Μέτρα προστασίας της υγείας των εργαζομένων σε οθόνες οπτικής απεικόνισης κατά το π.δ. 398/1994 και την Οδηγία 90/270/ΕΟΚ – Υποχρεωτική η οργάνωση της δραστηριότητάς τους με τρόπο ώστε η καθημερινή εργασία τους να διακόπτεται ανά δίωρο απασχόλησης, είτε με αλλαγές δραστηριότητας είτε, αν αυτό δεν είναι εφικτό, με διαλείμματα – Ευθύνη Δημοσίου ή Ν.Π.Δ.Δ. σε περίπτωση παράλειψης της ανωτέρω υποχρέωσης

Στην Οδηγία 90/270/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 29ης Μαΐου 1990, σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας κατά την εργασία σε εξοπλισμό με οθόνη οπτικής απεικόνισης [πέμπτη ειδική οδηγία κατά την έννοια του άρθρου 16 παρ. 1 της οδηγίας 89/391/ΕΟΚ] (EE L 156) προβλέπονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: Άρθρο 1: «Η παρούσα οδηγία, που αποτελεί την πέμπτη ειδική οδηγία κατά την έννοια του άρθρου 16 παράγραφος 1 της οδηγίας 89/391/ΕΟΚ, καθορίζει τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας για την εργασία σε εξοπλισμό με οθόνη οπτικής απεικόνισης όπως αυτές ορίζονται στο άρθρο 2. 2. Οι διατάξεις της οδηγίας 89/391/ΕΟΚ εφαρμόζονται πλήρως σ’ ολόκληρο τον τομέα που αναφέρεται στην παράγραφο 1, με την επιφύλαξη των δεσμευτικότερων ή και/πιο ειδικών διατάξεων που περιέχει η παρούσα οδηγία. 3. Η παρούσα οδηγία δεν εφαρμόζεται: […].». Άρθρο 2: «Για τους σκοπούς της παρούσας οδηγίας, νοείται ως: α) οθόνη οπτικής απεικόνισης, κάθε αλφαριθμητική ή γραφική οθόνη οποιαδήποτε και αν είναι η χρησιμοποιούμενη μέθοδος οπτικής παρουσίασης· β) θέση εργασίας, το σύνολο που περιλαμβάνει εξοπλισμό με οθόνη οπτικής απεικόνισης, εφοδιασμένο ενδεχομένως με πληκτρολόγιο ή άλλη διάταξη εισόδου δεδομένων, ή/και με λογισμικό που καθορίζει το σημείο διασύνδεσης ανθρώπου/συσκευής, με προαιρετικά εξαρτήματα, με παραρτήματα, περιλαμβανομένων και μονάδας δισκετών, τηλεφώνου, ταλαντωτή/ αποταλαντωτή, εκτυπωτή, αναλογίου για έγγραφα, καθίσματος και τραπεζιού εργασίας ή άλλης επιφάνειας εργασίας, καθώς και το άμεσο περιβάλλον εργασίας· γ) εργαζόμενος, κάθε εργαζόμενος κατά την έννοια του άρθρου 3 στοιχείο α) της οδηγίας 89/391/ΕΟΚ, ο οποίος χρησιμοποιεί τακτικά και κατά ένα μη αμελητέο τμήμα της κανονικής του εργασίας, εξοπλισμό με οθόνη οπτικής απεικόνισης.». Άρθρο 3: «1. Οι εργοδότες υποχρεούνται να προβαίνουν σε ανάλυση των θέσεων εργασίας με σκοπό την αξιολόγηση των συνθηκών ασφάλειας και υγείας που παρουσιάζουν για τους εργαζομένους των, ιδίως όσον αφορά τους ενδεχόμενους κινδύνους για την όραση, τα σωματικά προβλήματα και την πνευματική καταπόνηση. 