Εκχώρηση της αξίωσης χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης (ΑΚ 932–933): Προϋποθέσεις, χαρακτήρας και συνέπειες του θανάτου του δικαιούχου
Κατά τη διάταξη του πρώτου εδαφίου του άρθρου 932 ΑΚ, σε περίπτωση αδικοπραξίας, το δικαστήριο μπορεί να επιδικάσει εύλογη, κατά την κρίση του, χρηματική ικανοποίηση, λόγω ηθικής βλάβης, κατά δε τη διάταξη του άρθρου 933 ΑΚ, η αξίωση του προηγούμενου άρθρου (932) δεν εκχωρείται, ούτε κληρονομείται, εκτός αν αναγνωρίσθηκε με σύμβαση ή επιδόθηκε αγωγή. Από τις διατάξεις αυτές, σε συνδυασμό και με τη διάταξη του άρθρου 914 ΑΚ, προκύπτει ότι η κατά το άρθρο 932 ΑΚ, επιδικαζόμενη χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης, αποτελεί αυστηρά προσωπική απαίτηση του αμέσως από την αδικοπραξία υποστάντος την ηθική βλάβη, η οποία δε μπορεί να εκχωρηθεί ή να κληρονομηθεί, παρά μόνο στην περίπτωση που αυτή αναγνωρίστηκε με σύμβαση ή ασκήθηκε γι` αυτή αγωγή (ΑΠ 1537/2022, ΑΠ 837/2019, ΑΠ 835/2005).
Ο αυστηρά προσωποπαγής, δηλαδή, χαρακτήρας της κατά την ΑΚ 932 αξίωσης κάμπτεται, όταν συντρέχουν οι προϋποθέσεις που ορίζει η ΑΚ 933. Έτσι, η αξίωση της ΑΚ 932 δύναται κατ’ εξαίρεση να μεταβιβασθεί με πράξη εν ζωή ή αιτία θανάτου, όταν αναγνωρίσθηκε από τον υπόχρεο με σύμβαση ή αν ο δικαιούχος άσκησε σχετική αγωγή (ΑΠ 125/2014 Ισοκράτης, ΑΠ 491/2008 ΝοΒ 2008, 1895, ΕφΛαρ 27/2019 Ισοκράτης, ΕφΘες 394/2014 ΕλλΔνη 2015, 1426, ΕφΑθ 546/2012 ΕλλΦνη 2012, 780). Ως συμβατική αναγνώριση νοείται η κατά την ΑΚ 873 αναγνώριση χρέους αλλά και οποιαδήποτε ρητή ή σιωπηρή αναγνώριση από τον ζημιώσαντα της υποχρέωσής του να αποκαταστήσει την προκληθείσα ηθική βλάβη ή ψυχική οδύνη, όπως π.χ. με προκαταβολή κάποιου ποσού από τον υπόχρεο (Γεωργιάδης, άρθρ. 933 αρ. 8). Αναγνωριστική σύμβαση μπορεί να είναι και ο συμβιβασμός (ΑΚ871), όχι όμως η απλή μη αμφισβήτηση της απαίτησης από τον υπόχρεο (Πατεράκης, παρ. 5 σελ. 247-248). Για την εφαρμογή της ΑΚ 933 ως επίδοση της αγωγής νοείται η άσκηση της αγωγής κατά το άρθρο 215 ΚπολΔ. Απαιτείται δηλαδή κατάθεση του δικογράφου της αγωγής στη γραμματεία του δικαστηρίου και επίδοση αντιγράφου στον υπόχρεο εναγόμενο. Η αγωγή μπορεί να είναι είτε αναγνωριστική είτε καταψηφιστική, ενώ δεν επηρεάζεται το επιτρεπτό της μεταβίβασης της απαίτησης από το γεγονός ότι η αγωγή ασκήθηκε σε αναρμόδιο δικαστήριο. Αν ο ενάγων προσδιορίζει στην αγωγή, την οποία επέδωσε, το ποσό που ζητά ως χρηματική ικανοποίηση, τότε η αξίωση καθίσταται εκχωρητέα και κληρονομητή μέχρι το ποσό αυτό. Ο δικαιολογητικός λόγος της εν λόγω ρύθμισης έγκειται στο ότι εναπόκειται στη βούληση του θύματος αν θα στραφεί ή όχι κατά του ζημιώσαντος, η δε επίδοση προς τούτο αγωγής αποτελεί κατά τρόπο αδιαμφισβήτητο έκφραση της βούλησής του για επιδίωξη της απαίτησης. Σε περίπτωση που ο δικαιούχος είχε επιδώσει, όσο ζούσε, αγωγή για την κατά την ΑΚ 932 απαίτησή του, η αξίωση αυτή μεταβαίνει στους κληρονόμους του κατά τις ΑΚ 1710 και 1846. Αν ο θάνατος του παθόντος (και ενάγοντος) λάβει χώρα όσο διαρκεί η δίκη, επέρχεται κατά την ΚΠολΔ 286 περ. α’ βίαιη διακοπή της δίκης, η οποία πλέον συνεχίζεται από τους κληρονόμους του ενάγοντος που υπεισέρχονται στη θέση του. Στην περίπτωση αυτή δεν επιτρέπεται να επιδικασθεί στους κληρονόμους του αρχικού δικαιούχου ποσό μικρότερο από αυτό που θα επιδικαζόταν στον αρχικό ενάγοντα, με μόνη αιτιολογία ότι η ωφέλεια μεταβαίνει πλέον σε άλλο πρόσωπο (τον κληρονόμο) και όχι στον αρχικό παθόντα.
Ελένη Μακροδημήτρη, ασκ. δικηγόρος
info@efotopoulou.gr