Λόγοι απόσβεσης πραγματικής δουλείας διόδου – Καταχρηστική η άσκηση της πραγματικής δουλείας διόδου όταν το δεσπόζον ακίνητο κατέστη αυτάρκες

Από τις διατάξεις των άρθρων 1118, 1124, 1136, 1138 του ΑΚ, προκύπτει ότι η πραγματική δουλεία διόδου αποσβήνεται, αν από πραγματικούς ή νομικούς λόγους, η άσκηση αυτής καταστεί κατά τρόπο απόλυτο, οριστικό και διαρκή, αδύνατη, χωρίς τη δυνατότητα επανόδου στην προηγούμενη κατάσταση. Τέτοια αδυναμία υπάρχει και όταν έπαυσε η παροχή ωφέλειας ή χρησιμότητας από το δουλεύον ακίνητο υπέρ του δεσπόζοντος ακινήτου, γιατί αυτό απέκτησε αυτάρκεια (βλ. ΑΠ 83/2003 – ΕλλΔνη 44.1303 και ΑΠ 977/2002 – ΕλλΔνη 43.1644). Επίσης, η δουλεία αποσβήνεται και με την παραμέληση άσκησης αυτής επί είκοσι έτη (ΠΠρΑθ 703/2013 – ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).

Εξάλλου, κατά την έννοια του άρθρου 281 ΑΚ, και το δικαίωμα άσκησης της πραγματικής δουλείας από τον εκάστοτε κύριο του δεσπόζοντος ακινήτου θεωρείται ότι γίνεται καταχρηστικώς, για τον λόγο, δε, αυτό, απαγορεύεται η άσκησή του όταν από την όλη συμπεριφορά του δικαιούχου και από την πραγματική κατάσταση που διαμορφώθηκε στο ενδιάμεσο χρονικό διάστημα, γίνεται φανερό ότι η συνέχιση άσκησης της πραγματικής δουλείας υπερβαίνει προφανώς πλέον τα όρια που επιβάλλονται από την καλή πίστη ή τα χρηστά ήθη ή από τον κοινωνικό ή οικονομικό σκοπό του δικαιώματος. Σε μία τέτοια περίπτωση ο κύριος του δουλεύοντος ακινήτου μπορεί και με αγωγή να επιδιώξει τη δικαστική αναγνώριση της καταχρηστικής από τον κύριο του δεσπόζοντος ασκήσεως της δουλείας και από τον λόγο αυτό να ζητήσει την υπό τις αυτές περιστάσεις απαγόρευση άσκησης αυτής στο μέλλον, αφού από τις διατάξεις του άρθρου 281 ΑΚ, δε γίνεται διάκριση ως προς το δικονομικό τρόπο προβολής από τον θιγόμενο της καταχρηστικής άσκησης του δικαιώματος από τον αντίδικό του.

Ως εκ τούτου, η παρά την αυτάρκεια του δεσπόζοντος ακινήτου, που εξασφαλίζεται με την ύπαρξη πρόσοψης αυτού και την άμεση πρόσβαση και εξυπηρέτησή του από κοινόχρηστο δημοτικό δρόμο, εξακολούθηση της χρησιμοποίησης της διόδου επί του δουλεύοντος ακινήτου, συνιστά κατάχρηση δικαιώματος και συνεπώς αποτελεί νομικό λόγο αδυναμίας άσκησης της πραγματικής δουλείας, γιατί υπερβαίνει τα όρια τα οποία τάσσονται από τη διάταξη του άρθρου 281 ΑΚ, εφόσον το δημόσιο συμφέρον επιβάλλει να μην παρεμποδίζεται με άσκοπους περιορισμούς η οικονομική εκμετάλλευση των ακινήτων. Η περίπτωση, δηλαδή, αυτή υφίσταται μόνο αν η άσκηση της δουλείας κατέστη πλέον μάταιη και περιττή, άνευ ετέρου (ΑΠ 641/2018 – ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ και ΜΠρΘεσ 2883/2020 αδημ., ΕιρΑλεξ 261/2024 – ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).

Αγγελική Πολυδώρου, Δικηγόρος

e-mail: info@efotopoulou.gr