2. Οι εργοδότες οφείλουν να λαμβάνουν τα ενδεδειγμένα μέτρα για τη θεραπεία των κινδύνων που διαπιστώνονται κατ’ αυτόν τον τρόπο, βάσει της αξιολόγησης της παραγράφου 1, λαμβάνοντας υπόψη τις σωρευτικές ιδιότητες ή/και το συνδυασμό των διαπιστουμένων κινδύνων.». Άρθρο 6 παρ. 1: «[…] οι εργαζόμενοι ή οι εκπρόσωποί τους ενημερώνονται για όλα τα μέτρα σχετικά με την ασφάλεια και την υγεία που λαμβάνονται κατ’ εφαρμογήν της παρούσας οδηγίας.». Άρθρο 7: «Ο εργοδότης υποχρεούται να σχεδιάζει τη δραστηριότητα του εργαζομένου κατά τρόπον ώστε η καθημερινή εργασία σε οθόνη να διακόπτεται περιοδικά με διαλείμματα ή αλλαγές δραστηριότητας που θα περιορίζουν το φόρτο εργασίας στην οθόνη.». Άρθρο 8: «Η διαβούλευση με τους εργαζομένους ή/και τους εκπροσώπους τους και η συμμετοχή αυτών γίνονται σύμφωνα με το άρθρο 11 της οδηγίας 89/391/ΕΟΚ στα πλαίσια των ζητημάτων που καλύπτει η παρούσα οδηγία, συμπεριλαμβανομένου του παραρτήματός της.». [Στο άρθρο 11 παρ. 1 της Οδηγίας 89/391/ΕΟΚ ορίζεται, μεταξύ άλλων, ότι «Οι εργοδότες ζητούν τη γνώμη των εργαζομένων ή/και εκπροσώπων τους και επιτρέπουν τη συμμετοχή τους στα πλαίσια όλων των ζητημάτων που άπτονται της ασφάλειας και της υγείας κατά την εργασία»]. Άρθρο 9: «1. Οι εργαζόμενοι δικαιούνται να υποβάλλονται σε κατάλληλη εξέταση των ματιών και της όρασης που διενεργείται από άτομο που έχει τα αναγκαία προσόντα: – πριν αρχίσουν την εργασία σε οθόνη οπτικής απεικόνισης, – κατά κανονικά χρονικά διαστήματα μετέπειτα και – στην περίπτωση που αισθάνονται ενοχλήσεις στην όραση που μπορεί να οφείλονται στην εργασία σε οθόνη οπτικής απεικόνισης. 2. Οι εργαζόμενοι έχουν το δικαίωμα να περνούν από οφθαλμολογική εξέταση εάν τα αποτελέσματα της εξέτασης της παραγράφου 1 το καθιστούν αναγκαίο. 3. Στον εργαζόμενο πρέπει να παρέχονται ειδικά γυαλιά ανάλογα με την εκάστοτε εργασία, εφόσον τα αποτελέσματα των εξετάσεων της παραγράφου 1 ή 2 το καθιστούν αναγκαίο και εφόσον δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν κοινά γυαλιά. 4. Τα κατ’ εφαρμογήν του παρόντος άρθρου λαμβανόμενα μέτρα δεν πρέπει σε καμιά περίπτωση να συνεπάγονται πρόσθετη οικονομική επιβάρυνση για τους εργαζομένους. 5. […]». Άρθρο 11. «1. Τα κράτη μέλη θέτουν σε ισχύ τις αναγκαίες νομοθετικές, κανονιστικές και διοικητικές διατάξεις για να συμμορφωθούν με την παρούσα οδηγία το αργότερο στις 31 Δεκεμβρίου 1992. […]». ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΕΛΑΧΙΣΤΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ (άρθρα 4 και 5): «Εισαγωγική παρατήρηση Οι υποχρεώσεις που προβλέπονται στο παρόν παράρτημα εφαρμόζονται για την υλοποίηση των στόχων της παρούσας οδηγίας και στο μέτρο που, αφενός, υπάρχουν τα εξεταζόμενα στοιχεία στη θέση εργασίας και, αφετέρου, οι ιδιάζουσες απαιτήσεις και χαρακτηριστικά της εργασίας δεν αντιτίθενται προς αυτές. 1. ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ […] 2. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ […] 3. ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ/ΑΝΘΡΩΠΟΥ […].». Σύμφωνα με την τέταρτη αιτιολογική σκέψη της ανωτέρω Οδηγίας, «η τήρηση των ελάχιστων προδιαγραφών που προορίζονται να κατοχυρώσουν ένα καλύτερο επίπεδο ασφάλειας των θέσεων εργασίας που διαθέτουν οθόνη οπτικής απεικόνισης είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την εξασφάλιση της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων.».

