Αίτηση διορισμού προσωρινής διοίκησης νομικού προσώπου (άρθ. 69 ΑΚ) – Αναλογική εφαρμογή και επί ανώνυμων εταιρειών – Περιπτώσεις έλλειψης διοίκησης νομικού προσώπου

Κατά τη διάταξη του άρθ. 69 ΑΚ, η οποία, όπως προκύπτει από τη γενικότητά της, εφαρμόζεται και για το διοικητικό συμβούλιο ανώνυμης εταιρείας, σε συνδυασμό με εκείνες των άρθ. 740 και 786 ΚΠολΔ, προσωρινή διοίκηση σε νομικό πρόσωπο μπορεί να διορισθεί από το Δικαστήριο ύστερα από αίτηση όποιου έχει έννομο συμφέρον, μόνο: 1. αν λείπουν τα πρόσωπα που απαιτούνται για τη διοίκηση ή 2. αν τα συμφέροντά τους συγκρούονται προς εκείνα του νομικού προσώπου. Ο διορισμός της προσωρινής διοίκησης γίνεται κατά το άρθ. 786 παρ. 1 ΚΠολΔ, με τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, από το Μονομελές Πρωτοδικείο της περιφέρειας όπου έχει την έδρα της η ανώνυμη εταιρεία.

Με την παραπάνω διάταξη, που έχει εξαιρετικό χαρακτήρα, επιδιώκεται η προστασία των συμφερόντων του νομικού προσώπου και των τρίτων (εταίρων, πιστωτών) που σχετίζονται με αυτό, αλλά και του ευρύτερου συνόλου, ενόψει της σημασίας που έχουν τα νομικά πρόσωπα και ιδιαίτερα οι ανώνυμες εταιρείες ως μέσο άσκησης οικονομικής δραστηριότητας. Η έλλειψη διοίκησης είναι: 1. πλασματική, όταν οφείλεται σε δυστροπία, κακοβουλία ή διαφωνίες των μελών του διοικητικού συμβουλίου, άρνηση ή αδιαφορία τους για την άσκηση των αναγκαίων πράξεων διοίκησης, 2. πραγματική, σε περιπτώσεις θανάτου, βαριάς ασθένειας, μακροχρόνιας απουσίας και 3. νομική, σε περίπτωση παραίτησης, έστω και σιωπηρής, μέλους του διοικητικού συμβουλίου, απώλειας δικαιοπρακτικής ικανότητας, τελεσίδικης ακύρωσης απόφασης γενικής συνέλευσης, λήξης θητείας χωρίς πρόβλεψη για παράτασή της. Προσέτι, έλλειψη διοίκησης ανώνυμης εταιρείας υπάρχει στην περίπτωση αδυναμίας άσκησης των αρμοδιοτήτων του διοικητικού συμβουλίου ως συλλογικού οργάνου και όταν ορισμένα μόνο από τα μέλη του λείπουν και τα εναπομείναντα, μαζί με τα νομίμως ανακηρυχθέντα και υπάρχοντα αναπληρωματικά, δεν συμπληρώνουν τον απαιτούμενο από το καταστατικό συνολικό αριθμό μελών. Μόνη η δυνατότητα σχηματισμού απαρτίας από τα μη παραιτηθέντα μέλη δεν καλύπτει την έλλειψη διοίκησης, εφόσον δεν ορίζεται άλλως στο καταστατικό, διότι αυτό προϋποθέτει πλήρη συγκρότηση του διοικητικού συμβουλίου, ώστε να έχει την προβλεπόμενη από το καταστατικό πλήρη σύνθεση, ενώ, κατά παρεμφερή άποψη, έλλειψη διοίκησης της ανώνυμης εταιρείας, που δικαιολογεί το διορισμό νέου (ολόκληρου) διοικητικού συμβουλίου, υπάρχει (και) στην περίπτωση κατά την οποία ορισμένα μέλη του διοικητικού συμβουλίου αρνούνται να ασκήσουν τα καθήκοντά τους ή κωλυσιεργούν στο έργο τους και τα εναπομένοντα είναι λιγότερα από τρία (3), ώστε ο αριθμός αυτών που απομένουν να μην αρκεί, κατά το άρθρο 21 παρ. 1 του Ν. 2190/1920 ή το καταστατικό της εταιρείας, για το σχηματισμό απαρτίας .

