Συναίνεση του ασθενούς στη διενέργεια επεμβατικής ιατρικής πράξης
Αρχικά διευκρινίζεται ότι η «επεμβατική» ιατρική πράξη ανεξαρτήτως της επιτυχούς ή μη έκβασής της συνιστά μια καθεαυτή «προσβολή» αγαθών της προσωπικότητας. Σ’ αυτές τις ιατρικές πράξεις εμπίπτουν όσες συνιστούν «σωματική βλάβη» ή «βλάβη του σώματος ή της υγείας του προσώπου» (ΑΚ929) τουλάχιστον σε ένα πρώτο επίπεδο με την έννοια ότι είτε τραυματίζουν ιστούς (τομή κατά την εγχείρηση, ένεση) είτε επηρεάζουν-αναστέλλουν τις φυσιολογικές λειτουργίες του οργανισμού (υποβολή σε αναισθησία, χορήγηση φαρμάκου). Γίνεται λοιπόν κατανοητό ότι η χειρουργική επέμβαση που διενεργείται χωρίς τη συναίνεση του ασθενούς συνιστά παράνομη πράξη. Οι λόγοι που επιβάλλουν τη συναίνεση του τελευταίου είναι το δικαίωμα αυτοδιάθεσής του και ο αυτοκαθορισμός του ως προς το σώμα του. Γι’ αυτό και απαγορεύεται η διενέργεια κάθε είδους επέμβασης στο σώμα και στην υγεία του χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του ασθενούς. Βασική προϋπόθεση εγκυρότητας της συναίνεσης είναι να έχει προηγηθεί πλήρης και επαρκής ενημέρωση του ασθενούς επιτρέποντας το σχηματισμό της ελεύθερης βούλησης του . Η υποχρέωση του γιατρού να μην διενεργεί ιατρικές πράξεις χωρίς τη συναίνεση του ασθενούς, καθώς και η υποχρέωσή του να παρέχει κάθε αναγκαία σχετική πληροφορία (ενημέρωση) αποτυπώνονται και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τη Βιοϊατρική που ισχύει στην Ελλάδα (ν. 2619/1998) στα άρθρα 5-10.
Το δικαίωμα του ασθενούς να αποφασίζει ύστερα, από επαρκή ενημέρωσή του, αν θα δεχτεί ή όχι οποιασδήποτε μορφής επέμβαση στο σώμα του, ως εκδήλωση της βουλητικής αυτονομίας και αυτοδιάθεσής του, κατοχυρώνεται στο πλαίσιο της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και της προστασίας της ανθρώπινης αξίας (άρθρο 5 παρ. 1, 2 παρ. 1 Σ). Επιπρόσθετα γίνεται δεκτό διεθνώς ότι η υποχρέωση λήψης της συναίνεσης και ενημέρωσης του ασθενούς συνιστά συμβατική υποχρέωση του γιατρού, κύρια ή παρεπόμενη (ΑΚ 288). Από την ενημέρωση ως προϋπόθεση της συναίνεσης σε συγκεκριμένη ιατρική πράξη διακρίνεται: η «γενική ενημέρωση /πληροφόρηση» του ασθενούς, η οποία πρέπει να είναι τέτοια που να του επιτρέπει να λαμβάνει ο ίδιος υπεύθυνα αποφάσεις κρίσιμες για την πορεία της υγείας του και η «θεραπευτική» ενημέρωση, η οποία αναφέρεται στην προφύλαξη του ασθενούς από ενδεχόμενη βλάβη της υγείας του (οδηγίες για μετεγχειρητική συμπεριφορά).
Όσον αφορά στη «νομιμοποιητική» ενημέρωση η οποία συνιστά προϋπόθεση για το κύρος της συναίνεσης σε συγκεκριμένη επεμβατική ιατρική πράξη, η οποία γίνεται πριν από τη διενέργεια της πράξης αυτής καθώς και για τα επακόλουθα και τους κινδύνους που αυτή συνεπάγεται. Λεκτέο είναι ότι η συναίνεση είναι συνολικά άκυρη, και επομένως η ιατρική πράξη παράνομη σωματική βλάβη, αν ο γιατρός παρέλειψε έστω και ένα μικρό μέρος από το αναγκαίο περιεχόμενο της ενημέρωσης του ασθενούς. Κατά συνέπεια, αν η ενημέρωση δεν ήταν πλήρης, μπορεί να ζητηθεί αποζημίωση, ακόμα κι αν πραγματοποιηθεί ένας κίνδυνος πολύ σπάνιος, εξαιρετικός και απρόβλεπτος, ως προς τον οποίο δεν υπήρχε υποχρέωση ενημέρωσης.
Βλ. Αστική ιατρική ευθύνη, Κατερίνα Φουντεδάκη, σελ. 172, 174-180, 192
Λαμπρινή Σταμέλου
Δικηγόρος
e-mail: info@efotopoulou.gr