Επειδή, σε συμμόρφωση προς την ανωτέρω οδηγία εκδόθηκε το π.δ. 398/1994 «Ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας κατά την εργασία με οθόνες οπτικής απεικόνισης σε συμμόρφωση με την οδηγία του Συμβουλίου 90/270/ΕΟΚ» (Α΄ 221), στο οποίο ορίζονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: Άρθρο 1: «1. Το παρόν προεδρικό διάταγμα καθορίζει τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας κατά την εργασία με οθόνες οπτικής απεικόνισης, όπως αυτές ορίζονται στο άρθρο 2. Οι διατάξεις του εφαρμόζονται επιπλέον των γενικών διατάξεων για την υγιεινή και την ασφάλεια της εργασίας που ισχύουν κάθε φορά. 2. Οι διατάξεις του παρόντος εφαρμόζονται σε όλες τις επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίες του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, ανεξαρτήτως κλάδου οικονομικής δραστηριότητας στον οποίο κατατάσσονται. 3. Για την εφαρμογή του παρόντος στο Δημόσιο, τα ΝΠΔΔ και ΟΤΑ ισχύουν και οι ιδιαίτερες ρυθμίσεις της ΚΥΑ 88555/3293/88 (721/Β) “Υγιεινή και ασφάλεια του προσωπικού του Δημοσίου, των ΝΠΔΔ και των ΟΤΑ που κυρώθηκε με το άρθρο 39 του ν. 1836/89 (79/Α) “Προώθηση της απασχόλησης και της επαγγελματικής κατάρτισης και άλλες διατάξεις“. […]». Άρθρο 2. «Για τους σκοπούς του παρόντος νοείται ως: 1. Οθόνη οπτικής απεικόνισης: Κάθε αλφαριθμητική ή γραφική οθόνη που αποτελεί τμήμα εξοπλισμού επεξεργασίας, αναπαραγωγής ή οπτικής παρουσίασης στοιχείων ανεξάρτητα από την χρησιμοποιούμενη μέθοδο. 2. Θέση εργασίας: Το σύνολο του εξοπλισμού που περιλαμβάνει οθόνη οπτικής απεικόνισης, εφοδιασμένο ενδεχομένως με πληκτρολόγιο ή άλλη διάταξη εισόδου δεδομένων, ή/και με λογισμικό που καθορίζει τη διασύνδεση χρήστη – συσκευής, με προαιρετικά εξαρτήματα, με περιφερειακά, περιλαμβανομένων και μονάδας δισκετών, τηλεφώνου, ταλαντωτή/αποταλαντωτή, εκτυπωτή, αναλογίου για έγγραφα, καθίσματος και τραπεζιού εργασίας ή άλλης επιφάνειας εργασίας, καθώς και το άμεσο περιβάλλον εργασίας. 3. Εργαζόμενος: Κάθε πρόσωπο που απασχολείται από έναν εργοδότη με σχέση εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των ασκούμενων και των μαθητευόμενων, ο οποίος χρησιμοποιεί τακτικά και κατά ένα μη αμελητέο τμήμα της κανονικής του εργασίας, οθόνη οπτικής απεικόνισης.». Άρθρο 3: «1. Στα πλαίσια της υποχρέωσης του εργοδότη, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, να έχει στη διάθεσή του μία γραπτή εκτίμηση των υφισταμένων κατά την εργασία κινδύνων για την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων, ο εργοδότης προβαίνει σε ανάλυση των θέσεων εργασίας με σκοπό την αξιολόγηση των συνθηκών ασφάλειας και υγείας που παρουσιάζουν για τους εργαζομένους του, ιδίως σε ό,τι αφορά τους ενδεχόμενους κινδύνους για την όραση, τα σωματικά προβλήματα και την πνευματική καταπόνηση των εργαζομένων λαμβάνοντας υπόψη και τα ενδεικτικώς αναφερόμενα στο παράρτημα II του άρθρου 11. Κατά την ανάλυση αυτή λαμβάνονται επίσης υπόψη τα προβλήματα των ιδιαίτερα ευαίσθητων ομάδων κινδύνου. 