Νομιμότητα καμερών εντός και εκτός οικίας
Σύμφωνα με το άρθρο 6 της Οδηγίας 1/2011 της Αρχής Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων ορίζονται μεταξύ άλλων ότι : 1. Κατά την επιτήρηση της περιµέτρου κτιρίων µε σκοπό την ασφάλεια προσώπων ή/και αγαθών (π.χ. προστασία της ιδιοκτησίας από φθορές), απαγορεύεται η λήψη εικόνας από παράπλευρες οδούς και πεζοδρόµια, καθώς ενυπάρχει ο κίνδυνος παρακολούθησης των περαστικών. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις µια τέτοια λήψη µπορεί να επιτρέπεται µόνο εφόσον πρόκειται για χώρο µε αυξηµένες ανάγκες ασφαλείας οι οποίες προσδιορίζονται (α) είτε λόγω της “φύσεως” του χώρου (π.χ. κρατικά κτίρια, µεγάλα ξενοδοχεία) (β) είτε επειδή πρόκειται για χώρο όπου έχουν προηγηθεί επικίνδυνες επιθέσεις κατά της ζωής και της περιουσίας και υπάρχουν πλέον δικαιολογηµένες υπόνοιες ότι ενδέχεται να πραγµατοποιηθούν και άλλες, (π.χ. µηχανήµατα αυτόµατης συναλλαγής των τραπεζών – ATM, χώροι εισόδου-εξόδου ξενοδοχείων). Στις περιπτώσεις αυτές η λήψη πρέπει να περιορίζεται στον απολύτως απαραίτητο παράπλευρο χώρο (π.χ. η τοποθέτηση καµερών στα ATM πραγµατοποιείται έτσι ώστε να λαµβάνεται εικόνα µόνο από το χώρο εγκατάστασης του µηχανήµατος και το χώρο που βρίσκεται ο εκάστοτε χρήστης), 2. Λήψη εικόνας από εισόδους ή εσωτερικό γειτονικών κατοικιών, κτιρίων ή άλλων χώρων: Ο υπεύθυνος επεξεργασίας απαγορεύεται να λαµβάνει εικόνα από εισόδους ή εσωτερικό γειτονικών κατοικιών, κτιρίων ή άλλων χώρων.
Περαιτέρω, η λήψη και επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα μέσω κλειστών κυκλωμάτων τηλεοράσεως, εγκατεστημένων σε ιδιωτικούς χώρους, από φυσικό πρόσωπο, για την άσκηση δραστηριοτήτων αποκλειστικά προσωπικών ή οικιακών, εκφεύγει από το πεδίο εφαρμογής του νόμου περί προστασίας προσωπικών δεδομένων. Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο, οσάκις, από εγκατεστημένο σε ιδιωτικό χώρο κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης, βιντεοσκοπούνται, με τη χρήση καμερών, κοινόχρηστοι εξωτερικοί χώροι, όπως μεταξύ άλλων είναι και οι δημοτικές ή κοινοτικές οδοί που τον περιβάλλουν ή άλλοι γειτονικοί ιδιωτικοί χώροι ανήκοντες σε τρίτους, και παρέχεται στον ιδιοκτήτη του η δυνατότητα λήψεως, αποθηκεύσεως ή άλλης περαιτέρω επεξεργασίας της εικόνας τρίτων προσώπων, που τους χρησιμοποιούν ελεύθερα, σύμφωνα με τον προορισμό τους, διότι τότε δεν πρόκειται για επεξεργασία προσωπικών ή οικιακών δραστηριοτήτων αυτού τούτου του προσώπου που την ενεργεί μέσα στον ιδιωτικό του χώρο, αλλά για λήψη και επεξεργασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα τρίτων προσώπων, που δεν έχουν σχέση με το χώρο αυτό. Η επεξεργασία αυτή εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του νόμου περί προστασίας προσωπικών δεδομένων και, επειδή προσβάλει την προσωπικότητα και την ιδιωτική ζωή του τρίτου, καταρχήν, απαγορεύεται. Κατ’ εξαίρεση όμως, μπορεί να επιτραπεί συντρεχουσών ορισμένων προϋποθέσεων: α) αποσκοπεί στην προστασία προσώπων ή αγαθών, β) είναι απολύτως αναγκαία για την επίτευξη του σκοπού στον οποίο αποβλέπει, με την έννοια ότι αυτός δεν μπορεί να επιτευχθεί εξίσου αποτελεσματικά με άλλα, λιγότερο επαχθή για το υποκείμενο της επεξεργασίας, μέσα, (παράδειγμα: αν κάποιος επιθυμεί για λόγους προστασίας της ιδιοκτησίας-περιουσίας του την τοποθέτηση συστήματος βιντεοσκόπησης των χώρων της οικίας του, ευλόγως θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι αρκεί η τοποθέτηση καμερών εντός των χώρων της οικίας και επομένως η τοποθέτηση καμερών και στους εξωτερικούς χώρους και δη σε σημεία από τα οποία καταγράφονται γειτονικοί χώροι ακινήτων αναλογικά δεν συνιστά μέτρο ανάλογο σε σύγκριση και με τα αγαθά που επαπειλούνται) γ) το έννομο συμφέρον του υπεύθυνου της επεξεργασίας υπερέχει καταφανώς των δικαιωμάτων και των συμφερόντων των υποκειμένων αυτής και η επεξεργασία δεν βλάπτει τις προσωπικές τους ελευθερίες, δ) με την ανάρτηση ευδιάκριτων πινακίδων, αυτός έχει επισημάνει στα υποκείμενα της επεξεργασίας, το χώρο που εμπίπτει στην εμβέλεια της κάμερας και βιντεοσκοπείται.
