Περί προσκόμισης πιστοποιητικού ΕΝ.Φ.Ι.Α. ενώπιον δικαστηρίου εμπράγματος αγωγής επί ακινήτου επί ποινή απαραδέκτου – Αντισυνταγματικότητα της διάταξης
Σύμφωνα με τη διάταξη της παραγράφου 5 του άρθρου 54 Α του ν. 4174/2013, όπως ισχύει μετά την αντικατάστασή της από το άρθρο 13 παρ. 6 ν. 4474/2017: «Είναι απαράδεκτη η συζήτηση ενώπιον δικαστηρίου εμπράγματης αγωγής επί ακινήτου, πλην της μονομερούς εγγραφής υποθήκης ή προσημείωσης υποθήκης ή της άρσης κατάσχεσης, αν δεν προσκομισθεί από τον υπόχρεο σε ΕΝ.Φ.Ι.Α. πιστοποιητικό ότι το ίδιο ακίνητο περιλαμβάνεται στη δήλωση ΕΝ.Φ.Ι.Α. και Φ.Α.Π., κατά περίπτωση, για τα πέντε (5) προηγούμενα έτη». Πλην όμως, η διάταξη αυτή έχει πολλάκις κριθεί από τη νομολογία μη εφαρμοστέα, ενόψει του αμιγώς φορολογικού χαρακτήρα της και της ευθείας αντίθεσής της με τις διατάξεις των άρθρων 17, 20 και 25 του Συντάγματος καθώς και τη διάταξη του άρθρου 6 παρ. 1 της ΕΣΔΑ. Αναλυτικότερα, η διάταξη αυτή είναι φορολογικής φύσης, θεσπίστηκε για να διασφαλίσει το φορολογικό δικαίωμα του Δημοσίου και δεν είναι εφαρμοστέα, ούτε, άλλωστε, η παράβασή της δημιουργεί διαδικαστικό απαράδεκτο, διότι οι φορολογικοί σκοποί, τους οποίους επιδιώκει, μπορούν να επιτευχθούν και με άλλα μέσα, δηλαδή με την ενέργεια των φορολογικών οργάνων, χωρίς να απαιτείται η κήρυξη απαράδεκτης της συζήτησης της αγωγής για την επίτευξή τους, οι οποίοι δεν έχουν επίδραση στην έκβαση της δίκης και, συνακόλουθα, στην ορθή απονομή της δικαιοσύνης. Σε κάθε δε περίπτωση η εφαρμογή της ως άνω διάταξης, λόγω του αμιγούς φορολογικού της χαρακτήρα, προσκρούει ευθέως τόσο στις διατάξεις των άρθρων 17, 20 και 25 του Συντάγματος, όσο και στη διάταξη του άρθρου 6 παρ. 1 της ΕΣΔΑ, δεδομένου ότι δεν αφορά στην προστασία των συναλλασσομένων σε σχέση με τα ακίνητα, ώστε να επιδιώκει την παροχή δικαστικής προστασίας, αποτελώντας ειδική διαδικαστική προϋπόθεση μίας εμπράγματης αγωγής και προαπαιτούμενο, προκειμένου να εκδοθεί απόφαση επί της ουσίας. Άλλωστε, στόχος της δίκης πρέπει να είναι πάντοτε η έκδοση απόφασης επί της ουσίας και οι διαδικαστικές προϋποθέσεις πρέπει να έχουν σκοπό να εξασφαλίσουν την ομαλή και απρόσκοπτη ροή της διαδικασίας και να αποτελούν εγγυήσεις ορθής δικαστικής απόφασης (βλ. σχετ. ΑΠ 290/2023, ΑΠ 383/2021, ΑΠ 1143/2019, ΜονΕφΔωδ 9/2025 ΜΕφΠειρ 39/2023, ΜΕφΠατρ 323/2022, ΜΕφΔωδ 313/2022, ΜΕφΠειρ 459/2020, όλες δημοσιευμένες σε ΝΟΜΟΣ). Εν κατακλείδι, δε θα μπορούσε μια καθαρά φορολογικού χαρακτήρα διάταξη, που δεν αφορά στην προστασία των συναλλασσόμενων σε σχέση με τα ακίνητα ή δεν επιδιώκει την παροχή δικαστικής προστασίας, να αποτελεί ειδική διαδικαστική προϋπόθεση μιας εμπράγματης αγωγής και προαπαιτούμενο προκειμένου να εκδοθεί απόφαση επί της ουσίας. Άλλωστε, στόχος της δίκης πρέπει να είναι πάντοτε η έκδοση απόφασης επί της ουσίας και οι διαδικαστικές προϋποθέσεις πρέπει να έχουν σκοπό να εξασφαλίσουν την ομαλή και απρόσκοπτη ροή της διαδικασίας και να αποτελούν εγγυήσεις ορθής δικαστικής απόφασης [ΟλΣτΕ 601/2012, ΟλΣτΕ 3087/2011, ΟλΕλΣυν 2006/2008, ΑΠ 383/2021, ΑΠ 293/2014, ΑΠ 1164/2009, ΑΠ 205/2006, ΕΔΔΑ απόφαση της 2.12.1985 « ………. κατά Σουηδίας» αριθ. 11036/84, απόφαση της 14.12.1988 « ………. κατά Σουηδίας» αριθ. 13013/87, απόφαση της 16.1.1995 « ………. ………. κατά Ιταλίας» αριθμ. 15117/89, Νικόλαος Νίκας Πολιτική Δικονομία I σ. 415 ] (ΜονΕφΑθ 26/2025).
Ελένη Μακροδημήτρη, ασκ. δικηγόρος
info@efotopoulou.gr