2. Οι εργοδότες οφείλουν να λαμβάνουν τα ενδεδειγμένα μέτρα για την θεραπεία των κινδύνων που διαπιστώνονται με βάση την εκτίμηση της παραγράφου 1, λαμβάνοντας υπόψη τις σωρευτικές επιπτώσεις και το συνδυασμό των διαπιστουμένων κινδύνων. 3. Οι εργοδότες ζητούν από τους κατασκευαστές, εισαγωγείς και κάθε είδους προμηθευτές οθονών οπτικής απεικόνισης, κάθε αναγκαία πληροφορία για την εκτίμηση που αναφέρεται στην παράγραφο 1.». Άρθρο 6: «Οι εργοδότες οφείλουν να λαμβάνουν τα ενδεδειγμένα μέτρα ώστε οι θέσεις εργασίας που έχουν ήδη τεθεί σε λειτουργία μέχρι και τη δημοσίευση του παρόντος, να προσαρμοστούν έτσι ώστε να πληρούν τις ελάχιστες προδιαγραφές του παραρτήματος Ι του άρθρου 11 το αργότερο μέχρι 31.12.1996.». Άρθρο 8: «1. Ο εργοδότης υποχρεούται να σχεδιάζει την δραστηριότητα του εργαζόμενου κατά τρόπον ώστε η καθημερινή εργασία σε οθόνες οπτικής απεικόνισης να διακόπτεται περιοδικά με διαλείμματα ή αλλαγές δραστηριότητας, που θα περιορίζουν το φόρτο εργασίας στην οθόνη οπτικής απεικόνισης σύμφωνα με το παράρτημα Ι του άρθρου 11. 2. Ο εργοδότης διαβουλεύεται με τους εργαζομένους ή/και τους εκπροσώπους τους για τον σχεδιασμό και την οργάνωση της εργασίας με σκοπό την ικανοποίηση των απαιτήσεων της παραγράφου 1 σύμφωνα και με το παράρτημα Ι του άρθρου 11.». Άρθρο 9: «Στα πλαίσια της διαβούλευσης και της συμμετοχής των εργαζομένων, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, οι εργοδότες ζητούν τη γνώμη των εργαζομένων ή/και των εκπροσώπων τους και διευκολύνουν τη συμμετοχή τους, αναφορικά με τα θέματα που σχετίζονται με την εφαρμογή του παρόντος.». Άρθρο 10: «1. Στα πλαίσια της επίβλεψης της υγείας των εργαζομένων, σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις, ο εργοδότης έχει την υποχρέωση να εξασφαλίζει ότι, κάθε εργαζόμενος υπόκειται σε ιατρικές εξετάσεις της όρασης και του μυοσκελετικού συστήματος κατά την πρόσληψη και στη συνέχεια μια φορά τον χρόνο καθώς και όταν οι εργαζόμενοι αισθάνονται ενοχλήσεις που μπορεί να οφείλονται στην εργασία τους. 2. Ο εργοδότης παρέχει στους εργαζόμενους ειδικά γυαλιά εφόσον τα αποτελέσματα της παραγράφου 1 τα καθιστούν αναγκαία και εφόσον τα συνήθη γυαλιά δεν είναι κατάλληλα ή αποτελεσματικά για την συγκεκριμένη εργασία. 