Περαιτέρω, μετά τη θέση σε ισχύ του Κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 (ΓΚΠΔ), αλλά και του ν. 4624/2019, η εν λόγω οδηγία (καθώς και οι σχετικές αποφάσεις και γνωμοδοτήσεις της Αρχής) πρέπει να εφαρμόζεται σε συνδυασμό με τις νέες διατάξεις του ΓΚΠΔ.
Σε κάθε περίπτωση, η ως άνω οδηγία μπορεί να αξιοποιείται κατάλληλα από τους υπευθύνους επεξεργασίας. Ειδικότερα, οποιοσδήποτε προτίθεται να προβεί σε εγκατάσταση συστήματος βιντεοεπιτήρησης για τους ανωτέρω νόμιμους σκοπούς, οφείλει να ανατρέξει στην οδηγία 1/2011 και να ενημερωθεί πλήρως:
- για τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για τις κάμερες που θα εγκαταστήσει (σε ποια σημεία επιτρέπεται να τοποθετηθούν και σε ποια όχι, τι εμβέλεια μπορούν να έχουν, τεχνικά χαρακτηριστικά, μέγιστος χρόνος τήρησης δεδομένων, κ.λπ.),
- για τις λοιπές υποχρεώσεις του (τοποθέτηση ευδιάκριτων πινακίδων, ικανοποίηση δικαιωμάτων, ασφάλεια επεξεργασίας, κ.λπ.).
Επισημαίνεται ότι, κατά κανόνα, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις αυτές, η νομική βάση για μια τέτοια επεξεργασία είναι η διάταξη του άρθρου 6 παρ. 1 στοιχ. στ’ του ΓΚΠΔ («η επεξεργασία είναι απαραίτητη για τους σκοπούς των έννομων συμφερόντων που επιδιώκει ο υπεύθυνος επεξεργασίας ή τρίτος, εκτός εάν έναντι των συμφερόντων αυτών υπερισχύει το συμφέρον ή τα θεμελιώδη δικαιώματα και οι ελευθερίες του υποκειμένου των δεδομένων που επιβάλλουν την προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, ιδίως εάν το υποκείμενο των δεδομένων είναι παιδί»).
Επισημαίνεται, ωστόσο, ότι ο ΓΚΠΔ έχει επιφέρει αλλαγές, εισάγοντας, μεταξύ άλλων, πρόσθετες υποχρεώσεις στους υπευθύνους επεξεργασίας οι οποίες δεν περιέχονται στην οδηγία (π.χ. ως προς την ικανοποίηση των δικαιωμάτων των υποκειμένων των δεδομένων, τη διενέργεια εκτίμησης αντικτύπου ως προς την προστασία δεδομένων εφόσον η επεξεργασία εμπίπτει σε αυτές για τις οποίες υπάρχει η σχετική υποχρέωση, κ.λπ.).
Ειδικότερα, ως προς το άρθρο 10 της με αριθμό 1/2011 οδηγίας παρατηρώ ότι γίνεται λόγος για υποχρέωση γνωστοποίησης στην Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων (υποχρέωση που προϋπήρχε ήδη δυνάμει του άρθρου 6 του ν. 2472/1997 – ήδη καταργημένου-). Ωστόσο, η οδηγία αυτή σαφέστατα ρυθμίζει ένα ειδικότερο ζήτημα, ήτοι τη χρήση συστημάτων βιντεοεπιτήρησης σε σχέση με τον ΓΚΠΔ. Λαμβάνοντας υπόψη α) ότι μετά τη θέση σε ισχύ του Κανονισμού (ΕΕ) 2016/679 (ΓΚΠΔ), αλλά και του ν. 4624/2019, η εν λόγω οδηγία (καθώς και οι σχετικές αποφάσεις και γνωμοδοτήσεις της Αρχής) πρέπει να εφαρμόζεται σε συνδυασμό με τις νέες διατάξεις του ΓΚΠΔ, β) ότι οποιοσδήποτε προτίθεται να προβεί σε εγκατάσταση συστήματος βιντεοεπιτήρησης οφείλει να ανατρέξει πρωτίστως στην οδηγία 1/2011 και να ενημερωθεί πλήρως αφενός για τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για τις κάμερες που θα εγκαταστήσει (σε ποια σημεία επιτρέπεται να τοποθετηθούν και σε ποια όχι, τι εμβέλεια μπορούν να έχουν, τεχνικά χαρακτηριστικά, μέγιστος χρόνος τήρησης δεδομένων, κ.λπ.) και αφετέρου για τις λοιπές υποχρεώσεις του (τοποθέτηση ευδιάκριτων πινακίδων, ικανοποίηση δικαιωμάτων, ασφάλεια επεξεργασίας, κ.λπ.) και γ) δεδομένου ότι ο ΓΚΠΔ στο ζήτημα της βιντεοεπιτήρησης μόνο συμπληρωματικό χαρακτήρα μπορεί να έχει κατ’ εμέ στην υπ’ αριθμ. 1/2011 οδηγία, δεδομένου ότι η οδηγία αυτή άπτεται ενός ειδικότερου ζητήματος και έκτοτε καμία τροποποίηση δεν έχει λάβει χώρα μέχρι και σήμερα, θεωρώ ότι θα έπρεπε να υφίσταται υποχρέωση γνωστοποίησης στην Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων παρά της αντίθετης απόψεως που έχει κοινώς επικρατήσει.
Χριστίνα Γεωργούλα, ασκ. δικηγόρος
Email: info@efotopoulou.gr