υπόστασης του ιδιώνυμου αυτού εγκλήματος, κρίσιμη είναι η πρότερη αξιόποινη πράξη. Πρέπει αυτή να συνιστά πράξη κατά της περιουσίας εν ευρεία εννοία, ήτοι έγκλημα κατά της περιουσίας ή της ιδιοκτησίας, αλλά και κάθε άλλο που in concreto περιέχει πάρανομη μετάθεση περιουσίας. Επομένως, δεν θεμελιώνεται το έγκλημα, εάν η πρότερη πράξη είναι έγκλημα περί το νόμισμα, παραβίαση κατάσχεσης, παραβίαση απορρήτου τηλεφωνημάτων, εμπορία δούλων, νοθεία τροφίμων, παράβαση του Ν 1975/1991 περί αλλοδαπών, εγκλήματα αφορώντα σε υπερατομικά αγαθά, όπως οι τελωνειακές, φορολογικές, πολεοδομικές διατάξεις (Μυλωνόπουλος, Χ. Ποινικό Δίκαιο, Ειδικό μέρος παρ. 1186,., Χαραλαμπάκης Α., Ποινικός κώδικας, ερμηνεία κατ’ άρθρο, αρθ. 394 παρ. 8 Απαιτείται όπως κατέστη σαφές, μια εγκληματική πράξη κατά της περιουσίας στρεφόμενη, όπως πχ. κλοπή, ληστεία, εκβίαση, απάτη ή όποια άλλη, τετελεσμένη ή αποπειραθείσα (Μπουρόπουλος, 106), άποψη που υιοθετεί και ο Άρειος Πάγος (ΑΠ 2025/2002).
Για την εφαρμογή της διάταξης απαιτείται επιπλέον το μνημείο να είναι «ιδιαίτερα μεγάλης αξίας». Ως τέτοια νοείται η αντικειμενική οικονομική αξία του μνημείου η οποία προσδιορίζεται και από την πολιτιστική σημασία του. Κριτήριο για τον ακριβή προσδιορισμό της οικονομικής αξίας αποτελούν οι συνθήκες της αγοράς και οι εκάστοτε συναλλακτικές σχέσεις. (ΑΠ 425/2022 , ΑΠ 1181/2019, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Η συγκεκριμένη κρίση είναι ανέλεγκτη αναιρετικά καθώς συνιστά κρίση περί τα πράγματα.
Για τη στοιχειοθέτηση της υποκειμενικής υπόστασης του εγκλήματος, απαιτείται τουλάχιστον άμεσος δόλος β’ βαθμού ως προς το γεγονός της προέλευσης του μνημείου ιδιαίτερα μεγάλης αξίας από αξιόποινη πράξη. Είναι επομένως αναγκαία η βέβαιη γνώση του δράστη ότι το μνημείο προέρχεται από προηγούμενη αξιόποινη συμπεριφορά.
Ελένη Μακροδημήτρη, ασκ. δικηγόρος
info@efotopoulou.gr