3. Για τις ιδιαίτερα ευαίσθητες ομάδες κινδύνου θα πρέπει να υπάρχει συμπληρωματική ενημέρωση και μέριμνα για την καλύτερη αντιμετώπιση προβλημάτων, που προκαλούνται από την εργασία με οθόνες οπτικής απεικόνισης. 4. […]». Άρθρο 11: «Προσαρτώνται και αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του παρόντος το παράρτημα Ι που αναφέρεται στα άρθρα 5, 6 και 8 και το παράρτημα II που αναφέρεται στα άρθρα 3 και 5 του παρόντος και έχουν ως ακολούθως: ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι ΕΛΑΧΙΣΤΕΣ ΠΡΟΔΙΑΓΡΑΦΕΣ [άρθρα 5 , 6 και 8] 1. ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΣ […] 2. ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ […] 3. ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ/ΑΝΘΡΩΠΟΥ […] 4. ΑΛΛΑΓΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΔΙΑΛΕΙΜΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ 4. 1. Εφόσον δεν είναι εφικτό να οργανώνεται η εργασία με τέτοιο τρόπο ώστε φυσιολογικά να μπορεί ο εργαζόμενος να την εναλλάσσει με άλλες μορφές εργασίας, είναι χρήσιμο να εξασφαλίζονται στον εργαζόμενο διαλείμματα εργασίας ανά δίωρο, ανάλογα με το είδος της εργασίας. Σε καμμιά περίπτωση τα διαλείμματα αυτά δεν πρέπει να συσσωρεύονται. 4 2. Ο χρόνος απομάκρυνσης του εργαζόμενου από τη θέση εργασίας με οθόνες οπτικής απεικόνισης (είτε για διάλειμμα εργασίας είτε για αλλαγή δραστηριότητας) μπορεί να είναι έως 15 λεπτά ανά δίωρο. Παρατήρηση Οι υποχρεώσεις που προβλέπονται στις παραγράφους 1, 2 και 3 του παρόντος παραρτήματος εφαρμόζονται για την υλοποίηση των στόχων του παρόντος εφόσον υπάρχουν τα εξεταζόμενα στοιχεία στη θέση εργασίας. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ […].». Άρθρο 14: «Η ισχύς του παρόντος αρχίζει από τη δημοσίευσή του στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.».

Από τον συνδυασμό των προπαρατεθεισών διατάξεων της Οδηγίας 90/270/ΕΟΚ και του εκδοθέντος σε εφαρμογή της π.δ. 398/1994, οι οποίες (διατάξεις) είναι εφαρμοστέες και για την υγιεινή και ασφάλεια εργασίας του εν γένει προσωπικού του Δημοσίου και των νομικών προσώπων δημοσίου, συνάγονται τα εξής: Αντικείμενο των ανωτέρω διατάξεων, τόσο της Οδηγίας, σύμφωνα και με τον τίτλο της και με το άρθρο 1 αυτής, όσο και του π.δ. 398/1994, ερμηνευομένου υπό το φως του κειμένου και του σκοπού της Οδηγίας (βλ. απόφαση ΔΕΕ της 12.12.1996 επί υποθέσεων C – 74/95 και C – 129/95), είναι η θέσπιση των ελάχιστων προδιαγραφών που πρέπει να τηρούνται από τον εργοδότη για να προστατευθεί η υγεία κάθε εργαζομένου ο οποίος χρησιμοποιεί «τακτικά και κατά ένα μη αμελητέο τμήμα της κανονικής του εργασίας» εξοπλισμό με «οθόνη οπτικής απεικόνισης» (άρθρα 2 στοιχ. γ της Οδηγίας και 2 παρ. 3 του π.δ. 398/1994).

