Αγωγή εξάλειψης υποθηκών – Σε απόσβεση της απαίτησης που εξασφαλίζει η εγγραφή υποθήκης, αποσβέννυται και η υποθήκη – Στους λόγους απόσβεσης ενοχικών απαιτήσεων περιλαμβάνεται και η «παραγραφή»
Από τις διατάξεις των άρθ. 1257, 1258, 1259 εδάφ. α΄, 1269 εδάφ. 2, 1281, 1317, 1324, 1325, 1327 και 1328 ΑΚ, συνάγεται ότι η υποθήκη που εγγράφηκε σε ξένο ακίνητο για εξασφάλιση απαίτησης με την προνομιακή ικανοποίηση του δανειστή από το πράγμα, εξαλείφεται από το βιβλίο υποθηκών είτε με συναίνεση του δανειστή, η οποία δίνεται μονομερώς ενώπιον Συμβολαιογράφου (1325 ΑΚ), είτε με τελεσίδικη απόφαση του Δικαστηρίου (1324 ΑΚ), μετά από αγωγή εκείνου που έχει έννομο συμφέρον προς τούτο, εφόσον δεν συναινεί στην εξάλειψη ο δανειστής (1327 ΑΚ). Περαιτέρω το Δικαστήριο διατάζει την εξάλειψη αν η υποθήκη έχει αποσβεστεί ή η εγγραφή της είναι άκυρη (1328 ΑΚ). Παρέπεται, δε, εξ αυτών, ότι η υποθήκη που συνιστάται προς εξασφάλιση απαίτησης, με προνομιακή ικανοποίηση του δανειστή, λαμβάνει ύπαρξη από την καταχώρησή της στο βιβλίο υποθηκών, για ορισμένη χρηματική ποσότητα, που προκύπτει από τον τίτλο, με βάση τον οποίο παρέχεται στο δικαιούχο το δικαίωμα εγγραφής υποθήκης (ΑΠ 1157/1980 ΝοΒ 29, 530- ΕφΑθ 2533/1972 ΝοΒ 21, 59- Μπαλή, Εμπρ Δ παρ. 244, αριθ. 3).
Το Δικαστήριο που καλείται στην περίπτωση που ο δανειστής αρνείται να συναινέσει στην εξάλειψη της υποθήκης η οποία θεωρείται για όποιον νόμιμο λόγο μη υπάρχουσα πλέον, δέχεται την αγωγή, εφόσον αυτή είναι ορισμένη και εφόσον η απαίτηση για την οποία εγγράφηκε η υποθήκη αποσβέστηκε με νόμιμο τρόπο, οπότε αποσβέννυται και η υποθήκη που εξασφαλίζει την απαίτηση αυτή (1317, 1328 ΑΚ- Μπαλής Εμπρ Δ, παρ. 278, 286, 288- Τούσης Εμπρ Δικ, παρ. 286- Γεωργιάδη/Σταθόπουλο ΕρμΑΚ τόμος VI, αρθ. 1317, 1324, 1327, 1328 σελ. 594, 614, 617, 618- ΕφΘεσ 51/99 ΝοΒ 47, 632- Εφθεσ 564/84 Αρμ 39, 385) ή η εγγραφή της είναι άκυρη (1328 ΑΚ). Η εγγραφή είναι άκυρη αν δεν προκύπτει βεβαιότητα ως προς το πρόσωπο του δανειστή ή του οφειλέτη ή του ενυπόθηκου ακινήτου ή του ποσού της ασφαλιζόμενης απαίτησης, αν δεν έχει χρονολογηθεί, αν εγγράφηκε με βάση άκυρο τίτλο (1329 ΑΚ). Λόγω, δε, του ενιαίου κι αδιαίρετου της υποθήκης (1281 ΑΚ), στην περίπτωση απόσβεσης της απαίτησης και της εξ αυτής απόσβεσης και του δικαιώματος της εγγραφής υποθήκης, που πλέον καθίσταται άκυρη, αφού δεν υπάρχει η απαίτηση για την οποία χώρησε η εγγραφή που εξασφάλιζε, απαιτείται η ολοσχερής απόσβεση της απαίτησης. Διαφορετικά, σε περίπτωση που παρέμεινε έστω και μέρος απαίτησης δεν χωρεί απόσβεση και της υποθήκης (ΑΠ 872/1996 ΕλΔνη 39, 1621- ΕφΑθ 5543/99 ΕλΔνη 40, 1624- ΕφΘεσ 51/99 και 564/84, ο.π).
