Ζητήματα υιοθεσίας ενηλίκων
Από τη διάταξη του άρθρου 1579 του ΑΚ, όπως αυτό αντικαταστάθηκε από το άρθρο 1 του Ν. 2447/1996 και το άρθρο 25 § 5 του Ν. 2915/2001, συνάγεται, ότι η υιοθεσία ενηλίκου επιτρέπεται μόνο όταν ο υιοθετούμενος είναι συγγενής ως και τον τέταρτο βαθμό εξ αίματος ή εξ αγχιστείας αυτού που υιοθετεί.
Στο πεδίο εφαρμογής της διάταξης εντάσσεται και η υιοθεσία τέκνου της συζύγου του υιοθετούντος, αφού μεταξύ του τελευταίου και του τέκνου της συζύγου του υπάρχει συγγένεια εξ αγχιστείας πρώτου βαθμού. Οι τελευταίες αλλαγές στο δίκαιο της υιοθεσίας που επέφερε ο ν. 2915/2001, Αρμ 2002, 833 (838), Βαθρακοκοίλης, Β., ΕΡΝΟΜΑΚ, τομ. Ε, άρθρο 1579, νουμ. 1). Περαιτέρω από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 1580, 1581, 1582 και 1542 επ. του ΑΚ, συνάγεται, ότι προσθέτως απαιτείται η συνδρομή των κάτωθι προϋποθέσεων για την τέλεση της υιοθεσίας ενηλίκου: α) ο θετός γονέας πρέπει να έχει συμπληρώσει τουλάχιστον το τεσσαρακοστό έτος της ηλικίας του (1582 εδ. α’), β) ο θετός γονέας να είναι μεγαλύτερος από τον υιοθετούμενο τουλάχιστον κατά δεκαοχτώ χρόνια (1582 εδ. β’), γ) η υιοθεσία πρέπει να είναι προς το συμφέρον του ενηλίκου υιοθετουμένου (1542 σε συνδυασμό με 1580), δ) η δήλωση των συναινέσεων αυτοπροσώπως ενώπιον του δικαστηρίου, του υιοθετούντος (1549 εδ. β’ σε συνδ. με 1580 του ΑΚ), του υιοθετούμενου ενηλίκου (1555 σε συνδ. με 1580 του ΑΚ), του συζύγου του θετού γονέα (1546 σε συνδ. με 1580 ΑΚ) και του συζύγου του υιοθετουμένου (1583 του ΑΚ) (Φουντεδάκη, Κ., Υιοθεσία, 1998, σελ. 139, 160).
Ειδικότερα η διάταξη του άρθρου 1580 ΑΚ ορίζει, ότι στην υιοθεσία ενηλίκου έχουν ανάλογη εφαρμογή οι διατάξεις που ισχύουν για την υιοθεσία ανηλίκου, εφόσον δεν υφίσταται αντίθετη ειδικότερη διάταξη για την υιοθεσία ενηλίκου (ΕφΑθ 1138/2001 ΕλλΔνη 2001, 1681). Αναλογικά δε μπορούν να εφαρμοστούν οι διατάξεις για την υιοθεσία ανηλίκου σε αυτή του ενηλίκου στο μέτρο και στο βαθμό, που συνάδουν με τη φύση και τον επιδιωκόμενο σκοπό της τελευταίας, ο οποίος συνίσταται στην ικανοποίηση της ανάγκης του υιοθετούντος για τη συνέχιση του ονόματος και της προσωπικότητας του, καθόσον υπάρχει ήδη μια οικογένεια (ΕφΑθ 2899/1999 ΕλΔ 2000, 1433). Τούτο μάλιστα επιτάσσει και η γενική αρχή της μεθοδολογίας του δικαίου, σύμφωνα με την οποία αρμόζει όμοια ρύθμιση μεταξύ όμοιων περιπτώσεων και ανόμοια μεταξύ ανομοίων. Συγκεκριμένα η υιοθεσία ενηλίκου διαφοροποιείται από αυτή του ανηλίκου, ως προς το ότι ο υιοθετούμενος είναι πλήρως