Κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις. Βασικά γνωρίσματα και διαδικασία σύστασης.
Πρόκειται για μία νέου τύπου εταιρεία, η οποία θεσπίστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα με τον Ν. 4019/2011. Τα βασικά πλεονεκτήματα του νέου αυτού εταιρικού μορφώματος είναι ότι δεν υπόκειται σε φορολογία εισοδήματος για μέρος των κερδών της (δηλαδή τα κίνητρα για την σύστασή της είναι κυρίως και όχι μόνο φορολογικά), δεν διακόπτονται τα κοινωνικά επιδόματα των εργαζομένων σε αυτήν, ενώ παράλληλα έχει δικαίωμα ένταξης σε όλα τα επιδοτούμενα προγράμματα και προγραμματικές συμβάσεις με το Δημόσιο.
Η κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση είναι ένας αστικός συνεταιρισμός κοινωνικού σκοπού με περιορισμένη ευθύνη των μελών της (πέραν του ποσού που καταβάλλει κάθε μέλος για απόκτηση της συνεταιριστικής μερίδας, το μέλος της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης δεν έχει καμία άλλη ευθύνη έναντι των δανειστών της) και έχει εκ του νόμου την εμπορική ιδιότητα.
Ανάλογα με το ειδικότερο σκοπό που εξυπηρετούν, οι Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις διακρίνονται σε: (α) Ένταξης, δηλαδή αποσκοπούν στην ένταξη στην οικονομική και κοινωνική ζωή των ατόμων που ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού (π.χ. ΑΜΕΑ, εξαρτημένοι, οροθετικοί, αποφυλακισμένοι, ανήλικοι παραβάτες κ.α.). Στην κατηγορία αυτή, 40% κατ’ ελάχιστον των εργαζομένων θα πρέπει υποχρεωτικά να ανήκει στις ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, (β) κοινωνικής φροντίδας, δηλαδή αποσκοπούν στην παραγωγή προϊόντων και παροχή υπηρεσιών κοινωνικού – προνοιακού χαρακτήρα που απευθύνονται σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού και (γ) συλλογικού και παραγωγικού σκοπού, δηλαδή αποσκοπούν στην προαγωγή του τοπικού και συλλογικού συμφέροντος, στην απασχόληση, στην ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής και της τοπικής ή περιφερειακής ανάπτυξης (π.χ. πολιτισμός, οικολογία, περιβάλλον, εκπαίδευση, παροχές κοινωνικής ωφέλειας, αξιοποίηση τοπικών προϊόντων, διατήρηση παραδοσιακών δραστηριοτήτων και επαγγελμάτων κ.α.).
Η κυριότερη πρακτική σημασία της ανωτέρω κατηγοριοποίησης εκδηλώνεται στον αριθμό των προσώπων που υπογράφουν το ιδρυτικό καταστατικό της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης (πρέπει να υπογράφεται από τουλάχιστον 7 πρόσωπα αν πρόκειται για επιχείρηση ένταξης και από 5 τουλάχιστον πρόσωπα εάν πρόκειται για επιχείρηση κοινωνικής φροντίδας ή συλλογικού/ παραγωγικού σκοπού).
Μέλη της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης μπορεί να είναι φυσικά ή νομικά πρόσωπα, μόνο που στην τελευταία περίπτωση η συμμετοχή των νομικών προσώπων στην επιχείρηση δεν επιτρέπεται να υπερβαίνει το 1/3 του συνόλου των μελών της. Από την άλλη πλευρά απαγορεύεται η συμμετοχή στην επιχείρηση των Ο.Τ.Α. και των Ν.Π.Δ.Δ. που υπάγονται σε αυτούς. Μοναδική εξαίρεση από τον ανωτέρω κανόνα αποτελεί η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση Ένταξης, στην οποία μπορούν να συμμετέχουν ως μέλη Ν.Π.Δ.Δ. με έγκριση του φορέα που τα εποπτεύει.