Οι λόγοι απόσβεσης της απαίτησης είναι οι λόγοι απόσβεσης κάθε ενοχικής αξίωσης, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται και η παραγραφή της αξίωσης (247, 268 ΑΚ). Ενάγων είναι είτε ο οφειλέτης της απαίτησης, είτε όποιος έχει έννομο συμφέρον και ο εκάστοτε κύριος του ενυπόθηκου ακινήτου. Εναγόμενος είναι ο ενυπόθηκος δανειστής (Μπαλή ΕμπργΔ παρ. 288). Η αγωγή εξάλειψης υποθήκης ως ενοχική και διαπλαστική δεν εγγράφεται στα βιβλία διεκδικήσεων κατ’ άρθ. 220 ΚΠολΔ και δεν απαιτείται τέλος δικαστικού ενσήμου (Μπαλή, οπ-Κ Παπαδόπουλου Αγωγές ΕμπρΔ σελ. 440, Γεωργιάδης/Σταθόπουλος ΕρμΑΚ αρθ. 1327, 1328, αριθ. 4, σελ 617, 618- ΕφΑθ 6346/96 ΕλΔνη 38, 1879- ΕφΘεσ 51/99, ο.π- ΕφΛαρ 392/2001- ΠΠρΑθ 2116/2011, Νόμος- ΜΠρΑθ 18/2002, ΑρχΝ 2003, 244). Περαιτέρω, για το ορισμένο του δικογράφου κατ’ άρθ. 118, 216 ΚΠολΔ, απαιτείται να αναφέρονται στην αγωγή: α) η ασφαλιζόμενη απαίτηση και η αξία της, β) ο εκτελεστός τίτλος με βάση τον οποίο εγγράφηκε η υποθήκη, γ) το ακίνητο επί του οποίου εγγράφηκε, δ) ο λόγος για τον οποίο αποσβέστηκε ή είναι άκυρη η υποθήκη, ε) η άρνηση του εναγομένου δανειστή να συναινέσει στην εξάλειψη υποθήκης.
Το Δικαστήριο δέχεται την αγωγή και διατάσσει την εξάλειψη της υποθήκης μόνον εφόσον η αγωγή είναι παραδεκτή και βάσιμη και αποδειχτεί αυθεντικά ότι η απαίτηση αποσβέστηκε ή υπάρχει ακυρότητα της εγγραφής της υποθήκης εξ άλλων λόγων. Συνεπώς, δεν συνάγεται σε καμία περίπτωση τεκμήριο ομολογίας του δανειστή ακόμη και σε περίπτωση ερημοδικίας του, όπως είναι φανερό όχι μόνο από τις αναφερόμενες διατάξεις, που θέτουν ως προϋπόθεση της ανάμειξης του δικαστηρίου την «άρνηση του δανειστή», αλλά και από το ότι αυτά αφορούν κανόνες δημοσίου δικαίου και πίστης των δημοσίων βιβλίων εγγραφής υποθηκών κι εμπραγμάτων δικαιωμάτων, ενώ απαιτείται η απόφαση να καταστεί τελεσίδικη (κατά άλλη άποψη αμετάκλητη) και δεν κηρύσσεται ποτέ προσωρινά εκτελεστή (Σπυριδάκης, Το δίκαιο της εμπράγματης ασφάλισης, Μπαλή Εμπρ § 288, Τούση ΕμπρΔ εκδ. Β, παρ. 286 σημ 5, Μπρίνιας Αναγκ Εκτ εκδ Δ §§ 48, 54). Άλλωστε η απόφαση του Δικαστηρίου απευθύνεται στον υποθηκοφύλακα, που είναι τρίτος στην υπόθεση και έχει την ευθύνη της τήρησης των δημοσίων βιβλίων. Τέλος, αρμόδιο καθ’ ύλη είναι το Δικαστήριο γενικής δωσιδικίας με βάση το ύψος της ασφαλιζόμενης απαίτησης και κατά τόπο το Δικαστήριο όπου βρίσκεται το ενυπόθηκο ακίνητο, ενώ η διαδικασία που ακολουθείται είναι η της αμφισβητούμενης τακτικής (ΕιρΡοδ 298/2019 – ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΕιρΚω 288/2019 – ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΕιρΑθ 1398/2016 – ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΠΠρΑθ 2116/2011 – ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ, ΕφΘεσ 51/99, ο.π- ΠΠρΑθ 5356/10, Νόμος- ΜΠρΘεσ 27118/2009 Αρμ 2010, 1024- ΜΠρΑθ 218/2002, ο.π).
Αγγελική Πολυδώρου, Δικηγόρος
e-mail: info@efotopoulou.gr