Προκειμένου να υπηρετηθεί αποτελεσματικά ο σκοπός των διατάξεων αυτών, συνιστάμενος κατά τα ανωτέρω στην προστασία της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων, πρέπει στην έννοια της «οθόνης οπτικής απεικόνισης» να προσδοθεί ευρύ περιεχόμενο και, συνεπώς, στο πεδίο εφαρμογής των εν λόγω διατάξεων εμπίπτουν όλες οι μορφές παρατεταμένης εργασίας σε οθόνη, ενώ εξαιρούνται οι θέσεις με εξοπλισμό οθόνης είτε δευτερεύουσας σημασίας είτε μικρής λειτουργικής διάρκειας (βλ. απόφαση ΔΕΕ της 6.7.2000 – υπόθεση C – 11/99). Ειδικότερα, δε, σε σχέση με τον χρόνο εργασίας ενώπιον οθόνης οπτικής απεικόνισης, με την απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 12.12.1996 (επί των υποθέσεων C – 74/95 και C – 129/95) κρίθηκε ότι, εφόσον η Οδηγία δεν παρέχει διευκρίνιση ως προς το τί νοείται ως χρησιμοποίηση, «τακτικά και κατά ένα μη αμελητέο τμήμα της κανονικής […] εργασίας», εξοπλισμού με οθόνη οπτικής απεικόνισης, κατά την έννοια του άρθρου 2 στοιχ. γ΄ αυτής, το μη αμελητέον του χρόνου του εργαζομένου ενώπιον της οθόνης εργασίας εκτιμάται σε συνάρτηση με την κανονική εργασία του συγκεκριμένου εργαζομένου, και ότι, δεδομένης της ασάφειας της Οδηγίας ως προς τον ορισμό αυτόν, στα κράτη – μέλη εναπόκειται να διευκρινίσουν το περιεχόμενο της εν λόγω διάταξης κατά τη θέσπιση των εθνικών μέτρων μεταφοράς της Οδηγίας στο εσωτερικό δίκαιο. Εφόσον, όμως, ούτε και στο ως άνω π.δ. 398/1994 περιέχεται διευκρίνιση ως προς τον αναφερόμενο στο άρθρο 2 αυτού αντίστοιχο ορισμό (χρησιμοποίηση, από κάθε εργαζόμενο, «τακτικά και κατά ένα μη αμελητέο τμήμα της κανονικής του εργασίας» της οθόνης), το εάν ο χρόνος που περνά ο εργαζόμενος ενώπιον της εν λόγω συσκευής είναι «μη αμελητέος» ή σημαντικός εναπόκειται στην εκτίμηση του εθνικού δικαστή (βλ. και προτάσεις του Γενικού Εισαγγελέα της 18.6.1996), σε συνάρτηση με τις γενικότερες συνθήκες απασχόλησης του συγκεκριμένου εργαζομένου.

Εξάλλου, στο πλαίσιο της επιβεβλημένης τήρησης των ελάχιστων προδιαγραφών προστασίας της υγείας των εργαζομένων σε οθόνες οπτικής απεικόνισης, καθιερώνεται από τις ανωτέρω διατάξεις, αφενός η υποχρέωση του εργοδότη να προβαίνει σε ανάλυση των θέσεων εργασίας, αξιολογώντας τις συνθήκες ασφάλειας και υγείας που παρουσιάζουν για τους εργαζομένους του, ιδίως σε σχέση με το ενδεχόμενο κινδύνων για την όραση και για πνευματική καταπόνηση ή σωματικά (μυοσκελετικά) προβλήματα (άρθρα 3 της Οδηγίας και 3 του π.δ. 398/1994), και αφετέρου το δικαίωμα των εργαζομένων να υποβάλλονται σε κατάλληλη εξέταση των ματιών και της όρασης τόσο κατά την πρόσληψη όσο και κατά κανονικά χρονικά διαστήματα κατόπιν αλλά και στην περίπτωση ενοχλήσεων στην όρασή τους ή το μυοσκελετικό σύστημα, καθώς και το δικαίωμά τους να λαμβάνουν και ειδικά γυαλιά ανάλογα με την εκάστοτε εργασία και εφόσον τα αποτελέσματα των σχετικών εξετάσεων το καθιστούν αναγκαίο (άρθρα 9 της Οδηγίας και 10 του ως άνω προεδρικού διατάγματος).

