Προσβολή προσωπικότητας (ΑΚ 57) – Αρκεί η απειλή μέλλουσας προσβολής για την αξίωση παράλειψης στο μέλλον; – Ασφαλιστικά μέτρα
Σύμφωνα με το άρθρο 57ΑΚ, «όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητά του έχει δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον.[…]». Η αξίωση παράλειψης στο μέλλον, αναφέρεται σε μελλοντική προσβολή, δηλαδή συνιστά προληπτικό μέτρο. Η αξίωση παράλειψης προϋποθέτει απειλούμενη προσβολή.
Από τη διατύπωση του νόμου προκύπτει ότι για την αξίωση παράλειψης απαιτείται να έχει ήδη προηγηθεί προσβολή (και να απειλείται η επανάληψή της), δηλ. δεν αρκεί μόνη η απειλή μέλλουσας προσβολής. Ουσιαστικοί, ωστόσο λόγο συνηγορούν υπέρ της αντίθετης ερμηνείας (Σούρλας, ΕρμΑΚ 57 αρ 45, Καρακατσάνης άρθρ. 57 αρ. 17, Γεωργιάδης Γεν. Αρχές Ι, παρ. 21 αρ. 61-63. Αντίθετα ΠΠρΠειρ 1285/1965 ΝοΒ 1965, 1035). Κατά τη νομολογία, προϋποτίθεται πάντως να υπάρχει βάσιμη απειλή και πραγματικός κίνδυνος προσβολής (ΠΠρΑθ 556/2017 ΔίΜΕΕ 2017, 243, ΜΠρΒόλου, ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ). Εφόσον συντρέχουν οι όροι του ΚΠολΔ, είναι δυνατή και η υποβολή αίτησης ασφαλιστικών μέτρων (προσωρινή ρύθμιση κατάστασης, ΚΠολΔ 731, 732).
Κατά τη διάταξη του άρθρου 682 παρ. 1 του ΚΠολΔ, απαραίτητη, εκτός των άλλων προϋπόθεση για τη λήψη κάθε ασφαλιστικού μέτρου είναι η συνδρομή επείγουσας περίπτωσης ή επικείμενου κινδύνου, εξαιτίας των οποίων επιβάλλεται για την εξασφάλιση ή τη διατήρηση του δικαιώματος ή τη ρύθμιση της κατάστασης να ληφθούν τα κατάλληλα συντηρητικά ή ρυθμιστικά μέσα προσωρινής προστασίας (ΜΠρΑΘ 3066/1999 Δ 1999. 521, ΜΠρΑΘ 5217/1999 Δ 1999. 759, ΜΠρΑΘ 12504/1999 ΕΕμπΔ 1999. 406, ΜΠρΑΘ 22493/1994 ΕλλΔνη 37. 707, ΜΠρΧαλκ 686/1991 Δίκη 23. 262). Απαιτώντας ο νόμος επικείμενο κίνδυνο ή επείγουσα περίπτωση εννοεί προδήλως την ύπαρξη ασυνήθους ανάγκης έκτακτης δικαστικής προστασίας του διαδίκου, που δικαιολογείται από τη συνδρομή παρόντων πραγματικών περιστατικών κάποιου συγκεκριμένου κινδύνου ματαίωσης της απαίτησης ή επείγουσας περίπτωσης της παρούσας στιγμής, η οποία είναι πιεστική και ανεπίδεκτη αναβολής και απαιτεί άμεση ρύθμιση, ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία ανεπανόρθωτων ή δύσκολα αναστρέψιμων καταστάσεων (ΜΠρΑΘ 3066/199 Δ 30. 521, ΜΠρΑΘ 31965/1995 ΑρχΝ 48. 690, ΜΠρΑΘ 22493/1994 ΕλλΔνη 37. 707, ΜΠρΑΘ 8650/1991 ΝοΒ 1992. 304, ΜΠρΑΘ 18488/1987 ΝοΒ 30. 1254), επείγουσα δε περίπτωση υφίσταται, όταν η ρυθμιστέα σχέση απαιτείται να ρυθμιστεί επειγόντως με δικαστική παρέμβαση, λόγω της ανάγκης για τη γρήγορη απόλαυση του ασφαλιστέου ουσιαστικού δικαιώματος από μέρος του δικαιούχου, έτσι ώστε να μην προξενηθεί ουσιώδης και αναπότρεπτος κίνδυνος και υπάρχει όταν η βλάβη, που απειλείται απ’ αυτόν, είναι πολύ κοντά και επικρέμαται στο πράγμα ή τους διαδίκους (ΜΠρΠειρ 232/1995 Δίκη 26. 595, ΜΠρΑΘ 8650/1991 ΑρχΝ 43. 363, ΜΠρΑΘ 14720/1989 Δίκη 21. 155). Ειδικότερα, για την αξίωση άρσης της προβολής και παράλειψης της για το μέλλον κατ’ άρθρο 57 ΑΚ, θα πρέπει η προσβολή να είναι ενεργός, θεωρείται δε υφισταμένη και ενεργός, όταν προηγήθηκε και υπάρχει κίνδυνος επανάληψης ή επίκειται στο μέλλον. Μόνη, δηλαδή, η πιθανότητα μελλοντικής προσβολής δεν αρκεί για τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων, αφού η προσβολή πρέπει να έχει ήδη επέλθει και να είναι ενεστώσα. Αν η προσβολή έχει λήξει, η άρση των αποτελεσμάτων επιτυγχάνεται με τη διάταξη του άρθρου 59 ΑΚ. Για την αξίωση δε, παράλειψης προσβολής στο μέλλον δεν αρκεί η επίκληση μιας υποθετικής απειλής, αλλά πρέπει να υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις που να καθιστούν σφόδρα πιθανό ότι ο εναγόμενος θα συμπεριφερθεί κατά ορισμένο τρόπο (I. Καράκωστας, Αστικός Κωδιξ, Ερμηνεία – Σχόλια – Νομολογία τόμος α’, άρθρο 57, παρ. 555 – 556, σελ. 329).
Ελένη Μακροδημήτρη, ασκ. Δικηγόρος
info@efotopoulou.gr