Οι αξιώσεις κατά του συγκοινωνού για απόδοση ανάλογης μερίδας των ωφελημάτων υπόκεινται στην παραγραφή του άρθρου 250 περ. 17 του ΑΚ κατά την κρατούσα άποψη της νομολογίας (βλ. ΜΠρωτΦλωρ 106/2018, δημ. ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ)
Κατά το άρθρο 786 ΑΚ κάθε κοινωνός έχει ανάλογη μερίδα στους καρπούς του κοινού αντικειμένου. Ως καρποί νοούνται τα γενικά ωφελήματα, δηλαδή όχι μόνο οι κυρίως καρποί, στους οποίους αναφέρεται το άρθρο 961 ΑΚ, αλλά και κάθε όφελος που παρέχει η χρήση του πράγματος ή του δικαιώματος σύμφωνα με το άρθρο 962 ΑΚ. Τούτο συμφωνεί και με το άρθρο 792 §2 ΑΚ, κατά το οποίο το δικαίωμα κάθε κοινωνού για την αναλογία του στα ωφελήματα από το κοινό αντικείμενο σε καμιά μείωση υπόκειται χωρίς τη συναίνεσή του. Εξάλλου, κατά το άρθρο 787 του ίδιου Κώδικα, κάθε κοινωνός έχει δικαίωμα να κάνει χρήση του κοινού αντικειμένου, εφόσον αυτή δεν εμποδίζει τη σύγχρηση των λοιπών.
Από το συνδυασμό των διατάξεων αυτών προκύπτει ότι στην περίπτωση που κάποιος από τους κοινωνούς κάνει αποκλειστική χρήση του κοινού πράγματος, οι λοιποί δικαιούνται να απαιτήσουν απ’ αυτόν, που έχει την αποκλειστική χρήση, ανάλογη μερίδα από το όφελος που αυτός αποκόμισε και το οποίο συνίσταται στην αξία χρήσης του κοινού (ΑΠ 6/2016, ΑΠ 187/2015, ΜΕφΠειρ 532/2015, ΤΝΠ NOMOS). Το όφελος αυτό, προκειμένου περί κοινού αστικού ακινήτου, που προορίζεται από την κατασκευή του για κατοικία, κατάστημα ή γραφείο, συνίσταται στην κατά το χρόνο της χρήσης μισθωτική αξία της μερίδας των εκτός χρήσης κοινωνών, που δεν αποτελεί μίσθωμα, αφού δεν υπάρχει μισθωτική σχέση, αλλά ωφέλεια αποδοτέα κατά τις παραπάνω διατάξεις (ΑΠ 187/2015, ΑΠ 7/2015, ΤρΕφΔυτΜακ 30/2015, ΤρΕφΠειρ 256/2015, ΜΕφΠειρ 232/2016 ΤΝΠ NOMOS, ΜΕφΛαρ 60/2015 Δικογραφία 2015.408, σύμφωνα με την οποία η ίδια αποζημίωση οφείλεται και όταν πρόκειται περί κοινού αγροτικού ακινήτου που προορίζεται για καλλιέργεια). Η μισθωτική αξία υπολογίζεται ανάλογα με τις μισθωτικές συνθήκες που επικρατούσαν κατά τον χρόνο της χρήσης και ανάλογα με την κατάσταση του κοινού πράγματος (ΤρΕφΔυτΜακ 12/2015 Αρμ 2016.422, ΤρΕφΔυτΜακ 30/2015 ό.π.). Αυτό σημαίνει ότι λαμβάνεται υπόψη όχι μία υποθετική (ανύπαρκτη) αλλά η πραγματική κατάσταση αυτού κατά τον επίμαχο χρόνο (βλ. ΤρΕφΠειρ 256/2015 ΤΝΠ NOMOS). Το παραπάνω δικαίωμα υπάρχει και στην περίτττωση ακόμη που ο κοινωνός δεν προβάλλει αξίωση για σύγχρηση (βλ. ΑΠ 235/2016 ΤΝΠ NOMOS, ΑΠ 6/2016 ό.π., ΑΠ 187/2015 ό.π., ΑΠ 1694/2013 ΧρΙΔ 2014.266- βλ. και ΑΠ 1671/2011 ΕπισκΕΔ 2012.125 με εισαγωγικό σημείωμα Κ. Παμπούκη, που δέχεται όμως ότι ο ασκών το παραπάνω δικαίωμα συγκοινωνός πρέπει να μην «αξιώνει για τον εαυτό του σύγχρηση, κατά τον προορισμό του πράγματος, χωρίς να απαιτείται ότι η αποκλειστική χρήση παρακωλύει τη σύγχρηση από τους λοιπούς κοινωνούς») και δεν απαιτείται να παρακωλύθηκε ο ίδιος στην χρήση από εκείνον που χρησιμοποίησε αποκλειστικά το κοινό πράγμα (ΕφΠειρ 564/2006 ΠειρΝομ 2006.298, ΕφΑΘ 1286/1999 ΕλλΔνη 2000.521- βλ. και ΑΠ 1671/2011 ό.π.- βλ. όμως ΑΠ 2348/2009 ΤΝΠ NOMOS, ΑΠ 1793/2006 ΑρχΝ 2007.582, που δέχονται ότι «δεν υπάρχει παρακώλυση της συγχρήσεως όταν δεν ασκείται ή δεν αξιώνεται καμία σύγχρηση ή δεν καθορίζεται από τους λοιπούς κοινωνούς το περιεχόμενό της»). Κατά τα λοιπά ο τρόπος που ο κοινωνός χρησιμοποίησε αποκλειστικά για λογαριασμό του το κοινό πράγμα είναι κατ’ αρχάς αδιάφορος και μπορεί αυτός να το έχει εκμισθώσει ή να το έχει χρησιδανείσει σε άλλον ή να το έχει ιδιοχρησιμοποιήσει με οποιονδήποτε τρόπο, δηλαδή έστω και διατηρώντας αυτό αδρανές ή προκειμένου για ακίνητο διατηρώντας το κλειστό και ανεκμετάλλευτο, εφόσον με τον τρόπο αυτό αποκλείει στην πράξη τη σύγχρηση των λοιπών κοινωνών και ο ίδιος έχει οποτεδήποτε την ευχέρεια να το εκμεταλλευτεί κατά την κρίση και το συμφέρον του [ΑΠ 767/2014 ΤΝΠ NOMOS- βλ. και Χρ. Μαστροκώστα σε Απ. Γεωργιάδη ΣΕΑΚ I (2010), άρθρο 785 αριθ. 6, σελ. 1509- έτσι και ΠΠρΚερκ 735/2017 ΤΝΠ NOMOS].