Περαιτέρω, ως ειδικότερη προδιαγραφή προστασίας της υγείας των εργαζομένων σε οθόνες οπτικής απεικόνισης, καθιερώνεται από τις ανωτέρω διατάξεις της Οδηγίας και του προεδρικού διατάγματος και η υποχρέωση -και όχι ευχέρεια- του εργοδότη να σχεδιάζει τη δραστηριότητα του εργαζομένου με τέτοιο τρόπο, ώστε η καθημερινή εργασία σε οθόνες οπτικής απεικόνισης να διακόπτεται είτε με αλλαγή δραστηριότητας του εργαζομένου, και μάλιστα κατά κύριο λόγο και πρωταρχικά (βλ. Παράρτημα Ι, άρθρο 4 παρ. 1 π.δ. 398/1994), είτε, εναλλακτικά, εφόσον, δηλαδή, δεν είναι εφικτή η αλλαγή αυτή, με διαλείμματα, σε κάθε δε περίπτωση ο χρόνος απομάκρυνσης του εργαζομένου από τη θέση εργασίας του με οθόνη οπτικής απεικόνισης, οριοθετούμενος από το εν λόγω προεδρικό διάταγμα ως προς το μέγιστο όριό του, πρέπει να είναι διάρκειας έως 15 λεπτών ανά δίωρο απασχόλησης ενώπιον της οθόνης (βλ. ΑΠ 1598/2012, 85/2013).

Προς τον σκοπό, δε, του σχεδιασμού και της οργάνωσης της δραστηριότητας των εργαζομένων, ώστε να παρεμβάλλονται περιοδικές διακοπές του καθημερινού φόρτου καθενός από αυτούς ενώπιον της οθόνης εργασίας, ο εργοδότης διαβουλεύεται με τους εργαζομένους ή τους εκπροσώπους τους, λαμβάνοντας υπόψη τα ειδικότερα καθήκοντα των επιμέρους θέσεων εργασίας και τους ενδεχόμενους κινδύνους κάθε θέσης (ως προς την όραση, τα λοιπά σωματικά προβλήματα και την πνευματική καταπόνηση) καθώς και τον τρόπο οργάνωσης της εργασίας συνολικά. Η προβλεπόμενη διαβούλευση, πραγματοποιούμενη στο πλαίσιο άσκησης του διευθυντικού δικαιώματος του εργοδότη, έχει την έννοια της συνεννόησης του τελευταίου με τους εργαζομένους, ώστε ο σχεδιασμός του τρόπου εργασίας και τα λαμβανόμενα μέτρα διακοπής της συνεχούς απασχόλησης ενώπιον της οθόνης (εναλλαγή δραστηριότητας ή διαλείμματα) να είναι πράγματι τα ενδεικνυόμενα από την άποψη της αποτελεσματικής εκπλήρωσης, μέσω αυτών, του προαναφερόμενου σκοπού της προστασίας της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων. Η εν λόγω διαβούλευση δεν εναπόκειται στη διακριτική ευχέρεια του εργοδότη, αλλά είναι υποχρεωτική γι’ αυτόν και, συνεπώς, σε καμία περίπτωση δεν προϋποθέτει, προς ενεργοποίησή της, αντίστοιχη πρωτοβουλία από μέρους των εργαζομένων. Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, η τήρηση των προπαρατεθεισών διατάξεων και η λήψη από τον εργοδότη όλων των προβλεπόμενων ως άνω προστατευτικών μέτρων είναι υποχρεωτική.