Σχετικά με την σύσταση της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης απαιτείται: (α) υπογραφή του καταστατικού, (β) εγγραφή στο Γενικό Μητρώο Κοινωνικής Οικονομίας (από την εγγραφή αυτή η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση αποκτά νομική μορφή και εμπορική ιδιότητα). Μαζί με την αίτηση συνυποβάλλονται και όλα τα απαραίτητα δικαιολογητικά για την καταχώριση στο Μητρώο, (γ) υποβολή πρόσθετων στοιχείων στο Γενικό Μητρώο Κοινωνικής Οικονομίας. Μετά την ολοκλήρωση και του τελευταίου αυτού σταδίου, ολοκληρώνεται η σύσταση της Επιχείρησης.
Εκτελεστικό όργανο της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης είναι η Διοικούσα Επιτροπή (η οποία διέπεται από το άρθρο 7 του Ν. 1667/1986, με την επιφύλαξη του Ν. 4019/2011), η οποία εκλέγεται από την Γενική Συνέλευση και συνεδριάζει υποχρεωτικά μία φορά το μήνα. Η Γενική Συνέλευση των μελών συνέρχεται με σχετική απόφαση της Διοικούσας Επιτροπής τακτικώς, μία τουλάχιστον φορά, κάθε χρόνο και μέσα σε διάστημα τριών μηνών από την λήξη της οικονομικής χρήσης.
Όσον αφορά τα κέρδη της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης αυτά δεν διανέμονται στα μέλη της, εκτός αν αυτά είναι και εργαζόμενοι σε αυτήν. Σύμφωνα με το Ν. 4019/2011, τα κέρδη διατίθενται ετησίως κατά ποσοστό 5% για το σχηματισμό αποθεματικού, κατά ποσοστό 35% διανέμονται στους εργαζομένους της επιχείρησης ως κίνητρο παραγωγικότητας και το υπόλοιπο (60%) διατίθεται για τις δραστηριότητες της επιχείρησης και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.
Δεν υπόκειται σε φορολογία εισοδήματος το ποσοστό των κερδών της επιχείρησης όταν παραμένουν στην επιχείρηση ως αποθεματικό και για τις δραστηριότητές της. Το ποσοστό των κερδών της επιχείρησης που διατίθεται στους εργαζομένους υπόκειται σε παρακράτηση φόρου εισοδήματος, σύμφωνα με τον εκάστοτε φορολογικό συντελεστή του πρώτου, μετά από το αφορολόγητο ποσό, κλιμακίου εισοδήματος της κλίμακας της παραγράφου 1 του άρθρου 9 του Ν. 2238/1994, όπως ισχύει. Με την παρακράτηση του φόρου αυτού εξαντλείται η φορολογική υποχρέωση, όσον αφορά στα κέρδη της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης και των εργαζομένων σε αυτή, οι οποίοι ανήκουν σε ευάλωτες ομάδες πληθυσμού.
Αξίζει να σημειωθεί εδώ ότι οι εργαζόμενοι στις Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις οι οποίοι ανήκουν στις ευάλωτες ομάδες πληθυσμού και λαμβάνουν επίδομα ανεργίας ή οποιαδήποτε άλλη παροχή, συνεχίζουν να εισπράττουν τις παροχές αυτές ταυτόχρονα με την αμοιβή τους από την Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση. Αυτό σημαίνει ότι το επίδομα ανεργίας δεν διακόπτεται.
Τέλος, η συμμετοχή ενός φυσικού προσώπου με την ιδιότητα του μέλους-εταίρου σε Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση, δεν του προσδίδει την εμπορική ιδιότητα και δεν δημιουργεί ασφαλιστικές ή φορολογικές υποχρεώσεις.
Είμαστε στη διάθεσή σας για οποιαδήποτε πληροφορία ή διευκρίνιση.
Μαρία Τζαβέλα
Δικηγόρος, LL.M.
E-mail: info@efotopoulou.gr