Ειδικότερα, οι λόγοι που δημιουργούν συνήθως έλλειψη προσώπων διοίκησης είναι: 1. ο θάνατος μέλους, εφόσον δεν υπάρχει αναπληρωματικό μέλος για τη συμπλήρωση της θέσης ή δεν προβλέπεται από το καταστατικό εκλογή αναπληρωματικών μελών, 2. η μακρά ασθένεια ή απουσία μέλους από την οποία παρακωλύεται η κανονική συγκρότηση και λειτουργία της διοίκησης, 3. η λήξη της θητείας, εφόσον η απελθούσα διοίκηση δεν είχε συγκαλέσει πριν από τη λήξη της θητείας της γενική συνέλευση προς εκλογή νέας διοίκησης, 4. η έκπτωση της διοίκησης ή ορισμένων μελών της, η οποία επέρχεται αυτοδικαίως στις περιπτώσεις που προβλέπονται από το καταστατικό ή κατόπιν ορισμένης διαδικασίας, 5. η παραίτηση της διοίκησης ή ορισμένων μελών της, εφόσον δεν υπάρχει επαρκής αριθμός αναπληρωματικών μελών προς συμπλήρωση των κενών θέσεων κ.λπ., 6. η ακύρωση εκλογής με τελεσίδικη δικαστική απόφαση, 7. η αναστολή της εκτέλεσης της απόφασης της γενικής συνέλευσης, κατά την οποία εκλέχθηκε η διοίκηση, 8. η άρνηση ή η αδιαφορία μέλους της διοίκησης.

Από την εφαρμοζόμενη και στις ανώνυμες εταιρίες διάταξη του άρθ. 69 ΑΚ προκύπτει, ότι προσωρινή διοίκηση διορίζεται και επί πλασματικής ελλείψεως τακτικής διοίκησης, η οποία υπάρχει και όταν, λόγω καθολικών διαφωνιών των μελών της, είναι αδύνατη η λήψη αποφάσεων επί θεμάτων, που είτε την απασχολούν, είτε πρέπει, κατά το νόμο και το καταστατικό, να την απασχολούν, ειδική, δε, μορφή αυτής (πλασματικής ελλείψεως), είναι και η περίπτωση κατά την οποία, λόγω σχηματισμού στους κόλπους της δύο ισοδυνάμων (ισοψηφουσών) αντίθετων ομάδων, είναι αδύνατη η λήψη αποφάσεων.

Εξάλλου, κατά την ίδια παραπάνω διάταξη, έλλειψη διοίκησης, δικαιολογούσα τον διορισμό προσωρινής τέτοιας, υπάρχει και όταν τα συμφέροντα των μελών αυτής συγκρούονται προς εκείνα του νομικού προσώπου της ανώνυμης εταιρίας, συντρέχει, δε, τέτοια περίπτωση και επί ασκήσεως από τα μέλη της (διοίκησης) ανταγωνιστικής προς την εταιρεία δραστηριότητας ή συμμετοχής τους σε άλλη ανταγωνίστρια εταιρία.

Αντιθέτως, μόνη η από το διοικητικό συμβούλιο κακή διαχείριση των εταιρικών υποθέσεων, όταν αυτή δεν υπάγεται στην αμέσως παραπάνω περίπτωση της συγκρούσεως συμφερόντων, δεν δικαιολογεί τον διορισμό προσωρινής διοίκησης, λαμβανομένου υπόψη ότι η διάταξη πρέπει να χρησιμοποιείται με φειδώ, ώστε η δικαστική επέμβαση στη συνταγματικώς κατοχυρωμένη αυτοδιοίκηση της ανώνυμης εταιρίας να επιχειρείται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις, κατά τις οποίες δεν υπάρχει άλλος τρόπος άρσεως του αδιέξοδου.

Τέλος, η επιλογή των κατάλληλων προσώπων για το διορισμό της προσωρινής διοίκησης του νομικού προσώπου ανήκει στην κυριαρχική κρίση του δικαστηρίου, η οποία είναι αναιρετικώς ανέλεγκτη (ΕφΑνατΚρ 228/2023 – ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).

Αγγελική Πολυδώρου, Δικηγόρος

e-mail: info@efotopoulou.gr