Περαιτέρω, κατά τη διάταξη του άρθρου 250 περ. 17 ΑΚ, η οποία ορίζει ότι σε πενταετή παραγραφή υπόκειται οι αξιώσεις των κάθε είδους μισθών, των καθυστερουμενών προσόδων, συντάξεων, διατροφής και κάθε άλλης παροχής που επαναλαμβάνεται περιοδικά, προκύπτει ότι λόγω της γενικότητας των όρων «καθυστερουμένων προσόδων» και «κάθε άλλης παροχής που επαναλαμβάνεται περιοδικά», περιλαμβάνονται σ’ αυτούς οι καρποί, φυσικοί ή πολιτικοί και τα ωφελήματα τα οποία η χρησιμοποίηση του πράγματος περιοδικώς παρέχει.
Στην προβλεπόμενη από τη διάταξη αυτή πενταετή παραγραφή υπόκεινται και οι αξιώσεις του κοινωνού πράγματος κατά του συγκοινωνού, που έκανε αποκλειστική χρήση του κοινού, για απόδοση ανάλογης μερίδας των ωφελημάτων από την χρήση αυτή. Η παραγραφή των αξιώσεων αυτών αρχίζει, κατά τα άρθρα 251 και 253 ΑΚ, μόλις λήξει το έτος μέσα στο οποίο γεννήθηκε κάθε περιοδική παροχή και ήταν δυνατή η δικαστική επιδίωξή της [αντί άλλων ΑΠ 7/2015 ΤΝΠ NOMOS, ΑΠ 564/2012 ΝοΒ 2012.1722, ΑΠ 440/2000 ΤΝΠ NOMOS, ΕφΔυτΜακ 95/2011 Αρμ 2012.1089, ΕφΔωδ 177/2009 ΤΝΠ NOMOS, ΕφΑΘ 6881/2008 ΕφΑΔ 2010.295, ΕφΛαρ 779/2001 ΕλλΔνη 2002.838 (κρατούσα θέση στη νομολογία)· έτσι και ΜΕφΠειρ 132/2014 ΤΝΠ NOMOS, ΕφΑΘ 4515/2009 ΕλλΔνη 2011.237, ΕφΠατρ 930/2004 ΑχΝομ 2005.116, Χρ. Μαστροκώστας σε Απ. Γεωργιάδη ΣΕΑΚ I, άρθρο 786 αριθ. 3, σελ. 1511, Απ. Γεωργιάδης, Ενοχικό Δίκαιο-Ειδικό Μέρος II (2007), §34.III.2 αριθ. 27, σελ. 798· αντιθ. ΜΕφΛαμ 2/2013 ΤΝΠ NOMOS σύμφωνα με την οποία πρόκειται για αξιώσεις από την κοινωνία που υπόκεινται στη γενική 20ετή παραγραφή του άρθρου 249 ΑΚ].
Εξάλλου, από τις διατάξεις των άρθρων 262 §1 ΚΠολΔ και 249, 250 επ. και 277 ΑΚ προκύπτει ότι, για να είναι ορισμένη η ένσταση πενταετούς παραγραφής των αναφερομένων στο άρθρο 250 ΑΚ αξιώσεων, πρέπει να αναφέρεται, εκτός των άλλων και το έτος εντός του οποίου, σύμφωνα με το άρθρο 251 ΑΚ, γεννήθηκε η σχετική αξίωση και είναι δυνατή η δικαστική της επιδίωξη, δηλαδή το αφετήριο αυτής χρονικό σημείο, που αποτελεί νόμιμη προϋπόθεση έναρξης της πενταετούς παραγραφής των αναφερόμενων στο προαναφερόμενο άρθρο 250 ΑΚ αξιώσεων (ΑΠ 7/2015 ΤΝΠ ό.π., ΑΠ 1096/2008 ΤΝΠ NOMOS).
Κωνσταντίνα Β. Πουρνάρα
Δικηγόρος