Συνεπώς, είναι παράνομη, κατά τις διατάξεις αυτές της Οδηγίας και του προεδρικού διατάγματος, η παράλειψη του εργοδότη να προβεί, μετά από διαβουλεύσεις, στην αξιολόγηση και την οργάνωση της δραστηριότητας των εργαζομένων, οι οποίοι απασχολούνται τακτικά και κατά μη αμελητέο τμήμα της κανονικής τους εργασίας ενώπιον οθόνης οπτικής απεικόνισης, με τέτοιο τρόπο ώστε η καθημερινή εργασία καθενός από αυτούς να διακόπτεται περιοδικά, και συγκεκριμένα ανά δίωρο, πάντως, απασχόλησης, είτε, πρωτίστως και προεχόντως, με αλλαγές δραστηριότητας είτε, αν τούτο δεν είναι εφικτό, με διαλείμματα, που να περιορίζουν τον φόρτο ενώπιον της οθόνης για χρονικό διάστημα, κάθε φορά, μέχρι 15 λεπτών. Μάλιστα, η ανωτέρω παρανομία δεν αίρεται από την τυχόν παράλειψη και των εργαζομένων ή των εκπροσώπων τους να λάβουν οι ίδιοι την πρωτοβουλία, ειδικώς για τη διενέργεια των ως άνω διαβουλεύσεων.

Εξάλλου, η παράνομη αυτή παράλειψη του εργοδότη προς λήψη όλων των κατά το π.δ. 398/1994 προστατευτικών μέτρων, και ειδικότερα η παράλειψή του να προβλέψει είτε εναλλακτικούς τρόπους εργασίας είτε διαλείμματα, ανά δίωρο απασχόλησης ενώπιον οθόνης, συνεπάγεται υποχρέωση προς αποζημίωση του εργαζομένου, κατά τα άρθρα 105 και 106 ΕισΝΑΚ, εφόσον αυτός ισχυρισθεί και αποδείξει ότι, εξαιτίας της παράλειψης λήψης των προστατευτικών αυτών μέτρων, υπέστη συγκεκριμένη βλάβη της σωματικής του υγείας. Αλλά και ανεξάρτητα από την απόδειξη της επέλευσης συγκεκριμένης βλάβης της υγείας του, ο εργαζόμενος που απασχολείται υπό τις προεκτεθείσες συνθήκες ενώπιον οθόνης οπτικής απεικόνισης, εφόσον, κατά παράβαση του νόμου, δεν έχουν ληφθεί από τη Διοίκηση τα επιβαλλόμενα, κατά τ’ ανωτέρω, προστατευτικά μέτρα (ανάλυση θέσεων, αξιολόγηση και εκτίμηση των επιπτώσεων από την αδιάλειπτη χρήση οθόνης, ρύθμιση του τρόπου διακοπής της συνεχούς εργασίας ενώπιον αυτής, ενημέρωση για ενδεχόμενες βλάβες στην υγεία, εξασφάλιση της διενέργειας προληπτικών εξετάσεων για τη διερεύνηση πιθανών επιπτώσεων στην υγεία από τις συγκεκριμένες συνθήκες εργασίας), δικαιούται, πάντως, αποζημιώσεως για ηθική βλάβη, συνισταμένη στην εξαιτίας της παράλειψης έκθεση της υγείας του στους αντίστοιχους κινδύνους (ΣτΕ 540/2021 – ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΔΕφΑθ 1816/2024 – ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΔΠρΑθ 7081/2022 – ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).

Αγγελική Πολυδώρου, Δικηγόρος

e-mail: info@efotopoulou.gr