δικαιοπρακτικά ικανός, καθότι έχει συμπληρώσει το δέκατο όγδοο έτος της ηλικίας του (άρθρο 127 ΑΚ), ως προς το ότι η γονική μέριμνα του φυσικού γονέα έχει παύσει στο σύνολο της για τους φυσικούς γονείς, από την ενηλικίωση του τέκνου (άρθρα 127, 1510, 1538 ΑΚ) και τέλος ως προς τα αποτελέσματα της, αφού σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1584 εδ. Β ΑΚ μετά την τέλεση της υιοθεσίας του ενηλίκου παραμένει αμετάβλητος ο βιολογικός και ηθικός δεσμός μεταξύ του υιοθετούντος και του άλλου φυσικού γονέα του και των συγγενών του ως προς το είδος, τη γραμμή και το βαθμό της συγγένειας (Δασκαρόλης, Πρόσφατοι επεμβάσεις εις το δίκαιον της υιοθεσίας, Αρμ 2002, 1269 (1273), Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη, Οικογενειακό Δίκαιο, τομ. β, 1998, σελ. 362, Μακρή, Δ., Εκούσια Δικαιοδοσία, 2004, σελ. 531, νουμ. 728). Ενόψει όλων αυτών δεν είναι εφαρμοστέα στην υιοθεσία ενηλίκου η διάταξη του άρθρου 1550 & 1 ΑΚ, που προβλέπει τη συναίνεση των φυσικών γονέων του υιοθετουμένου ως προϋπόθεση για τη συντέλεση της υιοθεσίας ανηλίκου (βλ. σχετ. Φουντεδάκη, Κ., Υιοθεσία, 1998, σελ. 160). Εξάλλου η ανωτέρω επιχειρηματολογία είναι σύμφωνη και με την ειδικότερη ρύθμιση του άρθρου 1581 ΑΚ, η οποία απαιτεί να υποβάλλεται κοινή αίτηση μεταξύ υιοθετούντος και υιοθετουμένου, αντιμετωπίζοντας κατ’ αυτό τον τρόπο ισότιμα τα δύο μέρη ως προς τη δυνατότητα κατανόησης και εκτίμησης των συνεπειών της υιοθεσίας. Για τους ίδιους ως άνω λόγους πρέπει να γίνει δεκτό, ότι δεν εφαρμόζεται η διάταξη του άρθρου 1557 ΑΚ στην υιοθεσία ενηλίκου, που θέτει ως προϋπόθεση για την υιοθεσία ανηλίκου τη διεξαγωγή επισταμένης κοινωνικής έρευνας από κοινωνική υπηρεσία, καθότι ο ενήλικος υιοθετούμενος διαθέτει πνευματική και ψυχολογική ωριμότητα, προκειμένου να κρίνει το συμφέρον ή μη της τελούμενης υιοθεσίας (Βαθρακοκοίλης, ΕΡΝΟΜΑΚ, τομ. Ε, άρθρο 1581, νουμ.5). Αντιθέτως εφαρμόζεται και στην υιοθεσία ενηλίκων η διάταξη του άρθρου 1556 σε συνδυασμό με αυτή του άρθρου 1580ΑΚ, κατά την οποία το δικαστήριο οφείλει να ακούει και τη γνώμη των άλλων τέκνων του υιοθετούντος, ανάλογα με την ωριμότητα τους. Από τη σαφή διατύπωση της διάταξη συνάγεται, ότι η υποχρέωση του δικαστηρίου εξαρτάται από την ωριμότητα των τέκνων, όταν δηλαδή αυτά μπορούν να έχουν λογική και ολοκληρωμένη άποψη για την υιοθεσία σε συνδυασμό βέβαια με την ηλικία τους (Βαθρακοκοίλης, Β., ΕΡΝΟΜΑΚ, τομ. Ε, άρθρο 1556, νουμ. 5).
Μαρία Τζαβέλα
Δικηγόρος, LL.M.
E-mail: info@efotopoulou.gr